Η ακροδεξια, η μεταναστευση και τα ΜΜΕ

Τα γεγονότα του 2020 στα σύνορα του Έβρου κι η πυρκαγιά στη Μόρια σημεία σταθμοί

Η ακροδεξιά ρητορική είναι εμπεδωμένη και χρησιμοποιείται πλέον χωρίς περιστροφές στο δημόσιο λόγο. Η περίπτωση με τους αυτόκλητους πολιτοφύλακες στον γειτονικό νομό του Έβρου, εν μέσω των καταστροφικών πυρκαγιών, η δημοσιότητα, η ταχύτητα απήχησης και ο «εθνικός» κουρνιαχτός που ξεσήκωσε, αποδεικνύουν την ευρύτητα και την αποδοχή που έχει η εν λόγω ρητορική, τουλάχιστον σε πλατιά στρώματα, σχολιαστών του διαδικτύου. Δεν γνωρίζουμε αν οι εν λόγω «σχολιαστές» είναι η πλειοψηφία ή η μειοψηφία της κοινωνίας, σίγουρα όμως αυτό που κάνουν παράγει έργο και έχει αποτέλεσμα.

Πρόσφατη έρευνα^[1] που δημοσίευσαν πέντε ερευνητές δείχνει πως η ακροδεξιά στην Ελλάδα έχει επεκταθεί, έχει νομιμοποιηθεί στο δημόσιο διάλογο και έχει κανονικοποιηθεί τόσο ιδεολογικά όσο και πολιτικά στο λόγο και στα δίκτυα που χρησιμοποιεί. Πρόκειται για έρευνα που υπογράφουν οι Νίκος Σμυρναίος^[2], Δημήτρης Ελαφρόπουλος^[3], Πάνος Τσιμπούκης[4], Κατερίνα Μνιέστρη^[5], Ματθαίος Τσιμιτάκης^[6] και πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του LERASS (Laboratoire d’ Etudes et de Recherches Appliquees en Sciences Sociales), εργαστηρίου κοινωνικών ερευνών στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης, και της πλατφόρμας OPSN (Observatoire des Pratiques Socionumeriques), η οποία αποσκοπεί στην ανάδειξη ερευνών για τις κοινωνικές πρακτικές στα ψηφιακά μέσα.

Οι συντάκτες της σπεύδουν να διευκρινίσουν πως, «η έρευνα αυτή δεν είναι εξαντλητική και πολλές πτυχές του ζητήματος χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, αλλά για πρώτη φορά δίνεται μια αρκετά σαφή εικόνα για την έκταση της ιδεολογικής ηγεμονίας της ακροδεξιάς, παράλληλα με τον νεοφιλελευθερισμό στον οποίο υποτίθεται ότι αντιτίθεται. Αν και ο νεοφιλελευθερισμός θεωρείται γενικά ως η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής, η συγκρότηση του χώρου της ακροδεξιάς και η διάδοση του λόγου της στα κυρίαρχα ΜΜΕ αποκαλύπτει ότι πρόκειται για μια διευρυνόμενη και ριζική τάση στην ελληνική κοινωνία που σταδιακά αναμειγνύεται με την κυρίαρχη ιδεολογία, εξελίσσεται σε ένα νέο συνονθύλευμα “αυταρχικού εθνικιστικού νεοφιλελευθερισμού” τόσο γλωσσικά και αισθητικά, όσο και πολιτισμικά και κυρίως, φυσικά, πολιτικά».

Οι ερευνητές για την εξαγωγή των συμπερασμάτων τους χρησιμοποίησαν μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, τη συλλογή δεδομένων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) κι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) πάνω στα οποία εφάρμοσαν λεξικομετρική ανάλυση και ανάλυση δικτύων. Αυτή η συλλογή επέτρεψε να εξάγουν περιεχόμενο που θα μπορούσε να διαγραφεί αργότερα.

Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν:

ΜΜΕ: 102 επαγγελματικοί δημοσιογραφικοί ιστότοποι.

Facebook : 450 δημόσια γκρουπ και σελίδες.

