«Ο δασκαλος και συναδελφος μου Γεωργιος Χατζηκωνσταντινου»

Οκτώβριος του 1977. Ο πρωτοετής φοιτητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών πηγαίνει στο Β. Αμφιθέατρο της σχολής για να παρακολουθήσει το πρώτο φροντιστηριακό μάθημα της τότε «Θεωρητικής Οικονομικής». Άκουσε από τους συμφοιτητές του ότι ήλθε ένας νέος βοηθός με διδακτορικό από την Σορβόννη και θα αναλάβει αυτός την υποστήριξη της διδασκαλίας του τότε καθηγητή της έδρας. Κάθεται προς το τέλος του αμφιθεάτρου έτσι ώστε όταν θα βαρεθεί να φύγει εύκολα για καφέ στην Φιλοσοφική. Ωραίο κυλικείο! Από όλες τις απόψεις. Μπαίνει στο αμφιθέατρο ο νέος βοηθός και ξεκινά την ανάλυση. Επαναλαμβάνω την ανάλυση. Έμεινε να παρακολουθήσει μέχρι το τέλος. Και δεν έχασε κανένα μάθημά του. Από την θεωρία της χρησιμότητας μέχρι τις μορφές της αγοράς. Παρένθεση. Είκοσι χρόνια μετά, συνάδελφοι με τον καθηγητή πλέον, τον ακούει να αναλύει το οριακό κόστος σε σεμινάριο για παλιννοστούντες από την πρώην Σοβιετική Ένωση!
 
1981. Ο νέος βοηθός, πάντα διαθέσιμος στους φοιτητές, τον υποδέχεται στο γραφείο του για να του δώσει την συστατική επιστολή του καθηγητή για μεταπτυχιακές σπουδές. Την επιστολή υπέγραψε ο καθηγητής της έδρας αλλά το κείμενο, ο φοιτητής ήταν σίγουρος, συνέταξε ο βοηθός. Αυτός εξάλλου γνώριζε τους φοιτητές καλύτερα από κάθε άλλον στο τμήμα.
 
Φεβρουάριος του 1985. Προκηρύσσονται θέσεις μεταπτυχιακών υποτρόφων για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Ο φοιτητής έχει επιστρέψει από τον Καναδά, ακολουθώντας την προτροπή του τότε Υπουργού Γ. Λιάνη ώστε να βοηθήσουν οι νέοι στην ανάπτυξη της έρευνας στην χώρα! Μερικοί σαν και αυτόν πίστεψαν αλλά όταν είδαν επέστρεψαν στο εξωτερικό. Αυτός έμεινε για οικογενειακούς λόγους. Πηγαίνει στο γραφείο του πρώην πλέον βοηθού και νυν λέκτορα του τμήματος για να συζητήσουν. Ο λέκτορας του κάνει την πρόταση να συμμετάσχει στις εξετάσεις και να ξεκινήσει διατριβή στο τμήμα. Δίνει τις εξετάσεις και ως επιτυχών αναλαμβάνει καθήκοντα στο Τμήμα και ξεκινά την εκπόνηση της διατριβής. Στεγάζεται πλέον στον ίδιο χώρο με άλλους 3 συναδέλφους, στο περίφημο για τους παλιούς 105. Τον Βασίλη, σήμερα πλέον υψηλό στέλεχος τραπεζικού ιδρύματος. Με τους άλλους δύο, τον Γιώργο και τον Δημήτρη, έμειναν ως ΤΡΙΟΣΚΟΥΡΟΙ του τμήματος μέχρι πριν από λίγο όταν τον τελευταίο τον κέρδισε η πολιτική (σήμερα υπουργός).
 
Ο λέκτορας, και στην συνέχεια μετά από λίγο επίκουρος καθηγητής, τους συμπεριφέρθηκε αμέσως ως συναδέλφους. Τους στήριξε ηθικά και επαγγελματικά, όπως και όπου μπορούσε. Να κάνουν μαθήματα σε κολλέγια , να αναλάβουν δράση στο πλαίσιο της Εταιρείας Οικονομολόγων Θεσσαλονίκης για να αποκτήσουν αναγνωρισιμότητα στην πόλη. Ήξεραν ότι πάντα θα είναι δίπλα τους.
 
