«Εθιμα του Πασχα απο τη Θρακη»

«Έθιμα του Πάσχα από τη Θράκη. Σύγχρονη λαογραφική θεώρηση ενός χριστιανικού και αρχαϊκού θρησκευτικού πολιτισμού», ήταν το θέμα της ενδιαφέρουσας εκδήλωσης για τα έθιμα του Πάσχα που διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Φίλων του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης Κομοτηνής με τη συνεργασία της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτιστικής Ανάπτυξης Κομοτηνής, με τη φιλική συμμετοχή της Χορωδίας Γυναικών της Ενορίας Αγίου Γεωργίου.

Το θέμα ανέπτυξε στην εισήγησή του ο Μανώλης Σέργης, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ο οποίος μίλησε για τα έθιμα του ελληνορθόδοξου Πάσχα, στα οποία οι λαογράφοι εντοπίζουν -πέραν της καθαρά θρησκευτικής τους διάστασης- μια εξαιρετικά ζωντανή σύνθεση στοιχείων από διάφορες πολιτισμικές και ιστορικές φάσεις του ελληνικού λαού, με κεντρικό πυρήνα τη σχέση «θανάτου – ανάστασης», την αγάπη για τη φύση, την αγωνία για το μέλλον, τη γονιμότητα και τη βλάστηση.

Τον εισηγητή προλόγισε η πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης Κομοτηνής Πέρσα Μαμούκαρη, η οποία μίλησε για την επικαιρότητα της συγκεκριμένης εκδήλωσης, μιας και πλησιάζει η μεγάλη γιορτή του χριστιανικού κόσμου, το Πάσχα. Όσο για το θέμα της εκδήλωσης που αφορούσε τα έθιμα του Πάσχα, ανέφερε ότι έχει να κάνει με τη σύγχρονη λαογραφική θεώρηση των εθίμων του Πάσχα με στόχο να ανιχνευτούν οι ρίζες τους, «όπως τα αφομοίωσε ο χριστιανισμός και τα τηρούμε μέχρι και σήμερα».

Τα έθιμα αυτά, τα οποία έχουν αρχαϊκό παρελθόν, ελληνικό και μη, μαρτυρούν τον σεβασμό που έχει δείξει η παράδοση της Θράκης σε όλα τα έθιμα του παρελθόντος, σύμφωνα με την ίδια.

Επίσης, η κ. Μαμούκαρη αναφέρθηκε στον μελλοντικό σχεδιασμό του Συλλόγου Φίλων του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης Κομοτηνής, ο οποίος διοργανώνει αύριο Βραδιά βιβλίου αφιερωμένη στον συγγραφέα Αντώνη Σιμιτζή, στις 8.00 το βράδυ στο cafe bar Ραδιόφωνο. Η επόμενη εκδήλωση του Συλλόγου με θέμα «Παιδεία. Ένας νεκρός με μέλλον» θα πραγματοποιηθεί στις 24 Απριλίου με ομιλητή τον Σαράντο Καργάκο.

Στη συνέχεια μίλησε ο Μανώλης Σέργης, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ο οποίος παρουσίασε τα έθιμα του ελληνορθόδοξου Πάσχα, στα οποία οι λαογράφοι εντοπίζουν -πέραν της καθαρά θρησκευτικής τους διάστασης- μια εξαιρετικά ζωντανή σύνθεση στοιχείων από διάφορες πολιτισμικές και ιστορικές φάσεις του ελληνικού λαού, με κεντρικό πυρήνα τη σχέση «θανάτου – ανάστασης», την αγάπη για τη φύση, την αγωνία για το μέλλον, τη γονιμότητα και τη βλάστηση. Τα στοιχεία αυτά έρχονται συχνά από το αρχαίο ελληνικό παρελθόν, μετουσιώνονται όμως και λαμβάνουν νέες πλέον διαστάσεις μέσα στην καινή χριστιανική πραγματικότητα του «ελληνικότατου» Πάσχα.

Στην εισήγησή του ο κ. Σέργης επικεντρώθηκε στη λαογραφική ανάλυση της ‘’ποιητικής’’ των πασχαλινών δρωμένων (από το Σάββατο του Λαζάρου έως και τη Διακαινήσιμο Εβδομάδα), τα οποία παρατηρούνται στην ευρύτερη “ιστορική” περιοχή της Θράκης μέχρι τη δεκαετία του 1920.

Σύμφωνα με τον κ. Σέργη, η περίοδος του Πάσχα -όπως και ο κύκλος των λαϊκών εθίμων του υπόλοιπου χρόνου- είναι θεατρική και έχει ιστορία πολλών αιώνων. «Πίσω από τον θρησκευτικό μανδύα υπάρχει ένα υπόβαθρο, το οποίο αναφέρεται όχι μόνο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ας παρατήσουμε αυτή την «καραμέλα» ότι όλα είναι αρχαιοελληνικά, είναι παγκόσμια. Αυτά τα παγκόσμια μοτίβα είναι ο θνήσκων αναστώμενος Θεός, για παράδειγμα ο Άδωνις, η Δήμητρα, το σύμβολο του αυγού, οι λαϊκές κούνιες των ημερών, τα Βάγια κι άλλα έθιμα».

