Διαταγμα των Μεδιολανων και ανεξιθρησκεια (313-2013)

Γράφει ο θεολόγος, εκκλησιαστικός ιστορικός και νομικός Ιωάννης Ελ. Σιδηράς

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αφιέρωσε το επίσημο ημερολόγιό του για το έτος 2013 στην 1700η επέτειο από της υπογραφής υπό των συναυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Μεγάλου και Λικινίου, του Διατάγματος των Μεδιολάνων (13 Ιουνίου 313 μ.Χ.), το οποίο «επήνεγκε την μεγίστην των εν τω κόσμω ιστορικών μεταβολών», δηλαδή «την ελευθερίαν της Εκκλησίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τας θρησκευτικάς ελευθερίας».

Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης στο επίσημο προλογικό σημείωμά του γράφει εμπνευσμένα μεταξύ άλλων και τα εξής: «Από της αρχής της ιστορικής αυτής διαδρομής η Αγία του Χριστού Εκκλησία είδε εκπληρούμενο τον προφητικό λόγο του αρχηγού αυτής Κυρίου ημών Ιησού Χριστού «ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν» (Ιωάν. ΙΕ΄,20) στο πρόσωπο τόσο του πρωτομάρτυρος και αρχιδιακόνου Στεφάνου όσον και του πρώτου Επισκόπου Ιεροσολύμων, Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, οι οποίοι εμαρτύρησαν υπέρ της του Χριστού Πίστεως.

Τον δρόμο τούτων ακολούθησαν όλοι οι Απόστολοι, από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου έως Παύλου του Πρωτοκορυφαίου, ο οποίος πολλές φορές περιγράφει στις επιστολές του τους διωγμούς τους οποίους ο ίδιος υπέμεινε, αφού και οι δύο θυσίασαν εν τέλει την ζωή τους για το Ευαγγέλιο.

Και εάν κατά τους πρώτους χρόνους της ζωής της Εκκλησίας οι εις Χριστόν πιστεύοντες διώκονταν από τους Ιουδαίους και από τους ενοχλούμενους για ποικίλους ιδιοτελείς λόγους κατοίκους και άρχοντες των πόλεων στις οποίες εκηρύσσετο ο λόγος του Ευαγγελίου, πολύ σύντομα οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών, οι οποίοι δεν λάτρευαν τους ψευδείς Θεούς των ειδώλων και δεν θυσίαζαν στον ρωμαίο αυτοκράτορα, έλαβαν πλέον την μορφή διαταγμάτων δια των οποίων διώκονταν αυτοί ως εχθροί του Κράτους, ως επιβουλευόμενοι την ευστάθειά του και ως ασεβούντες προς τον αυτοκράτορα.

Τοιουτοτρόπως οι διωγμοί των τριών πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων προκάλεσαν εκατόμβες αγίων μαρτύρων, οι οποίοι πορφύρωσαν δια των τιμίων αυτών αιμάτων την Εκκλησία και έγιναν πολίτες του Ουρανού. Ιδιαιτέρως φοβερός και επώδυνος για την Εκκλησία του Χριστού υπήρξε ο επί του αυτοκράτορος Διοκλητιανού και του Καίσαρος αυτού Γαλερίου διωγμός, μεταξύ των ετών 303 και 305 μ. Χ., ο οποίος απέβλεπε στην διάλυση της Εκκλησίας, που είχε εδραιωθεί ήδη σε όλη την επικράτεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η επισυμβάσα όμως βαρυτάτη ασθένεια του Γαλερίου οδήγησε αυτόν στην έκδοση του Διατάγματος της Σαρδικής ή άλλως αποκαλούμενο της Νικομηδείας, επειδή εκεί εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, και δια του οποίου επιτρεπόταν στους Χριστιανούς η άσκηση των θρησκευτικών αυτών καθηκόντων και ως αντάλλαγμα εζητείτο η προσευχή τους για την θεραπεία του ασθενούντος αυτοκράτορος. Το διάταγμα αυτό όμως επειδή δεν αναγνωρίσθηκε από τον αυτοκράτορα Μαξιμίνο, δεν απάλλαξε τους Χριστιανούς των οδυνηρών διωγμών και ακυρώθηκε εν τοις πράγμασι.