Το 1991 προκηρύσσεται μια θέση λέκτορα στην οποία ο φοιτητής του 1977, και διδάκτορας του τμήματος από το 1989, υποβάλλει υποψηφιότητα. Ο επίκουρος καθηγητής ασκεί όλη του την επιρροή ώστε να εκλεγεί ο πρώην φοιτητής του. Εκλέγεται ομόφωνα. Από την θέση του συνάδελφου πλέον αναπτύσσεται μια σχέση συνεργασίας με τον επίκουρο καθηγητή. Μαζί οργανώνουν συνέδρια, εκδίδουν συλλογικούς τόμους, οργώνουν την Β. Ελλάδα για σεμινάρια.
 
Ώσπου, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, με πραξικόπημα ωθείται ο επίκουρος καθηγητής σε αποχώρηση από το Τμήμα και ξεκινά μια νέα ακαδημαϊκή ζωή ως Αναπληρωτής Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών υπέστη σημαντική ακαδημαϊκή απώλεια. Οι νέοι συνάδελφοι έχασαν ένα συμπαραστάτη των δύσκολων στιγμών. Το Τμήμα έχασε μια προβεβλημένη ακαδημαϊκή προσωπικότητα. Ίσως ήταν ο μόνος καθηγητής του Τμήματος που έχαιρε αναγνώρισης στην κοινωνία και στον ακαδημαϊκό χώρο για το υψηλό ακαδημαϊκό του ήθος, αλλά και για τις παρεμβάσεις με την αρθρογραφία του. Κυρίως, όμως, οι φοιτητές του Τμήματος έχασαν έναν ωραίο δάσκαλο. Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν 15 χρόνια για να ισορροπήσει η εκπαιδευτική διαδικασία (στην οποία ο νέος συνάδελφός του μαζί με τον Γιώργο (αναπληρωτές καθηγητές πλέον) συνετέλεσαν τα μέγιστα ακολουθώντας το παράδειγμα του παλιού πλέον συναδέλφου τους).
 
Καλοκαίρι του 1998. Με τις άοκνες προσπάθειες του καθηγητή, πλέον, της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ ιδρύεται το νέο Τμήμα: Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης. Ορίζεται ως πρώτος πρόεδρος. Οργανώνει το Τμήμα εκ του μηδενός. Καλεί τους παλιούς συνάδελφους του να βοηθήσουν αλλά και να βοηθηθούν. Ο επίκουρος πρώην φοιτητής του διδάσκει στο Τμήμα και συνεισφέρει, στο μέτρο που του ζητείται από τον πρόεδρο, στην εκπόνηση του προγράμματος σπουδών αλλά και στην στελέχωση. Νέοι συνάδελφοι προσκαλούνται και εκλέγονται. Αρκετοί από αυτούς από το εξωτερικό. Ορισμένοι με βιογραφικά που θα τους άνοιγαν τις πόρτες πανεπιστήμια του εξωτερικού και του εσωτερικού. Για μερικούς από αυτούς άνοιξαν.
 
Η πορεία του Τμήματος αποδεικνύει ό,τι ενδεχομένως εάν δεν είχε φύγει από το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών η εξέλιξη του Τμήματος να ήταν διαφορετική. Όπως όμως λέγεται, η ιστορία δεν γράφεται με αν.
 
