Αντωνης Λιακος «Ο ελληνικος 20ος αιωνας»: Πολιτικες, κοινωνικες και πολιτισμικες συναντησεις της ελληνικης ιστοριας

Το νέο βιβλίο του Αντώνη Λιάκου με τίτλο «Ο ελληνικός 20ός αιώνας» (2019), αν κι έχει λίγους μήνες που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πόλις», δημιούργησε πληθώρα αναγνωστικών κριτικών. Είναι ένα βιβλίο από πολλές απόψεις καινοτόμο και σημαντικό, καθώς επιχειρεί μια συνολική θέαση της ιστορίας της Ελλάδας από τη δεκαετία των πολέμων (1912-1922) μέχρι το 2010. Η πρώτη χρονολογία επιλέγεται γιατί οι Βαλκανικοί Πόλεμοι που ξέσπασαν εκείνη τη χρονιά ήταν το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία που άλλαξε εκ θεμελίων την ελληνική κοινωνία. Η δεύτερη χρονολογία σημαδεύεται από τον ερχομό της κρίσης στην Ελλάδα. Απλώνεται σε 752 σελίδες και ήδη από τον τίτλο του δηλώνεται η πρόθεση-προσπάθεια του συγγραφέα να γράψει την ιστορία των κοινωνικών αλλαγών και των πολιτικών τους συνεπειών σ’ αυτήν την περίοδο.

Παρουσίαση του βιβλίου

Σε κανέναν αιώνα δεν μεταβλήθηκε κατά τη διάρκειά του τόσο ριζικά ο τρόπος ζωής, η καθημερινή εμπειρία της πλειονότητας των ανθρώπων, όσο στον 20ό αιώνα. Ποιος είναι όμως ο δικός μας 20ός αιώνας; Μας αρκούν οι ιστορίες που γράφονται ως βιογραφία του έθνους ή που ενδιαφέρονται μόνο για την πολιτική;

Στο βιβλίο αυτό, η ιστορία του ελληνικού 20ού αιώνα, που αρχίζει με τη δεκαετία των πολέμων 1912-1922 και φθάνει ως την είσοδο της Ελλάδας στην κρίση του 2010, αντιλαμβάνεται την Ελλάδα σαν ένα κύτταρο σε συνεχή μεταβολισμό με το περιβάλλον του. Μετακινεί συνεχώς τον φακό παρατήρησης, ώστε άλλοτε να κοιτάζει τις ελληνικές εξελίξεις πανοραμικά, μέσα από τις μεταβολές της παγκόσμιας ιστορίας, και άλλοτε να τις προσεγγίζει για να αναδείξει το ατομικό βίωμα. Είναι μια ιστορία που παρουσιάζει τη διεθνή δυναμική των γεγονότων που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, αλλά και τις διεθνείς περιδινήσεις που συμπαρασύρουν την Ελλάδα στην τροχιά τους. Που μας ζητά να δούμε σφαιρικά την ιστορία στις κοινωνικές, δημογραφικές, πολιτικές και πολιτισμικές της διαστάσεις. Μια ιστορία που έχει σημείο εκκίνησης τον σύγχρονο ιστορικό προβληματισμό.

Όταν η Ιστορία επιστρέφει…

Το βιβλίο του Αντώνη Λιάκου απαρτίζεται συνολικά από δέκα κεφάλαια, τα πρώτα εννιά ακολουθούν μια χρονολογική σειρά με τους τίτλους τους να αποτελούν το βασικό χαρακτηριστικό κάθε περιόδου, ενώ το τελευταίο κεφάλαιο έχει το τίτλο «πώς είδαν οι Έλληνες την ιστορία τους τον 20ό αιώνα», που αποτελεί ουσιαστικά μια πρόκληση για να διαβάσουμε το παρόν και να οραματιστούμε το μέλλον μέσα από το παρελθόν μας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εξώφυλλο του βιβλίου με την εμβληματική φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου, η οποία προέρχεται από μια κατασκήνωση στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όπου μια παρέα παιδιών, χρησιμοποιώντας μια κουβέρτα, εκτοξεύει έναν πιτσιρικά στον αέρα. Ο φωτογραφικός φακός κατάφερε να παγώσει την στιγμή της μέγιστης αιώρησης, αφήνοντας, όμως, στο μυαλό του θεατή τη δημιουργία της σκηνής που έπεται, δηλαδή της πτώσης. Έτσι, η εικόνα αυτή αποτυπώνει την πρόθεση του συγγραφέα να σκεφτούμε το ελληνικό παρελθόν, όχι ως μια τραυματική ιστορική εμπειρία, αλλά ως μια στιγμή αναγέννησης και αναδημιουργίας, η οποία εμπεριέχει την κοινωνία στο σύνολό της. 

