Ολα οσα πρεπει να ξερουν οι αγροτες για τα λιπασματα

Τα φυτά για να αναπτυχθούν και να αποδώσουν ικανοποιητικά, χρησιμοποιούν τα θρεπτικά στοιχεία του εδάφους τα οποία παίρνουν με το εδαφικό νερό στο οποίο είναι διαλυμένα. Τα κύρια θρεπτικά στοιχεία είναι το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο, τα οποία χρησιμοποιεί το φυτό σε μεγάλες ποσότητες γι’ αυτό και λέγονται και μεγαστοιχεία. Τα δευτερεύοντα θρεπτικά στοιχειά είναι το ασβέστιο, το θείο και το μαγνήσιο από τα οποία τα φυτά χρησιμοποιούν μικρές ποσότητες. Τα ιχνοστοιχεία, από τα οποία τα φυτά χρησιμοποιούν ελάχιστες ποσότητες είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός, το βόριο, το μαγγάνιο, το μολυβδαίνιο και το χλώριο.
 
Όλα τα παραπάνω θρεπτικά στοιχεία παίρνονται από τα φυτά με τη μορφή ιόντων που βρίσκονται διαλυμένα μέσα στο νερό του εδάφους. Από τον ατμοσφαιρικό αέρα τα φυτά παίρνουν το διοξείδιο του άνθρακα και το οξυγόνο και από το έδαφος τα θρεπτικά στοιχεία, που αναφέραμε, και το νερό. Τις περισσότερες φορές τα θρεπτικά στοιχεία, που αναφέραμε, δε βρίσκονται στο έδαφος και επειδή είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και την παραγωγική διαδικασία του φυτού, τα προσθέτουμε εμείς.
 
Η προσθήκη των θρεπτικών ουσιών στο έδαφος ή η λίπανση, όπως λέγεται, του εδάφους, γίνεται με τα λιπάσματα. Λίπασμα καλείται κάθε ουσία που περιέχει ένα ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία τα οποία παίρνουν τα φυτά για την ανάπτυξη τους. 

Οι γενικές αρχές της λίπανσης

Οι γενικές αρχές που διέπουν τις λιπάνσεις είναι:
 
