100 χρονια απο τη γεννηση του

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη γέννηση του Καραγάτση (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου), συγγραφέα, ενός από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Για να τιμήσει την επέτειο αυτή, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να φιλοξενήσει εκδηλώσεις συμβολικού – επετειακού χαρακτήρα, με στόχο αφενός την ενίσχυση της φιλολογικής έρευνας και της λογοτεχνικής παραγωγής, αφετέρου την εξακτίνωση του έργου των Ελλήνων λογοτεχνών και την άμεση προσέγγισή τους από το ευρύτερο κοινό.

Έτσι, το Σάββατο διοργανώθηκε και στην Κομοτηνή αντίστοιχη εκδήλωση από τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ν. Ροδόπης σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και σε συνδιοργάνωση με την Πολιτιστική Κίνηση.

Στόχος του ΕΚΕΒΙ είναι να ενθαρρύνει εκδηλώσεις στην περιφέρεια δίνοντας κίνητρο σε πολιτιστικούς φορείς, σχολεία, βιβλιοπωλεία, έδρες νεοελληνικών σπουδών, δημοτικές βιβλιοθήκες, λέσχες ανάγνωσης κ.ά. να φιλοξενήσουν την έκθεση και να οργανώσουν αντίστοιχες εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό. Η έκθεση αποτελείται από 20 ταμπλό με εργοβιογραφικά στοιχεία, εξώφυλλα βιβλίων, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα και συνοδεύεται από το ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά για τον Καραγάτση από τη σειρά «Εποχές και Συγγραφείς».

Το περασμένο Σάββατο το κοινό της Κομοτηνής είχε την ευκαιρία να γνωρίσει το έργο του Καραγάτση μέσα από την εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Ροδόπης. «Μπορεί όσο ζούσε να είχε μεν την αναγνώριση του αναγνωστικού κοινού, αλλά την επίσημη αναγνώριση δεν την είχε. Μετά θάνατον όμως χαρακτηρίστηκε ως ο πιο ιδιοφυής αφηγητής, μυθιστοριογράφος της γενιάς του ΄30. Γι’ αυτό ο Σύνδεσμος Φιλολόγων αποφάσισε να συμμετάσχει στον εορτασμό των 100 χρόνων και να κάνει αυτό το αφιέρωμα. Όπως μάθαμε από το ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά για τον Καραγάτση από τη σειρά «Εποχές και Συγγραφείς, ο Καραγάτσης είχε πολιτευθεί με το Κόμμα των Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη. Γενικά, ήταν ένας άνθρωπος που τη ζωή την ζούσε και την έγραφε. Είχε την τόλμη να εισαγάγει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία μέσα στα βιβλία του και όχι πάντα υπέρ του», ανέφερε η πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ροδόπης Δώρα Κάσσα.

Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων του νομού μας έχοντας ενδιαφέρον για την λογοτεχνία, ειδικά, για τη σύγχρονη λογοτεχνία, απευθύνθηκε στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και ζήτησε αρχειακό υλικό για τους λογοτέχνες. Αυτή την στιγμή ο Σύνδεσμος διαθέτει υλικό για τέσσερις πεζογράφους και τέσσερις ποιητές, όπως ο Θεοτοκάς, ο Παπαδιαμάντης και ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Εγγονόπουλος, ο Εμπειρίκος, καθώς επίσης ταινίες και λευκώματα. Όπως ενημέρωσε η κ. Κάσσα, οι ταινίες αυτές που θα προβληθούν σταδιακά, ενώ «το υλικό αυτό θα το διαθέτουμε και στα σχολεία μας».

Η κ. Κάσσα αναφέρθηκε στους κυριότερους σταθμούς της ζωής του Καραγάτση, αλλά και στο έργο του.