Αντώνης Λιάκος «Νέα θέματα όπως η μετανάστευση/προσφυγιά, η δημογραφική συρρίκνωση, η παραγωγική απορία της χώρας, αλλάζουν το τοπίο, και έτσι αλλάζει ο αιώνας»

Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο ίδιος στην Ελένη Χουζούρη και στη “Bookpress” αιτιολόγησε την οριοθέτηση που έκανε του ελληνικού εικοστού αιώνα ανάμεσα στα έτη 1912 και 2010 ως εξής: «Οι αιώνες δεν αρχίζουν και τελειώνουν με στρογγυλές και ακριβείς ημερομηνίες, αλλά με κατακλυσμιαία γεγονότα που δημιουργούν ρωγμές στην υποκειμενική αίσθηση του χρόνου και δημιουργούν ένα ρήγμα ανάμεσα στο πριν και στο μετά, που χωρίζουν και οριοθετούν το παρελθόν από το παρόν. Παρόμοια γεγονότα ήταν η δεκαετία των πολέμων 1912-22 και η κρίση του 2010. Σ’ αυτό το διάστημα βλέπουμε άλλωστε και διαδικασίες να αρχίζουν και να ολοκληρώνονται. Αλλά όπως γράφω, τα μεγάλα γεγονότα είναι σαν τους σεισμούς με τους προσεισμούς και τους μετασεισμούς.

Η εικοσαετία 1990-2010 έχει τη μερίδα του λέοντος στο βιβλίο, περίπου το ένα τρίτο. Θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστό βιβλίο. Υπήρχε ανάγκη να γίνει αυτό γιατί πρώτη φορά ιστοριογραφείται αυτή η εικοσαετία. Ποιες οι μεγάλες συνέπειες από το «1989» και την πτώση του Σοβιετικού στρατοπέδου; Μεγάλες αλλαγές, παρόμοιες με αυτές που προκαλεί ένας παγκόσμιος πόλεμος. Ποιες είναι οι συνέπειες της μετανάστευσης, ποιες είναι οι νέες ταυτότητες, πώς εσωτερικεύεται η παγκοσμιοποίηση στους θεσμούς και στις νοοτροπίες; Τι γίνεται με τις νέες τεχνολογίες; Η κρίση γίνεται ένας κλίβανος, όπου καίγονται ή συντήκονται υλικά; Νέα θέματα όπως η μετανάστευση/προσφυγιά, η δημογραφική συρρίκνωση, η παραγωγική απορία της χώρας, αλλάζουν το τοπίο, και έτσι αλλάζει ο αιώνας».

Σχετικά με τα πρόσωπα

Ο Αντώνης Λιάκος γεννήθηκε το 1947 στην Αθήνα. Είναι ιστορικός, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το ερευνητικό έργο του αφορά την νεώτερη και σύγχρονη ιστορία, ειδικότερα την ιστορία της συγκρότησης των εθνικών κρατών στην Ελλάδα και στην Ιταλία, την κοινωνική ιστορία και την ιστορία της ευρωπαϊκής ιστοριογραφίας. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει βιβλία (το ένα στα ιταλικά) και μελέτες δημοσιευμένες σε ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά επιστημονικά περιοδικά και ειδικούς τόμους.  Έχει διατελέσει μέλος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, της Επιτροπής Ιστορίας της Εθνικής Τράπεζας, και άλλων πρωτοβουλιών οργάνωσης της ιστορικής έρευνας. Διηύθυνε εκδοτικές σειρές Ιστορίας στις εκδόσεις «Γνώση», «Θεμέλιο» και τώρα «Νεφέλη», και αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Το Βήμα».

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.