1) Έχουμε μέγιστη απόδοση των φυτών όταν όλοι οι συντελεστές παραγωγής (φυσικοχημική κατάσταση του εδάφους, εδαφικό νερό, φως, θερμοκρασία, σχετική υγρασία ατμοσφαιρικού αέρα κλπ.) βρίσκονται στις ευνοϊκότερες αναλογίες για το φυτό. Στην αντίθετη περίπτωση η απόδοση του φυτού εξαρτάται και συμβαδίζει με το συντελεστή που βρίσκεται σε μη ευνοϊκή αναλογία με αποτέλεσμα οι αποδόσεις των φυτών να μειώνονται.
2) Το είδος, η ποικιλία του φυτού και ο σκοπός της καλλιέργειας (άνθη, φύλλωμα, καρποί) διαμορφώνουν ανάλογα τη λίπανση. Γενικά, φυτά που καλλιεργούνται για το πλούσιο φύλλωμα τους έχουν ανάγκη από μεγαλύτερες ποσότητες αζώτου ενώ φυτά που καλλιεργούνται για άνθη χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες φωσφόρου και καλίου.
3) Τα «ελαφρά» εδάφη (αμμώδη) χρειάζονται περισσότερες ποσότητες λιπασμάτων από τα αργιλώδη. Τα λιπάσματα ρίχνονται περισσότερες από μια φορές στα αμμώδη εδάφη για να μην ξεπλένονται από τα νερά της βροχής ή των ποτισμάτων και χάνονται για το φυτό.
4) Κατά την εκλογή των διαφόρων τύπων λιπασμάτων, πρέπει να έχουμε υπόψη μας και την επίδραση τους στις χημικές παραμέτρους του εδαφικού διαλύματος (επηρεασμός του pH).
5) Όλα τα λιπάσματα μέσα στο έδαφος μετατρέπονται τελικά σε ενώσεις οι οποίες καθορίζονται από τον τύπο του εδάφους. Μια συνηθισμένη δόση λιπάσματος φθάνει τα 25-50 kg/στρέμμα. Το λίπασμα αυτό ενσωματώνεται μέσα στο έδαφος (με σκάψιμο, όργωμα ή φρεζάρισμα) σε βάθος 20 cm περίπου. Το έδαφος έχει την ικανότητα να ρυθμίζει τις ποσότητες των θρεπτικών στοιχείων που θα συγκράτηση ή θα απελευθερώσει για τα φυτά.
6) Οι λιπάνσεις πρέπει να συνοδεύονται και με τις ανάλογες αρδεύσεις. Όταν σε έδαφος με λίγη υγρασία προσθέσουμε ικανές ποσότητες λιπασμάτων, μπορεί να δημιουργηθούν για τα φυτά τεχνικές συνθήκες μαράνσεως εξαιτίας της αυξήσεως της οσμωτικής πιέσεως του εδαφοδιαλύματος και κατά συνέπεια της ολικής δυνάμεως συγκρατήσεως της εδαφικής υγρασίας από το έδαφος. Αυτό πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα όταν λιπαίνουμε φυτά που βρίσκονται μέσα σε δοχεία (γλάστρες, ζαρντινιέρες, κλπ.) για να μην έχομε δυσμενή αποτελέσματα στην ανάπτυξη των φυτών ή και την ολοκληρωτική καταστροφή τους.
7) Η ανάλυση του εδάφους καθώς και η ανάλυση του φυτού δεν μπορεί να μας καθορίσει απόλυτα την ποιότητα και την ποσότητα του λιπάσματος που θα προσθέσομε στο έδαφος. Τέτοιες πληροφορίες όμως είναι πολύ χρήσιμες για την καλύτερη επιλογή και χρήση των λιπασμάτων. Τέτοιες χρήσιμες πληροφορίες από την ανάλυση του εδάφους του χωραφιού μας μπορούμε να έχουμε από το ΠΕΓΕΑΛ Κομοτηνής. Ουσιαστικά το κόστος ανάλυσης -για τους αγρότες που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο αγροτών είναι συμβολικό- είναι μια μικρή επένδυση που αποδίδει άμεσα την ίδια χρονιά και με τη βελτίωση της ποιότητας και με τη βελτίωση της απόδοσης. Αν οι σχετικές αναλύσεις συνοδεύονται και με συγκριτικά πειράματα για την απόδοση των φυτών, τότε έχουμε σαφέστερη γνώση για την ποσότητα των θρεπτικών στοιχείων που μπορούν να αφομοιώσουν τα φυτά από το συγκεκριμένο έδαφος.
8) Τα συμπτώματα ελλείψεως (τροφοπενίες) των θρεπτικών στοιχείων που παρατηρούνται πάνω στα φυτά, αποτελούν μια γρήγορη και αξιόπιστη μέθοδο διάγνωσης των αναγκών των φυτών. Όμως τα συμπτώματα της ελλείψεως δεν γίνονται πάντοτε έγκαιρα αντιληπτά και καθυστερεί, μερικές φορές ανεπανόρθωτα, η προσθήκη του στοιχείου που λείπει.
9) Το αμμωνιακής μορφής άζωτο χρησιμοποιείται για βασική λίπανση και ο εφοδιασμός του εδαφοδιαλύματος με ιόντα +ΝΗ4 είναι μακροχρόνιος και συνεχής. Τα νιτρικής μορφής λιπάσματα αποδίδουν άζωτο αμέσως αφομοιώσιμο, διαλύονται εύκολα και γρήγορα και γι’ αυτό λιπαίνομε με τέτοια λιπάσματα πάντοτε κατά τη βλαστική περίοδο του φυτού.
10) Ο φώσφορος δε μετακινείται μέσα στο έδαφος, γι’ αυτό και πρέπει, κατά το δυνατόν, η λίπανση να εφαρμόζεται κοντά στο ριζόστρωμα των φυτών. Πρέπει να ανακατεύεται πολύ καλά όταν προστίθεται στα μίγματα.
11) Το κάλιο έχει μεγαλύτερη κινητικότητα από το φώσφορο, μικρότερη όμως από το άζωτο. Στα αμμώδη εδάφη ξεπλένεται εύκολα με τα νερά της βροχής ή με τα συχνά ποτίσματα που επιβάλλονται άλλωστε σε τέτοια μηχανικής συστάσεως εδάφη.
12) Μεγάλες ποσότητες αλάτων στο έδαφος ή κυρίως στα μίγματα εδάφους περιορίζουν την αύξηση των φυτών, προκαλούν «κάψιμο» στα φύλλα και τελικά οδηγούν το φυτό στο θάνατο. Υπερβολικές λιπάνσεις, κυρίως στα φυτά που αναπτύσσονται μέσα σε δοχεία, οδηγούν γρήγορα στη συσσώρευση αλάτων στο έδαφος με όλα τα δυσμενή επακόλουθα. Περιοδικά ξεπλύματα του εδάφους με νερό φυσικά χωρίς να έχει άλατα, μας βοηθούν στο να φύγουν τα άλατα από το έδαφος. 