Twitter: 97.537 tweets πολιτικών προσώπων και οργανισμών της ΑΔ και 210.814 tweets από λογαριασμούς που συνδέονται με ΑΔ φορείς.

YouTube : 73 βίντεο και τα αντίστοιχα σχόλια.

Τα γεγονότα του Μαρτίου 2020 στα σύνορα του Έβρου και η πυρκαγιά στη Μόρια

Σύμφωνα με την έρευνα, το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί προ­νομιακό πεδίο για την Ακροδεξιά που της επι­τρέπει να αναπτύξει ρατσιστικό και ξενοφοβικό λόγο. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ μπορούν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη με δύο τρόπους: ανάλογα με το χώρο που του αποδίδουν στη μιντιακή ατζέντα μέσω λιγότερο ή περισσότερο συχνών αναφορών (π.χ. μικρότερος ή μεγαλύτερος αριθμός άρθρων που ανα­φέρονται στο ζήτημα)· πλαισιώνοντας μέσω της σύνδεσης του με συγκεκρι­μένες ιδέες και καταστάσεις (π.χ. εγκλη­ματικότητα, εξωτερικός ή εσωτερικός εχθρός, πολιτισμική αλλοίωση, οικονομι­κή δυσχέρεια κλπ.).

Για να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ ασκούν αυτές τις δύο λει­τουργίες, οι ερευνητές δημιούργησαν ε ένα δείγμα άρ­θρων που δημοσιεύτηκαν από 102 επαγγελματικούς ενημερωτικούς ιστότοπους και περιείχαν τις λέξεις «μετανάστες» ή «μετανάστης» για ένα διάστημα τεσ­σάρων και πλέον χρόνων, μεταξύ τις 1 ης Ιανουαρίου 2019 και της 11ης Μαΐου 2023. Μια τέτοια μακρά περίοδος τους επέτρεψε να έχουμε μια γενική εικόνα της δημοσιογραφικής παραγωγής επί των γεγονότων. Κρίνεται σημαντική η επισή­μανση πως ο όρος «μετανάστης» είναι πιο γενικός και ουδέτερος, άρα και πιο διαδεδομένος στα ΜΜΕ, σε σχέση με τους όρους «πρόσφυγας» ή «αιτούντος άσυλο», για παράδειγμα. Κάθε όρος που επιλέγεται φέρει τις αντίστοιχες συν­δηλώσεις και απηχεί και μια διαφορετική πολιτική οπτική σε σχέση με το μετανα­στευτικό ζήτημα.

Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, σε γενι­κές γραμμές ο χώρος που δίνεται στο θέμα από τα ΜΜΕ του δείγματος τείνει να αυξάνει σε απόλυτους αριθ­μούς από το καλοκαίρι του 2019 και με­τά. Δύο γεγονότα που συνέβησαν το 2020 αποτέλεσαν σημεία-σταθμούς με ρεκόρ κάλυψης. Το πρώτο είναι η άφιξη χιλιάδων μεταναστών στα ελληνοτουρ­κικά σύνορα του Έβρου μετά από την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να προχωρήσει μονομερώς στο άνοιγ­μα των συνόρων της προς την Ελλάδα στα τέλη Φεβρουαρίου και τα επεισόδια που ακολούθησαν. Σε μία μόνο ημέρα, στις 4 Μαρτίου, τα ΜΜΕ του δείγματος μας δημοσίευσαν 204 άρθρα επί του θέματος, κάτι που αντιπροσώπευσε πάνω από 11% του συνόλου των δημο­σιεύσεων τους. Με άλλα λόγια, πάνω από ένα άρθρο στα δέκα που δημοσιεύ­θηκαν εκείνη την ημέρα αναφερόταν στο μεταναστευτικό ζήτημα.

Το δεύτερο γεγονός είναι η πυρκαγιά που ξέσπασε στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης προσφύγων στη Μόρια. Στις 9 Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκαν 278 άρθρα πάνω στο θέμα.

Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν την υπερσυγκέντρωση της δημοσιογραφι­κής κάλυψης γύρω από γεγονότα που μονοπωλούν την επικαιρότητα. Αυτή η υπερσυγκέντρωση μπορεί να δώσει την αίσθηση δραματοποίησης στο κοινό και να δημιουργήσει ηθικό πανικό, δηλαδή μία υπεραντίδραση της κοινωνίας απέναντι σε φαινόμε­να που φαίνονται να απειλούν την κυρίαρχη ηθική τάξη.

Μετανάστευση και φράχτης

Μια απάντηση στο πλαίσιο του ηθικού πανικού που αφορά το ζήτημα της μετανάστευσης και των προσφύγων είναι αυτό της «φραγής» απέναντι στις «μεταναστευτικές ροές». Οι ερευνητές μελέτησαν, λοιπόν, την παρουσία της λέξης «φράχτης» ή «φράκτης» στο ίδιο δείγμα κατά την ίδια περίοδο. Αυτό που φαίνεται είναι ότι η συγκεκριμένη έννοια είναι σχεδόν απούσα από τη δημόσια συζήτηση μέχρι και τα γεγονότα του Έβρου τον Φεβρουάριο του 2020. Από εκεί και πέρα η παρουσία της λέξης στα ΜΜΕ καταγράφεται αυξανόμενη μέχρι το πρώτο ρεκόρ τον Μάιο του 2020, όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία φράχτη μήκους 26 χιλιομέτρων στο νότιο τμήμα του Έβρου. Το μεγαλύτερο ρεκόρ όμως γίνεται τον Οκτώβριο του 2020, όταν ο Πρω­θυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται τα έργα του φράχτη (χωρίς να υπάρχει άλλη επικαι­ρότητα επί του θέματος). Έτσι στις 17 Οκτωβρίου δημοσιεύονται 68 σχετικά άρθρα. Από εκεί και πέρα οι αναφορές είναι συχνές και πυκνές.

Μετανάστευση και εγκληματικότητα

Ένα δεύτερο στοιχείο της κάλυψης του μετανα­στευτικού από τα ΜΜΕ είναι η διασύνδεση του με την εγκληματικότητα. Ο χώρος που δίνεται στο θέμα της εγκληματικότητας από τα ΜΜΕ του δείγ­ματος μας αυξήθηκε έντονα σε απόλυτους αριθ­μούς από το καλοκαίρι του 2019 και μετά.

Το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός ΜΜΕ δημοσιεύει σημαντικό αριθμό άρθρων σχετικά με την εγκληματικότητα, δεν σημαίνει απαραίτητα βέβαια ότι πλαισιώνουν το ζήτημα με τον ίδιο τρόπο, συν­δέοντας το θέμα με το μεταναστευτικό. Η συγκριτική λεξικομετρική ανάλυση των τίτλων των άρθρων δεί­χνει τέσσερις διαφορετικές πλαισιώσεις αυτής της σύνδεσης. Η πρώτη είναι μέσω δηλώσεων των υπουργών Προστασίας του Πολίτη (ΠΡΟΠΟ) οι οποίες αναδημοσιεύ­ονται μαζικά, η δεύτερη είναι τα διεθνή (καμπάνια Τραμπ, επεισόδια με μετανάστες στο Περού, Αλβα­νική μαφία στη Μεγάλη Βρετανία, εγκληματικότητα στη Γαλλία, Τυνησία), η τρίτη είναι η «έκρηξη της εγκληματικότητας» από μετανάστες και οι διαθέσεις αυτοδικίας από κατοίκους σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Κιλκίς, Αθήνα, Λέσβος) και η τέταρτη ο υποτιθέμενος «ιερός πόλεμος» εκ μέρους Μου­σουλμάνων μεταναστών. Οι δύο πρώτες θεματικές αναμεταδίδονται κυρίως από mainstream ΜΜΕ, ενώ η τρίτη επικεντρώνεται σε πηγές Ακροδεξιάς πολιτικής τοπο­θέτησης και η τέταρτη αναφέρεται μόνο από τον Ορθόδοξο Τύπο. Ενώ η τρίτη και η τέταρτη πλαισίω­ση είναι πιο έντονες και ακραίες συνδέσεις μεταξύ μεταναστευτικού και εγκληματικότητας, οι δύο πρώτες είναι περισσότερο προβληματικές καθώς διανέμονται μαζικά και παρέχουν νομιμοποίηση· μέσω δηλώσεων θεσμικών φορέων.