Η οριστική κατάπαυση των διωγμών επήλθε δύο έτη αργότερα, το έτος 313, όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο συναυτοκράτωρ αυτού Λικίνιος υπέγραψαν το περίφημο διάταγμα των Μεδιολάνων δια του οποίου παρεχόταν στους χριστιανούς ελευθερία ασκήσεως των θρησκευτικών αυτών καθηκόντων και εκφράσεως της πίστεώς των, διασφαλίζοντας δια του τρόπου αυτού απόλυτη θρησκευτική ελευθερία και ανεξιθρησκεία για όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας. Η δε μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου Αγία Ελένη διά της ταπεινώσεως και της αδαμάστου πολλής αγάπης αυτής, άσκησε καθοριστική επίδραση στην προσωπικότητα και την θρησκευτική συνείδηση του υιού της. Δια του ιστορικού Διατάγματος των Μεδιολάνων, η Εκκλησία του Χριστού, μετά την πάροδο τριών και πλέον αιώνων μαρτυρίων και διωγμών και αληθούς χριστιανικής μαρτυρίας «νεφών μαρτύρων», αφέθη πλέον ελευθέρα στην επιτέλεση της σωτηριώδους αυτής αποστολής.

Η τομή την οποία επέφερε το διάταγμα των Μεδιολάνων στην ιστορία της του Χριστού Εκκλησίας είναι βαθεία και καθοριστική όχι μόνον για την εξέλιξη της ιδίας, αλλά και για την ιστορία σύνολης της ανθρωπότητος καθώς άνοιξε μια νέα σελίδα λαμπρά για αμφότερες.

Γι’ αυτό και η Εκκλησία του Χριστού ευγνωμόνως αναμιμνήσκεται του εμπνευστού του διατάγματος τούτου ευσεβούς Μεγάλου Βασιλέως Κωνσταντίνου, ο οποίος, ανταποκρινόμενος ως άλλος Παύλος στην ουράνια κλήση, έγινε όργανο της Θείας Πρόνοιας επ’ αγαθώ της Εκκλησίας γι’ αυτό και αυτή χρεωστικώς αναπέμπει δόξα και αίνο στον Δομήτορα αυτής Χριστό επί τη συμπληρώσει 1700 ετών από της εκδόσεως του διατάγματος και της δι’ αυτού αποδοθείσης ελευθερίας σε αυτήν.

Το πολιτιστικό και κοινωνικό έργο του Μεγάλου Κωνσταντίνου

Εντός του ιδίου πλασίου της οξυδερκούς και χάριτι Θεού προορώσης τα μέλλοντα πολιτικής του Μεγάλου Κωνσταντίνου εντάσσονται και άλλες βασικής σημασίας ενέργειες και πράξεις αυτού, όπως η προσαρμογή της αστικής και ποινικής νομοθεσίας προς τις αρχές του Ιερού Ευαγγελίου, η απαγόρευση των μαγγανειών και μαγειών, η μείωση της σκληρότητος των ποινών, η νομιμοποίηση των κληροδοτημάτων προς την Εκκλησία, η καθιέρωση της Κυριακής αργίας και άλλες καθοριστικές πράξεις που ρυθμίζουν την κοινωνική και μάλιστα την εκκλησιαστική και λατρευτική ζωή των πιστών.

Ο Μέγας Κωνστανίνος αποτελεί διαχρονικό πρόσωπο κυβερνήτου, και μάλιστα για την χριστιανική Εκκλησία γενικώς. Αυτός, καίτοι προερχόταν εκ μη χριστιανικού περιβάλλοντος, πολύ ενωρίς κατενόησε ότι «τις γαρ αγαθού τύχοι τινός, τον των αγαθών αίτιον Θεόν ούτε γνωρίζων, ούτε τα προσήκοντα σέβειν εθέλων; Πίστιν δε τω ρηθέντι και τα έργα δίδωσιν» (Ευσεβίου του Παμφίλου, Επισκόπου Καισαρείας, «Εις τον βίον Κωνσταντίνου του Βασιλέως»).

Σήμερα, ατυχώς, οι νομίζοντες ότι άρχουν των χριστιανικών εθνών πιστεύουν ότι δύνανται να ωφελήσουν και να βοηθήσουν τους λαούς εξορίζοντας τον Θεό και τοποθετώντας στην θέση του τον άνθρωπο. Τα αποτελέσματα όμως είναι τραγικά, ήτοι συσσώρευση πλούτου στα χέρια ολίγων, πόλεμοι, βία, πείνα, κίνδυνοι, αγωνίες. Διά τούτο ο τρόπος με τον οποίο διακυβέρνησε αυτός την αυτοκρατορία με διάκριση και τήρηση λεπτών ισορροπιών και σωφροσύνης πολλής, έχοντας την βαθεία αίσθηση ότι μόνον ο Θεός δύναται να σώσει τον άνθρωπο, καθιστά αυτόν ύψιστο υπόδειγμα κυβερνήτου.

Την ισαποστολική προσφορά του Αγίου Κωνσταντίνου, η οποία εσφραγίσθη διά του Διατάγματος των Μεδιολάνων και της μεταφοράς της πρωτευούσης στην Ανατολή, συνεχίζει την προς το Ιερό πρόσωπο αυτού τιμή διά της προσευχής και της αναγνωρίσεως της συμβολής του στην σημερινή διαχρονική διακονία της Εκκλησίας ευρύτερα, και επί τη συμπληρώσει 1700 ετών από της εκδόσεως του εν λόγω Διατάγματος, αφιερώνει την παρούσα έκδοση Ημερολογίου αυτού του σωτηρίου έτους 2013, για την προβολή και μαρτυρία στον σύγχρονο κόσμο του αναγεννητικού και κοσμοϊστορικού έργου του Ιερού ανδρός και ισαποστόλου.

