Νικη Παπαγεωργιου: «Οι θρησκειες πολλες φορες εργαλειοποιουνται, χρησιμοποιουνται ως ιδεολογικο εργαλειο και πολυ ευκολα στοχοποιουνται»

Η κοινωνιολόγος Νίκη Παπαγεωργίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, από κοινού με τον συνάδελφό της κοινωνιολόγο Χρήστο Τσιρώνη, επίκουρο καθηγητή του ιδίου Τμήματος, εισηγήθηκαν στο Συνέδριο το θέμα: «Η Θρησκευτική Εκπαίδευση στη Θράκη: κοινωνική πραγματικότητα, προκλήσεις και προοπτικές».

Με την κ. Παπαγεωργίου είχαμε την τύχη να συνομιλήσουμε με αφορμή την τελευταία εκπαιδευτική διαδικασία του Προγράμματος, τις κοινές επιμορφώσεις θεολόγων και ιεροδιδασκάλων, χριστιανών και μουσουλμάνων, τόσο για την εκπαιδευτική της εμπειρία από τη Θράκη όσο, και εκμεταλλευόμενοι την ιδιότητά της ως κοινωνιολόγου, για τις παρενέργειες της θρησκείας όταν αυτή καθίσταται εργαλείο άσκησης πολιτικής και όπλο θανάτου, αλλά και την αναγκαιότητα διατήρησης της αυτονομίας από την εκκλησία των θεολογικών σχολών της χώρας, και όχι μόνον, αφού στη συζήτησή μας συμπεριελήφθησαν θέματα, όπως το μεταναστευτικό-προσφυγικό και η σχετική ή καθολική άγνοια περί Θράκης της νότιας, της κάτω Ελλάδας….
 

«Η θρησκεία είναι επιρρεπής προς το καλό και το κακό, μπορεί να ανοίξει ορίζοντες ή να οδηγήσει σε ένα αρνητικό δρόμο»

 
ΠτΘ: Τι αποκομίσατε ως διδάσκουσα από τις επιμορφώσεις που υλοποιήθηκαν μέσω του «Προγράμματος» στο χώρο της Θράκης; Είναι γόνιμη τελικά διαδικασία ο διάλογος;
Ν.Π.: Κάθε φορά που κάναμε ή κάνουμε κοινά μαθήματα με τους συναδέλφους εδώ της Θράκης, το κέρδος μας ήταν και είναι η επικοινωνία που έχουμε μεταξύ μας, η ανταλλαγή εμπειριών, απόψεων, γνωμών, πόσω μάλλον όταν ερχόμαστε σε επαφή με μια άλλη ομάδα, που καλώς ή κακώς πολλές φορές είναι περιθωριοποιημένη, ή δεν έχουμε καλή εικόνα λόγω των μέσων μαζικής ενημέρωσης ή λόγω του τι συμβαίνει γενικότερα στον κόσμο, και νομίζουμε πως όλοι οι άνθρωποι σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Αφού πρέπει όμως να μάθουμε να συμβιώνουμε, γιατί να μην αναπτύξουμε τις θετικές μας πλευρές; Όλες οι θρησκείες, όπως και ο χριστιανισμός, έχουν τις αρνητικές τους πλευρές, δεν είναι όλα ωραία όπως τα διαβάζουμε στα βιβλία, διότι, δυστυχώς, η ανθρώπινη πράξη υπερβαίνει τα θεολογικά πράγματα και δημιουργεί προβλήματα, πόσω μάλλον όταν συνδέεται με οικονομικά, πολιτικά και άλλα συμφέροντα. Γιατί οι θρησκείες πολλές φορές εργαλειοποιούνται, ιδεολογικοποιούνται- χρησιμοποιούνται δηλαδή ως ιδεολογικό εργαλείο και πολύ εύκολα στοχοποιούνται, ενώ από πίσω μπορεί πολύ εύκολα να κρύβεται κάτι άλλο. Αυτό νομίζω συμβαίνει σήμερα στη Μέση Ανατολή, με τις αποικιοκρατικές καταστάσεις που αποθάρρυναν τους ανθρώπους. Κρίση της οικονομίας, κρίση της πολιτικής, υποτέλεια έστρεψαν τους ανθρώπους στη μόνη δύναμη που ίσως θεωρούν ζωντανή και δυναμική, αυτή της θρησκείας, και μέσα από αυτή εκφράζουν άλλες επιδιώξεις. Ήδη στα σεμινάρια είχαμε μια τέτοια συζήτηση. Και οι συνάδερφοι εξέφρασαν τις απορίες και τους προβληματισμούς τους, αναγνωρίζοντας ότι όταν συνδέεται η θρησκεία με την πολιτική ή με άλλες επιδιώξεις, έχουμε αρνητικά αποτελέσματα. Η θρησκεία, επειδή είναι ευαίσθητο κομμάτι του ανθρώπου και ως τέτοιο επιρρεπής προς το καλό και το κακό, μπορεί να ανοίξει ορίζοντες ή να οδηγήσει σε ένα αρνητικό δρόμο και εκεί ακριβώς βρίσκεται το στοίχημα.
 