Στο δείγμα άρθρων της έρευνας που αναφέρονται στην εγκληματικότητα, πα­ρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον οι λεξι­κές συνάψεις της λέξης μετανάστης. Ειδικότερα, εμφανίζεται η λε­γόμενη πρακτική λόγου αντιστροφής θύματος-θύτη, όπου οι μετανάστες παρουσιάζονται ως δυνατοί και επιθετι­κοί, ενώ οι τοπικοί πληθυσμοί ως αδύνα­μοι και παθητικοί. Συχνά, παρατηρείται η χρήση εννοιολογικών μεταφορών όπου οι μετανάστες αναφέρονται ως πολεμική απειλή («εισβολή προσφύ­γων»), ως φυσική καταστροφή («προ­σφυγικές ροές, πλημμύρισε η Μόρια, τσουνάμι μεταναστών, κύματα προ­σφύγων»), αλλά και ως αποϋλοποιημένες ή απάνθρωπες οντότητες («αποθήκη ψυχών η Ελλάδα, παράσι­τα»). Αυτός ο λόγος κατασκευάζει φαντασιακά μια ομογενοποιημένη ενότητα, το Έθνος, στο οποίο προσπαθούν να εισέλθουν οι «έξω» βίαια. Μέσα σε ένα κυρίαρχο εθνικιστικό λόγο συγκροτούνται συλλογικές ταυτότητες αφενός για την Ελλάδα, και αφετέρου για το «ξένο», για το «άλλο». Η Ελλάδα αναπαρίσταται ως μία δυτική χώρα απέναντι σε έναν ανατολικό πολιτισμό που εγκυμονεί κινδύνους. Οι τόποι προέλευσης των μεταναστών (Αφρική, Αλβανία, Ασία) παρουσιάζονται ως πολιτισμικά «ξένοι», ως ένας ανθρωπο­λογικός «άλλος» που ιεραρχείται ως κα­τώτερος. Δημιουργείται και καλλιεργείται μια αίσθηση φόβου, όπου οι ηγέτες αυ­τοπαρουσιάζονται ως σωτήρες που θα την κατευνάσουν. Αυτό το αφήγημα βα­σίζεται στην ετερότητα με δίπολα της λο­γικής «εμείς» και οι «άλλοι». Είτε ρητά είτε άρρητα παρουσιάζονται οι «άλλοι» ως κακοί, επικίνδυνοι και ως γενεσιουργός αιτία εσωτερικών προβλημάτων της κοι­νότητας του «εμείς». Κατηγορούνται αλλά και ποινικοποιούνται με το χαρακτηρισμό «παράνομοι μετανάστες». Αξίζει να ση­μειωθεί πως σύμφωνα με το Παγκόσμιο Σύμφωνο Μετανάστευσης (Global Compact for Migration) προτείνεται η χρήση του όρου «παράτυπος» μετα­νάστης (irregular migrant) για όσους ει­σέρχονται σε μια χώρα από ανεπίσημες διόδους, ενώ ως παράνομοι χαρακτηρί­ζονται μόνοι αυτοί παραμένουν σε μία χώρα αφότου έχει απορριφθεί η αίτηση τους για άσυλο ή διαμονή.