Η τεχνική της λιπάνσεως

Ένα καλό πρόγραμμα λιπάνσεων των φυτών είναι αυτό που δίνει αργά και σταθερά τα θρεπτικά στοιχεία στα φυτά. Περιλαμβάνει προσθήκη λιπασμάτων στο έδαφος μια ή δυο φορές το χρόνο (κατά προτίμηση αργά το φθινόπωρο) και συμπληρώνεται με πρόσθετες λιπάνσεις ειδικά κατά την περίοδο της αναπτύξεως των φυτών.
 
Το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο είναι στοιχεία που πρέπει πάντοτε να υπάρχουν στο έδαφος ή στα μίγματα εδάφους, γιατί αυτά κυρίως βοηθούν στην ανάπτυξη του φυτού. Τα ρίχνουμε στο έδαφος πριν από τη σπορά ή τη φύτευση των φυτών σε μορφή οργανικών λιπασμάτων (κοπριά κλπ.) ή με τα διάφορα χημικά λιπάσματα.
 
Η βασική λίπανση για τις πολυετείς καλλιέργειες γίνεται στο τέλος κάθε βλαστικού κύκλου (π.χ. Νοέμβριο) και επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Για τις ετήσιες καλλιέργειες γίνεται πριν από τη σπορά ή τη μεταφύτευση στις μόνιμες θέσεις.
 
Τα στοιχεία που συνθέτουν την αξία ενός λιπάσματος είναι:
 
α. Η ποότητα των θρεπτικών στοιχείων που περιέχει
β. Η μορφή στην οποία βρίσκονται τα στοιχεία (αφομοιωσιμότητα – διαλυτότητα)
γ. Η ύπαρξη ή όχι ιχνοστοιχείων.
 
Φθηνό λίπασμα δεν είναι κατ’ ανάγκη αυτό που πουλιέται φθηνότερα κατά σακί. Γι’ αυτό πρέπει να εξετάζουμε και την περιεκτικότητα του λιπάσματος σε θρεπτικά στοιχεία – ουσιαστικά αυτά αγοράζουμε. Η τεχνολογία του λιπάσματος παίζει σημαντικό ρόλο για το πόσο τελικά απ’ αυτό θα απορροφήσουν οι ρίζες των δέντρων μας και πόσο θα σχηματίσει δυσδιάλυτες ενώσεις στο έδαφος (αύξηση αλατότητας).
 
Τέλος η ύπαρξη ιχνοστοιχείων βοηθάει στη συντήρηση των μικρών ποσοτήτων που υπάρχουν στο έδαφος και προλαμβάνει τροποπενία που, όπως αναφέρεται παρακάτω, μπορούν να μειώσουν σημαντικά την παραγωγή των δέντρων μας. Βέβαια το κόστος των ιχνοστοιχείων είναι πολύ μικρότερο από αυτό που χρεώνεται ο παραγωγός όταν αγοράζει ένα επώνυμο λίπασμα. 