«Θέλουμε να παραμείνουν οι θεολογικές σχολές στο δημόσιο πανεπιστήμιο, για να υπάρχει χώρος επικοινωνίας με άλλες φωνές και τάσεις, και να μην είναι μια θεολογία κατευθυνόμενη ή ομολογιακή»

 
ΠτΘ: Στοίχημα να παραμείνουν θρησκείες επ’ αγαθώ και με τη συμβολή των επιστημόνων που τις μελετούν, και των θεολόγων, γιατί πολλές φορές εκκλησιαστικοί φορείς με κηρύγματα μίσους συσκοτίζουν την αναγκαιότητα για διάλογο και συνύπαρξη…
Ν.Π.: Πιστεύω πως αυτός είναι ο ρόλος της θεολογίας να αναπτύσσει τη νηφαλιότητα, την κριτική σκέψη, τη λογική, και αυτή χάρισμα Θεού είναι, λέω στους φοιτητές μας, δεν μπορούμε να εξαφανίσουμε τη λογική γιατί έτσι μας βολεύει, και με τη χρήση αυτών των μέσων μπορούμε να δούμε νηφαλιότερα και να αναγνωρίσουμε τα πράγματα, να αντιληφθούμε τα θετικά και τα αρνητικά μας. Και αν η θεολογία στοχεύει σε κάτι, είναι ακριβώς να μπορέσουμε να δούμε κριτικά και την ιστορία και τα κείμενα και τη ζωή μας ως χριστιανών, όσοι θέλουμε να είμαστε χριστιανοί ή όσοι δεν θέλουμε, να έχουμε την ελευθερία να μην είμαστε.
Αυτό τουλάχιστον θέλω να πιστεύω ότι διασφαλίζει το πανεπιστήμιο και γι’ αυτό θέλουμε να παραμείνουν οι θεολογικές σχολές στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Για να υπάρχει χώρος επικοινωνίας με άλλες φωνές και τάσεις, και να μην είναι μια θεολογία κατευθυνόμενη ή ομολογιακή. Όχι πως αυτό είναι κακό, αλλά πολλές φορές η ομολογία ιδεολογικοποιείται, και τότε δημιουργείς εχθρούς, ενώ χρειάζεται μια πιο συμπεριληπτική θεολογία. Αν δούμε τα ευαγγέλια, τις πηγές μας, αυτό δεν οφείλουμε; Ο Χριστός τι κάνει, αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους· μπορούμε εμείς ως χριστιανοί ή ως θεολόγοι ή σεβόμενοι την παράδοσή μας να αναπτύξουμε τα θετικά της;

ΠτΘ: Ουσιαστικά λέτε ότι οι θεολογικές σχολές της χώρας πρέπει να παραμείνουν μη εκκλησιαστικές…
Ν.Π.: Δεν είναι εκκλησιαστικές και υπάρχει μια σταθερή συζήτηση για το πόσο ομολογιακές πρέπει να είναι και άλλα σχετικά ζητήματα. Εμείς είχαμε το θετικό ότι από την πρώτη στιγμή οι θεολογικές μας σχολές δε λειτούργησαν από την πλευρά της εκκλησίας, λειτούργησαν στα πλαίσια του κράτους, γιατί λοιπόν να μην διατηρήσουμε την ελευθερία της άποψής μας, της κριτικής μας σκέψης, της κριτικής ανάλυσης, συνομιλώντας βεβαίως και με την εκκλησία; Ούτε πιέζουμε κανένα να αποκτήσει πίστη, ούτε πιέζουμε κανένα να χάσει την πίστη του, είμαστε ελεύθεροι.