Η χρήση του όρου «λαθρομετανάστης» στα ΜΜΕ

Για να μπορέσουμε να εντρυφήσουμε με πιο λεπτομερή ανάλυση στο περιεχόμενο των ΜΜΕ που διακινούν καθαρά ακροδε­ξιά στερεότυπα, επιλέξαμε να δημιουργή­σουμε ένα δείγμα άρθρων που εμπεριέχει τη λέξη «λαθρομετανάστης». Η λέξη αυτή εισήλθε στην ελληνική γλώσσα στις αρ­χές της δεκαετίας του 90′, αφενός ταυτί­ζοντας την εισερχόμενη μετανάστευση με μια παράνομη δραστηριότητα, τη «λα­θραία μετανάστευση», αφετέρου συνδέο­ντας τη με την αύξηση της εγκληματικότητας, της ανεργίας και με μια εικόνα απειλητικής εισβολής. Η ευ­ρεία χρήση του όρου χωρίς διακρίσεις από πολιτικούς και δημοσιογράφους στη δημόσια σφαίρα δημιουργεί σύγχυση με­ταξύ διαφορετικών κατηγοριών μετανα­στών (π.χ. προσφύγων και οικονομικών μεταναστών) και παρέχει νομιμοποίηση στην κρατική πολιτική καταστολής απένα­ντι τους. Σύμφωνα με τους ερευνητές, παρά τη προβληματική φύση του όρου, η χρήση του από ελληνικά ΜΜΕ είναι συνεχής και βαίνει αυξανόμε­νη. Από το καλοκαίρι του 2019 κι έπειτα, κατά τακτά χρονικά διαστήματα δημο­σιεύονται καθημερινά από 5 ως 10 νέα άρθρα που τον αναφέρουν.

Όπως είναι αναμενόμενο η χρήση του όρου είναι συ­χνή από περιθωριακά ΜΜΕ του ακροδε­ξιού χώρου. Όμως σημαντική χρήση γί­νεται κι από αλλά μέσα γενικού και ειδικού ενδιαφέροντος που δημοσιεύουν τον όρο χωρίς εισαγωγικά, ενώ άλλα mainstream ΜΜΕ δημοσιεύουν δηλώσεις πολιτικών παραγόντων που χρησιμοποιούν τον όρο, ο οποίος αναπα­ράγεται σε εισαγωγικά. Η εναλλαγή και η ανάμειξη ευθύ και πλάγιου λόγου στην ειδησεογραφία κατά τη χρήση του χα­ρακτηρισμού «λαθρομετανάστης», με ή χωρίς εισαγωγικά, θολώνει τα όρια με­ταξύ δηλώσεων πολιτικών προσώπων και τοποθετήσεων των δημοσιογράφων συμβάλλοντας στην κανονικοποίηση της χρήσης του όρου χωρίς σαφή περι­γραφή ή επεξήγηση της προέλευσης και πόσο μάλλον της γενεαλογίας του.

Η δημιουργία, διάδοση και χρήση της λέξης «λαθρομετανάστης» παίζει κεντρικό
ρόλο στην οικοδόμηση μιας αρνητικά φορτισμένης αναπαράστασης των μεταναστών – εξω-ομάδα – αλλά και, ως αντανάκλαση, θετικής εικόνας του εθνικού εαυτού – ενδο-ομάδα. Παρατηρείται μια συστηματική αναπαραγωγή αντιθετικών ζευγών νοημάτων (καλό-κακό, ασφάλεια-ανασφάλεια, γνώριμο-ξένο, ανώτερο-κατώτερο, πολιτισμένο-απολίτιστο, αμυντικό-επιθετικό), ένα σημασιολογικό πεδίο όπου κατασκευάζεται η εθνική ταυτότητα με την περιγραφή του «εμείς» σε αντίθεση με το «άλλο». Σημειώνεται, έτσι, μία θετική αυτοπαρουσίαση του «εμείς» και μια αρνητική ετεροπαρουσίαση του «άλλου». Οι αρνητικές συνδηλώσεις του όρου αλλά και το πολιτικό του φορτίο απέκτησαν μεγαλύτερη ισχύ κατά την περίοδο μεταναστευτικών κρίσεων (π.χ. καλοκαίρι 2015).

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, η κάλυψη του μετανα­στευτικού από ένα σημαντικό κομμάτι των πιο δημοφιλών mainstream ΜΜΕ συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το θέμα ακραιφνή ακροδεξιά, σε λιγότερο ωμή και βίαιη μορ­φή. Οι μετανάστες παρουσιάζονται ως επιθετική δύναμη που αποτελούν πολεμι­κή απειλή ή ακόμα και ως φυσική κατα­στροφή, ενώ αποκρύπτονται οι λόγοι που τους οδηγούν στην μετανάστευση. Εμ­φανίζεται συχνά λόγος όξυνσης έντονα φορτισμένος και συχνά τρομολαγνικός, με τάση στην αντικειμενοποίηση και απανθρωποίηση των μεταναστών.

Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή τη ρητορική έχουν να κάνουν με την κεκαλυμμένη ιδεολογική το­ποθέτηση κάποιων από αυτά τα ΜΜΕ, αλλά και με την πρα­κτική της υπερπαραγωγικότητας και της εντυπωσιοθηρίας με στόχο την αύξηση της επισκεψιμότητας και των διαφημιστικών εσόδων, που οδηγεί στην άκριτη υιοθέτηση στερεοτύπων. Ο δημοσιογραφικός λόγος που αναδύεται από την ενοχοποιητική πλαι­σίωση συνιστά έναν αισθητικοποιημένο λόγο που μετατρέπει σε θέαμα το ζήτημα της μετανάστευσης. Συχνά δε η νοηματοδότηση γίνεται με τρόπο οριστικό, όπου αποκλείονται οι διαφορετικές αναγνώσεις και έτσι τίθενται τα όρια της δημόσιας συζή­τησης, δηλαδή του τι μπορεί να ειπωθεί και τι όχι, με τρόπο κανονιστικό μέσα σε ένα πλαίσιο «συναινετικής ιδεολογίας» . Τέλος, τα ΜΜΕ είναι επίσης ευάλωτα στην κυβερ­νητική επικοινωνία καθώς συχνά αναπα­ράγουν θεσμικούς φορείς με συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα (υπουργούς, κυβερνητι­κούς παράγοντες), χωρίς να δίνουν το λόγο στην κοινωνία των πολιτών (ΜΚΟ, συλλογικότητες) που ασχολούνται με το θέμα. Μέσα σε αυτό το επικοινωνιακό πλαί­σιο αναπτύσσεται ο ακροδεξιός λόγος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Info

Τα γραφήματα που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται από την έρευνα.

Μπορείτε να δείτε την μελέτη στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.lerass.com/wp-content/uploads/2023/06/silent_wave.pdf

(σ.σ.: Στα της έρευνας θα επανέλθουμε για το κομμάτι των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης)

[1] Σμυρναίος, Ν., Ελαφρόπουλος, Δ., Τσιμπούκης, Π., Μνιέστρη, Κ., Τσιμιτάκης, Μ. (2023). Βουβό κύμα: Διερευνώντας το λόγο και το δίκτυο της ακροδεξιός στην ψηφιακή δημόσια σφαίρα. Ερευνητική έκθεση, https://www.lerass.com/opsn

[2] Ο Νίκος Σμυρναίος είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας της επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης, συγγραφέας του βιβλίου «Το ολιγοπώλιο του διαδικτύου: Πώς οι Google, Apple, Facebook, Amazon και Microsoft πήραν τον έλεγχο της ψηφιακής μας ζωής», Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2018.

[3] Ο Δημήτρης Ελαφρόπουλος είναι ερευνητής στο εργαστήριο LERASS (Laboratoire d’Etudes et de Recherches Appliquees en Sciences Sociales) του Πανεπιστημίου της Τουλούζης και εστιάζει σε κοινωνιογλωσσολογίες αναλύσεις της δημόσιας σφαίρας.

[4] Ο Πάνος Τσιμπούκης είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Επιστημών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Επικοινωνία και Πολιτισμό της Επιστήμης και έχει εργαστεί στον ελληνικό Τύπο ως επιστημονικός συντάκτης.

[5] Η Κατερίνα Μνιέστρη είναι Υποψήφια Διδάκτορας Επιστημών Μέσων και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του London School of Economics και λέκτορας στο πανεπιστήμιο του Σίγκεν μέσω του προγράμματος enableUS.

[6] Ο Ματθαίος Τσιμιτάκης είναι δημοσιογράφος με μεταπτυχιακό στην Ανθρωπολογία των Μέσων από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (SOAS). Ήταν σύμβουλος ψηφιακής στρατηγικής και social media του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα κατά την περίοδο 2016-2019.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.