Το Πατριαρχείο φύλακας της Ορθοδοξίας

Η Εκκλησία «των του Χριστού πενήτων», το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχοντας ως βάση και έμβλημα της διαχρονικής πολυτρόπου και πολυμερούς διακονίας και προσφοράς αυτού το σημείο του Τιμίου Σταυρού, το οποίο ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε εν ουρανώ και εφωτίσθη υπ’ αυτού, με αυτό το σημείο συνεχίζει την Ιερά αποστολή του ευρισκόμενο σε εγρήγορση και φυλάσσοντας φυλακάς ημέρας και νυκτός επί της θείας φυλακής, της στεφανουμένης υπό των βοσπορίων υδάτων της επταλόφου Βασιλίδος Πόλεως, η οποία αποτελεί αληθές εγκαλλώπισμα και άγαλμα της Οικουμένης και λαμπρό αδάμαντα ως σμαράγδινο κόσμημα, της οποίας ο κτίτωρ αφιέρωσε στον Κύριο πλήθος μεγαλοπρεπών ιερών Ναών και κατέστησε αυτήν «οφθαλμόν της οικουμένης».

Ατενίζοντες τον Σταυρό άπαντες οι διακονούντες στο Ιερό Κέντρο της Ορθοδοξίας, βλέπουμε τον εν αυτώ Εσταυρωμένο, δηλαδή τον Κύριο της δόξης, τον Θεάνθρωπο Χριστό, τον Βασιλέα μας. Ο Χριστός ως Βασιλεύς εθυσιάσθη υπέρ του λαού του, και αυτό είναι ίδιον γνώρισμα αληθούς εξουσίας και Βασιλείας. Ο εκ των προκατόχων μας Ιερός Χρυσόστομος ομολογεί: «Δια τούτο δε αυτόν βασιλέα καλώ, επειδή βλέπω αυτόν σταυρούμενον. Βασιλέως γαρ εστί υπέρ των αρχομένων αποθνήσκειν (Λόγος εις τον σταυρόν…)

Ο Σταυρός του Κυρίου είναι καύχημα για εμάς. Αναφερόμενος ο μνημονευθείς Ιερός Πατήρ στον λόγο του Αποστόλου Παύλου «εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι’ ου εμοί κόσμος εσταύρωται καγώ τω Κόσμω» (Γαλ. 6,14), λέγει ότι όντως: «ο σταυρός ημίν καύχημα, όχι μόνον δια το παρελθόν, αλλά και δια το παρόν, διότι δια του Σταυρού ο Χριστιανός βιώνει την διπλή νέκρωση, την μία ότι ο κόσμος, δηλαδή τα βιωτικά πράγματα, ο έπαινος παρά των ανθρώπων, η δορυφορία, η δόξα, ο πλούτος, άπαντα όσα φαίνονται λαμπρά «ταύτα γαρ μοι νεκρά γέγονε», την άλλη ότι και αυτός ο ίδιος είναι νεκρός δια τον κόσμο, διότι δεν επιθυμεί εκείνα τα οποία συνδέονται και εκφράζονται δι’ αυτού». Και καταλήγει: «Ουδέν της νεκρώσεως ταύτης μακαριώτερον. Αύτη γαρ έστι της μακαρίας ζωής η υπόθεσις» (Υπόμνημα εις την προς Γαλάτας Επιστολήν).

Τιμούμε κατά το έτος 2013 την επέτειο της συμπληρώσεως χιλιών επτακοσίων ετών από της υπογραφής του Διατάγματος των Μεδιολάνων στο πρόσωπο του Αγίου Ισαποστόλου Μεγάλου Κωνσταντίνου, δηλαδή την ελευθερία της Εκκλησίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες για τα οποία δικαιώματα και ελευθερίες πολύς λόγος γίνεται άνευ όμως συγκεκριμένου αποτελέσματος στην σύγχρονη εποχή, αλλά συγχρόνως τιμούμε και το διαχρονικό σύμβολο και βίωμα της Εκκλησίας, τον Σταυρόν του Κυρίου, ο οποίος είναι για την Εκκλησία και τον κόσμο και κατά το έτος τούτο της Χάριτος Αυτού, και ιδίως για τον πεινώντα και διψώντα την δικαιοσύνη και την αγάπη άνθρωπο της εποχής «φύλαξ, ωραιότης, κραταίωμα, στήριγμα, δόξα. Αμήν».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.