 
 «Στην Πελοπόννησο αγνοούσαμε ότι υπάρχει ένα κομμάτι της Ελλάδας που ζει με διαφορετικό τρόπο και έχει άλλη θρησκεία»

ΠτΘ: Να ξαναγυρίσουμε στη Θράκη και σε όσα μάθατε γι’ αυτή από τις επαφές σας με τους ανθρώπους της λόγω της συμμετοχής σας στην υλοποίηση του «Προγράμματος». Όντας από την Πελοπόννησο αλήθεια τι γνωρίζατε ή τι φανταζόσασταν ότι ήταν η Θράκη;
Ν.Π.: Προσωπικά αγνοούσα ότι υπάρχει ένα κομμάτι της Ελλάδας που ζει με διαφορετικό τρόπο, έχει άλλη θρησκεία. Ήταν τόσο εθνοκεντρικά, ελληνοκεντρικά και ελληνορθόδοξα στραμμένη η εκπαίδευσή μας, που αγνοούσαμε την ύπαρξη του “άλλου”, γιατί δεν υπάρχουν μόνο οι μουσουλμάνοι της Θράκης, αλλά οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι, ομάδες που γνώρισα ανεβαίνοντας στη Βόρεια Ελλάδα και αγνοούσα στην Πελοπόννησο. Ήταν βέβαια και άλλες οι εποχές. Και αυτό είναι το θετικό της Θράκης, η συνύπαρξη των πολιτισμών, των θρησκειών, και το χαίρομαι πραγματικά, γιατί θέλω να βρίσκω τα θετικά σε κάθε πολιτισμό, γενικά μου αρέσουν οι πολιτισμοί και θαυμάζω ό,τι μπορεί να προσφέρει στην ανθρωπότητα ένας πολιτισμός. Τους έχουμε στην πατρίδα μας, τους αγνοούσαμε αλλά είναι πλούτος και χρειάστηκε να έρθουν έτσι τα πράγματα, να πέσουν κάποια σύνορα, είτε πραγματικά είτε συμβολικά, για να αναγνωρίσουμε αυτό που ήδη υπήρχε.
 

 «Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα είναι θέματα ευρύτερης πολιτικής και δεν επιλύονται με ερασιτεχνική αντιμετώπιση»

ΠτΘ: Σήμερα εκτός από το θέμα του Τζιχαντισμού, υπάρχει, και λόγω του Isis και της δράσης του, και ένα ακόμη μεγάλο άλλο θέμα, αυτό των προσφυγικών ροών και της μετανάστευσης. Ως κοινωνιολόγος θεωρείτε ότι μπορούν να επιλυθούν αυτά τα ζητήματα με την αλληλεγγύη μόνον και τη συνδρομή των κοινωνιών;
Ν.Π.: Θεωρώ πως χρειάζεται ένας συνδυασμός δράσεων, πρωτοβουλιών και πολιτικών. Είναι τόσο περίπλοκο το φαινόμενο της μετανάστευσης και ιδιαίτερα με την τελευταία του μορφή. Πριν από 30-40 χρόνια ήταν πολύ απλοποιημένα τα πράγματα, βλέπαμε τους ανθρώπους ως μετανάστες, πήγαιναν, δούλευαν, γύριζαν πίσω και δεν έβλεπαν παραπέρα τις ανάγκες τους ως φορείς πολιτισμού και θρησκειών. Τώρα τη μετανάστευση την αντιμετωπίζουμε με άσχημο τρόπο, γιατί αγνοήσαμε το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν είναι απλά εργατικά χέρια, αλλά έχουν και πολιτισμό, γλώσσα, θρησκεία, και θα πρέπει να τους αναγνωρίζεται η δυνατότητα να διατηρήσουν την πίστη, τη θρησκεία και τον πολιτισμό τους. Η παροχή φροντίδας, η περίθαλψη είναι μια προσωρινή κατάσταση, τι γίνεται όμως αύριο, μεθαύριο; Θα πρέπει να υπάρχουν πολιτικές που αντιμετωπίζουν το ζήτημα και πιο σύνθετες προτάσεις για εξεύρεση λύσεων, γιατί δεν είμαστε μόνοι μας, ανήκουμε στην Ευρώπη. Θα έπρεπε να υπάρχει ήδη ένα αποτέλεσμα από τις συζητήσεις, που δεν το βλέπω ακόμη, πεθαίνουν μικρά παιδιά και δε γίνεται τίποτα. Ακόμα και η Εκκλησία, μπορεί να ταΐσει, να έχει όλη την καλή διάθεση, όποιος έρχεται στην πόρτα μας είμαστε υποχρεωμένοι να τον βοηθήσουμε, από εκεί και πέρα όμως είναι θέμα ευρύτερης πολιτικής πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα, γιατί, όταν είναι τόσο ερασιτεχνική η αντιμετώπιση, δεν έχουμε αποτελέσματα.
 
 
*Η Νίκη Παπαγεωργίου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.