Οργανικά λιπάσματα – κοπριά

Ό,τι προέρχεται από ζώα ή φυτά μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικότατο παράγοντα θρέψης των φυτών. Η κοπριά όπως πολλοί θα έχετε προσέξει, όταν προστίθεται στις καλλιέργειες δίδει ανάλογα ή και καλύτερα αποτελέσματα από τα χημικά λιπάσματα που συνήθως χρησιμοποιούνται στη λίπανση.
 
Αυτό οφείλεται σε 2 λόγους:
 
1. Η κοπριά περιέχει θρεπτικά στοιχεία (Άζωτο – Φώσφορο – Κάλι – Ασβέστιο κ.τ.λ.)
2.  Η κοπριά προσφέρει στο έδαφος μικροοργανισμούς και οργανική ουσία.
 
Οι ποσότητες των στοιχείων που περιέχει η κοπριά εξαρτώνται από το ζώο που την παράγει (πρόβατο – κουνέλι – Όρνιθες κ.τ.λ.) καθώς και από τον τρόπο που τρέφονται (την τροφή) των ζώων. Γενικά ένας τόνος κοπριάς από πρόβατα περιέχει περίπου 14,5 κιλά Κάλι. Δηλαδή από ένα σακί της παραπάνω κοπριάς 50 κιλών δίδουμε στα φυτά που λιπαίνουμε 725 γραμμάρια Άζωτο, 565 γραμμάρια Φώσφορο και 930 γραμμάρια Κάλι, όσο περίπου θα δίδαμε με 6,5 κιλά από το λίπασμα 11-15-15.
 
Η κοπριά είναι σχετικά δύσχρηστη επειδή λόγω του μεγάλου όγκου που πρέπει να διαχειριστούμε για μικρές σχετικά ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, επιπλέον στις μέρες μας είναι και δυσεύρετη. Όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι οι μικροοργανισμοί και η οργανική ουσία που προσθέτει στο έδαφος είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες θρέψης για τις καλλιέργειες:
 
• Τα εδάφη βελτιώνουν τη δομή τους (τα βαριά εδάφη γίνονται πιο ελαφριά κάτι που βοηθά την καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και την κυκλοφορία αέρα, νερού και θρεπτικών στοιχείων.
• Τα αμμώδη εδάφη γίνονται πιο συνεκτικά μπορώντας να συγκρατήσουν μεγαλύτερες ποσότητες νερού και λιπάσματος για το καλοκαίρι, πράγμα πολύ σημαντικό για τις ξηρικές καλλιέργειες.
• Κάνει τα στοιχεία που βρίσκονται στο έδαφος πιο προσιτά στο φυτό αποδεσμεύοντας τα από δυσδιάλυτες ενώσεις που είχαν σχηματίσει (λειτουργία του Χούμου). 

Χλωρή λίπανση

Μια άλλη πηγή οργανικής λίπανσης των εδαφών μας, ανάλογων αποτελεσμάτων με την κοπριά είναι και η χλωρή λίπανση. Οι φυτικοί ιστοί (φύλλα, βλαστοί, ρίζες κ.τ.λ.) αν ενσωματωθούν στο έδαφος από την μια εμπλουτίζουν το έδαφος με θρεπτικά στοιχεία και από την άλλη αυξάνουν την περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία με τις βελτιώσεις που εκθέσαμε παραπάνω για την κοπριά.
 
Φυτά κτηνοτροφικά (όπως ο βίκος, το λαθούρι κ.τ.λ.) αποτελούν τις πιο καλές λύσεις χλωρής λίπανσης, με καλύτερα αποτελέσματα όταν η ενσωμάτωσή τους γίνεται ενώ είναι ακόμα χλωρά, κοντά στην περίοδο της άνθησης και φυσικά πριν να σποροποιήσουν.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.