Ο Καραγάτσης ήταν ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Η τόλμη με την οποία χρησιμοποιούσε τις λέξεις τον έκανε να ξεχωρίσει αμέσως. Η γραφή του υπήρξε αρκετά τολμηρή για τα δεδομένα της εποχής του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Ροδόπουλος. Το ψευδώνυμο Καραγάτσης προήλθε από το δέντρο πτελέα ή καραγάτσι: στο εξοχικό της οικογένειάς του στη Ραψάνη της Θεσσαλίας, όπου περνούσε τα περισσότερα εφηβικά καλοκαίρια του, συνήθιζε να διαβάζει καθισμένος κάτω από ένα καραγάτσι που βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας του χωριού. Το “Μ.” του ψευδωνύμου του προήλθε πιθανότατα από το ρώσικο όνομα “Μίτια” (ρωσική εκδοχή του Δημήτρης) , με το οποίο τον αποκαλούσαν φίλοι και συμφοιτητές του, εξ αιτίας της μεγάλης του αγάπης για τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και ιδιαίτερα για το έργο “Αδερφοί Καραμαζώφ”.

Γεννήθηκε το 1908 στην Αθήνα, αλλά η καταγωγή του ήταν από τη Λάρισα. Σπούδασε νομικά στη γενέτειρά του και στο Παρίσι. Εργάστηκε ως νομικός σύμβουλος σε ασφαλιστική εταιρεία στον Πειραιά και, ύστερα απ’ τον πόλεμο, σε διαφημιστική εταιρεία της Αθήνας. Παράλληλα με τη συγγραφή βιβλίων, δημοσίευσε σε αθηναϊκές εφημερίδες ταξιδιωτικές εντυπώσεις και κρατούσε συχνά τις στήλες της κριτικής του Θεάτρου.

Το γεγονός ότι δεν είχε βιοποριστικά προβλήματα, του επέτρεψε να εκδώσει 25 βιβλία μέσα σε 25 χρόνια λογοτεχνικής δημιουργίας παραμένοντας σταθερός στην κλασική, παραδοσιακή φόρμα της πεζογραφίας, όπως τη διαμόρφωσαν οι μεγάλοι Ευρωπαίοι τεχνίτες του είδους. Από το πρώτο κιόλας βιβλίο του καταφαίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά, που θα αποτελέσουν γνωρίσματα και της μετέπειτα πεζογραφίας του: η άνετη, ρέουσα αφήγηση, η αληθοφάνεια της πλοκής, το διάχυτο ερωτικό κλίμα, αλλά και κάποια ατημελησία και προχειρότητα στο ύφος και την έκφραση.

Τα έργα του

Όσο για τα έργα του κορυφαίου εκπροσώπου της γενιάς του 1930, η κ. Κάσσα ανέφερε τα εξής:

«Τα πρώτα έργα του Καραγάτση, από το 1925 ως το 1933, ήταν διηγήματα. Από αυτά, όσα γράφτηκαν πριν από το 1927, δεν τα εξέδωσε ο ίδιος. Τα σπουδαιότερα από τα έργα του είναι: «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν», «Γιούγκερμαν», «Τα στερνά του Γιούγκερμαν» (1940). Ο Γιούγκερμαν προβλήθηκε από την ΕΡΤ τη δεκαετία του ΄70 με τον Αλέκο Αλεξανδράκη στον ομώνυμο ρόλο. Μια τηλεοπτική σειρά σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη, που δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον σωσμένη στα αρχεία της δημόσιας τηλεόρασης. Ο Γιούγκερμαν ως ήρωας είναι περισσότερο σύνθετος και πολύπλοκος από τον κάπως επίπεδο και μονοδιάστατο Λιάπκιν, που αυτοκτονεί χωνεμένος στην περιορισμένη ζωή του Θεσσαλικού κάμπου. Ως τον πόλεμο του ΄40, ο συγγραφέας έχει προσφέρει στη νεοελληνική λογοτεχνία δύο μυθιστορηματικούς τύπους με έντονη κοσμοπολίτικη χροιά, ενώ στην παραγωγή του έχουν προστεθεί η συλλογή διηγημάτων «Το συναξάρι των αμαρτωλών» (1935) και το μυθιστόρημα «Χίμαιρα» (1936), καθώς και τα διηγήματα «Η λιτανεία των ασεβών» (1940), «Ο κίτρινος φάκελος». Ο Κώστας Κουτσομύτης στις αρχές της πορείας της ιδιωτικής τηλεόρασης μεταφέρει τον «Κίτρινο Φάκελο». Μία από τις πιο πετυχημένες μεταφορές λογοτεχνικού έργου με πλήθος γνωστών ηθοποιών στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, όπως ο Γιώργος Κιμούλης, ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.