Είναι ξεχωριστή η περίοδος του Πάσχα, όπως τόνισε ο εισηγητής. «Το ξεχωριστό για εμάς, τους χριστιανούς, είναι το θρησκευτικό βίωμα. Όσο για τους υπόλοιπους, πιστεύω ότι θα θαυμάσουν την ιστορική Θράκη μέσα από την εισήγησή μου. Σ’ αυτό τον τόπο υπήρχαν τα λαμπρά έθιμα του Πάσχα, τα οποία παραπέμπουν στο αρχαϊκό παρελθόν».

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάλυση της πολλαπλής υπόστασης κάποιων από αυτά τα δρώμενα (το προχριστιανικό και μετασημασμένο παρελθόν κάποιων εκδηλώσεων, η χριστιανική/θρησκευτική, αλλά και κοινωνική λειτουργία κάποιων άλλων, κ.ά.), και ειδικότερα στα έθιμα του Λαζάρου και του “καψίματος του Οβριού/Ιούδα”, επειδή αυτά παρέχουν ξεχωριστά και συνεπώς ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σημεία μελέτης στον ερευνητή. «Τα έθιμα του Πάσχα αναφέρονται στα πρόσωπα του Λαζάρου και του Ιούδα, τα οποία δεν είναι τόσο θρησκευτικά και θεολογικά μόνο όσο νομίζουμε».

Μαρία Παπαδοπούλου

Βιογραφικό του Μανώλη Γ. Σέργη

Γεννήθηκε στη Νάξο το 1957. Σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών (1975-79) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαιδεύσεως του ίδιου πανεπιστημίου (1995-97). Επί 23 συναπτά έτη εργάστηκε ως φιλόλογος σε Δημόσια Λύκεια της Δυτικής Αττικής. Τον Σεπτέμβριο του 2005 διορίστηκε και ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξεινίων Χωρών. Από τις 30 Μαρτίου 2009 είναι Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής. Έχει συμμετάσχει μέχρι σήμερα σε πολλά ελληνικά και διεθνή συνέδρια, με αντίστοιχες πρωτότυπες εισηγήσεις λαογραφικού και ιστορικού περιεχομένου. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών και πολιτιστικών συλλόγων.

Αυτοτελή βιβλία του:

1. «Το μοναστήρι των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων στο Γλινάδο Νάξου», Αθήνα, 1990,

2. «Λαογραφικά και Εθνογραφικά από το Γλινάδο Νάξου», Αθήνα 1994,

3. «Γεώργιος Σχολάριος – Γεννάδιος Β΄. Πρώτος μετά την Άλωση οικουμενικός Πατριάρχης. Εθνοϊστορική μελέτη», Αθήνα 1996,

4. «Μια ανέκδοτη ρίμα του Ναξιώτη λαϊκού ποιητή Αντώνη Χουζούρη (λαογραφική μελέτη)», Αθήνα 1996,

5. «Λαογραφικά των εκλογών» (1920-1981) από ένα Ναξιώτικο χωριό. Συμβολή στη «Λαογραφία των εκλογών» και στη μελέτη του Κυκλαδικού χώρου, Αθήνα 1998,

6. «Εφημερίδες και Λαογραφία. Η ταυτότητα μιας Ναξιακής εφημερίδας. Διαθλάσεις της Ιστορίας και της Ελληνικής κοινωνίας του 19ου αι. και των αρχών του 20ου», Αθήνα 2000,

7. «Ο Ζακύνθιος μοναχός Παχώμιος Ρουσάνος και ο λαϊκός πολιτισμός του 16ου αιώνα», Paulos, Αθήνα 2000,

8. «Ο καθηγητής Δ. Β. Οικονομίδης και οι ελληνορουμανικές σπουδές. Βιβλιογραφικός οδηγός, Ομοσπονδία Ναξιακών Συλλόγων», Αθήνα 2003,

9. «Ακληρήματα: Οι αλληλοσατιρισμοί ως όψεις της ετερότητας στην αρχαία και τη νεότερη Ελλάδα», Αντώνης Αναγνώστου, Αθήνα 2005,

10. «Διαβατήριες τελετουργίες στον Μικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αιώνα – 1922): γέννηση, γάμος, θάνατος», Ηρόδοτος, Αθήνα 2007,

11. «Εκκλησιαστικός λόγος και λαϊκός πολιτισμός τον 16ο αιώνα: η περίπτωση του Παχωμίου Ρουσάνου», Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2008.

Εκτός αυτών έχει δημοσιεύσει υπέρ τις 40 επιστημονικές εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά, τιμητικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων, κ.λπ., έχει επιμεληθεί τέσσερις συλλογικούς τόμους λαογραφικού περιεχομένου, το σύνολο του λογοτεχνικού έργου του Μιχαήλ Μητσάκη (στις εκδόσεις του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη), δεκάδες βιβλιοκριτικές, άρθρα, κ.λπ. Εκτός αυτών έχει δημοσιεύσει υπέρ τις 30 επιστημονικές εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά, τιμητικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων, κ.λπ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.