Επόμενος σημαντικός σταθμός στην πεζογραφία του ήταν το <<Χαμένο νησί>>, έργο που ξεχωρίζει από την υπόλοιπη πεζογραφία του εξ αιτίας της απόστασής του από τον ρεαλισμό και την σύγχρονη πραγματικότητα. (Ο ίδιος το χαρακτήρισε “φανταστική νουβέλα”). Κεντρικός ήρωας του έργου είναι ο Γερόλυμος Αβαράτος, δεύτερος πλοίαρχος και μοναδικός επιζών από το πλήρωμα ενός πλοίου που ναυάγησε στην Τήλο. Ο ήρωας αναγκάστηκε να μείνει στο νησί για καιρό εξ αιτίας άσχημων καιρικών συνθηκών. Σταδιακά οι κάτοικοι του νησιού παρατήρησαν περίεργα κλιματολογικά φαινόμενα, διαπίστωσαν ότι οι πυξίδες έδιναν λανθασμένες συντεταγμένες και τέλος αποκαλύφθηκε ότι το νησί είχε αποκοπεί από την υφαλοκρηπίδα και έπειτα από ταξίδι στην θάλασσα σταθεροποιήθηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό με το όνομα Ταϊλί.

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας επιχείρησε να γράψει μια ευρεία, ιστορικού περιεχομένου σύνθεση, με γενικό τίτλο <<Ο κόσμος που πεθαίνει>>. Η σειρά θα περιελάμβανε 10 βιβλία που θα αναφέρονταν στην ιστορία μιας οικογένειας από το 1821 ως τη σύγχρονη εποχή. Από αυτά έγραψε τελικά μόνο τρία: <<Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου>>, <<Αίμα χαμένο και κερδισμένο>>, <<Τα στερνά του Μίχαλου>>. Ο ήρωας <<του Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου>>, Μίχαλος Ρούσης, ήταν έλληνας προεστός που αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και αλλαξοπίστησε, για να σώσει τη ζωή του. Η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα από τη ζωή ενός προγόνου του, του Μήτρου Ροδηθάνα ή Ροδόπουλου.

Παρ’ όλο που ο συγγραφέας δεν ολοκλήρωσε αυτή τη σύνθεση, συνέχισε να ενδιαφέρεται για ιστορικά θέματα και να εμπνέεται από αυτά: έκανε την απόπειρα να γράψει ένα καθαρά ιστορικό έργο, την Ιστορία των Ελλήνων, από το οποίο έγραψε τελικά μόνο τον πρώτο τόμο για την αρχαία Ελλάδα και έγραψε την μυθιστορηματική βιογραφία <<Βασίλης Λάσκος>>, για τον πλοίαρχο του υποβρυχίου “Κατσώνης”. Το τελευταίο έργο του σχετικό με την ιστορία έχει τελείως διαφορετικό χαρακτήρα: το Σέργιος και Βάκχος, με πρωταγωνιστές τους Αγίους <<Σέργιο και Βάκχο>>, είναι σατιρική και καυστική κριτική και απομυθοποίηση της Ιστορίας.

Προς το τέλος της ζωής του σχεδίαζε άλλη μια ενότητα, τεσσάρων έργων, από την οποία πρόλαβε να ξεκινήσει μόνο <<Τα 10>>. Το έργο διαδραματίζεται σε μια λαϊκή πολυκατοικία του Πειραιά. Μάλιστα ο συγγραφέας επισκεπτόταν κάθε πρωί το λιμάνι και παρατηρούσε την κίνηση και τη ζωή εκεί για να αντλήσει υλικό. Το τμήμα που πρόλαβε να γράψει μας αφήνει να υποθέσουμε ότι, αν ολοκληρωνόταν, το έργο θα ήταν σίγουρα ένα από τα καλύτερά του».

Ο Καραγάτσης πέθανε το 1960, σε ηλικία 52 χρονών από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας μισοτελειωμένο το μυθιστόρημά του «Το 10», που θεωρείται το καλύτερο απ’ όσα έγραψε. Η τηλεοπτική μεταφορά του «10» φέτος έχει κερδίσει πολλές θετικές κριτικές.

Μαρία Παπαδοπούλου

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.