Το 2010 αποχωρεί ουσιαστικά από την υπηρεσία έχοντας συμβάλλει στην τροχιά της σταδιοδρομίας πολλών νεότερων συναδέλφων. Ίσως, χωρίς την υποστήριξή του ορισμένοι από μας να μην ήμασταν στον ακαδημαϊκό χώρο και να είχαμε άλλες πορείες. Και το πιο σημαντικό κατά την άποψή μου. Η υποστήριξη αυτή προσφέρθηκε ανεξάρτητα από τις θεωρητικές προσεγγίσεις του καθενός. Μπορώ να πω ότι σχεδόν κανένας από εμάς που δεχθήκαμε την υποστήριξή του, αλλά και την αγάπη του, δεν ακολούθησε τις δικές του θεωρητικές αναζητήσεις. Οι έννοιες της πολυπλοκότητας, της εντροπίας, του χάους, της αειφορίας αναφέρονται σχεδόν για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία. Ατυχώς, κατά την προσωπική μου άποψη, δεν είχε την ευτυχία να συνεργαστεί με έναν μαθηματικό, πραγματικό μαθηματικό, που να βοηθήσει στην μαθηματική θεμελίωση των θεωρητικών του υποθέσεων και να λάβει σημαντική θέση στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Και αυτό καθώς η τάση στην οικονομική επιστήμη από την δεκαετία του 1970 είναι πλέον η κατασκευή μαθηματικών υποδειγμάτων. Να σημειώσω όμως αυτό που έγραψε ο πρωτοπόρος της εισαγωγής των μαθηματικών εργαλείων στην οικονομική επιστήμη Alfred Marshall: «Τα μαθηματικά αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο στην θεωρητική θεμελίωση των οικονομικών υποθέσεων. Εάν όμως δεν μπορείς να εκφράσεις τα μαθηματικά με λόγια τότε πέταξε την θεωρία σου». Ή όπως δήλωσε τo 1997 στην προεδρική ομιλία του στην AEA ο Arnold C. Harberger: «Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο οι απόφοιτοι των οικονομικών να είναι άριστοι γνώστες της κατασκευής και επίλυσης μαθηματικών υποδειγμάτων. Αυτό που έχει όμως ανάγκη ο κόσμος μας είναι η κατανόηση των προβλημάτων του πραγματικού κόσμου». Μάλλον με τον όρο «κόσμος» ο Harberger εννοεί τον κόσμο κατά Wittgenstain «ο κόσμος είναι γεγονότα».
 
Σήμερα, ο νέος φοιτητής του 1977 συζητώντας με σοβαρούς μαθηματικούς έχει κατανοήσει αυτά που έλεγε ο νέος λέκτορας και επίκουρος την δεκαετία του 1980. Πολλά από αυτά που έγραφε ήταν σωστά άλλα όχι. Δεν έχει σημασία όμως. Όλα είναι αντικείμενο της επιστημονικής αναζήτησης.
 
Αγαπητέ Καθηγητή και Ακαδημαϊκέ Δάσκαλε Γιώργο Χατζηκωνσταντίνου,
 
Εκφράζοντας σχεδόν το σύνολο των μαθητών σου και των νέων, τότε, συναδέλφων σου, σε ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας για την υποστήριξη και την αγάπη σου όλα αυτά τα χρόνια στο ταξίδι της ακαδημαϊκής ζωής και όχι μόνο.
 
Κλείνοντας, Αγαπητέ μου Γιώργο, θέλω να σημειώσω ότι σήμερα από την τελετή αυτή λείπει η αγαπημένη σου αλλά και αγαπητή μας Βάσω. Πάντα ήταν δίπλα σου ακόμη και την ώρα που μάζευες τα νερά από το καινούριο κτίριο του Τμήματος. Επίτρεψέ μου Αγαπητέ Γιώργο να εκφράσω την γνώμη ότι εάν δεν ήταν η Βάσω το «μακρύ της ζωής σου ταξείδιον» κατά τον Βιζυηνό δεν θα ήταν τόσο πλούσιο.
 
Αγαπητέ Γιώργο, σου εύχομαι εκ βάθους καρδίας καλή συνέχεια.
 
*Ο Νικόλαος Βαρσακέλης είναι Αναπληρωτής Πρύτανη Οικονομικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Αναπληρωτής Καθηγητής Βιομηχανικής Πολιτικής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται τα τελευταία δέκα χρόνια σε περιοχές όπως Βιομηχανική και Τεχνολογική Πολιτική και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις. Έχει δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα σε θέματα παραγόντων που επηρεάζουν την τεχνολογική ανάπτυξη μιας χώρας, τα τεχνολογικά πάρκα και σε θέματα που αφορούν τις πολυεθνικές εταιρείες, όπως παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις μιας εταιρίας για την εγκατάσταση σε μια χώρα. Έχει εργασθεί ως Εθνικός Εμπειρογνώμων στις Γενικές Διευθύνσεις ΙΙ και ΧV της Επιτροπής της ΕΕ. Έχει συμμετάσχει ως ερευνητικός υπεύθυνος και ως ερευνητής σε αρκετά ερευνητικά προγράμματα, τόσο της ΕΕ, όσο και της ΓΓΕΤ (Επιπτώσεις της Δημιουργίας της Ενιαίας Αγοράς στην Ελληνική Βιομηχανία, Επιπτώσεις της Πολιτικής Κρατικών Προμηθειών στην Προσέλκυσης Ξένων Επενδύσεων, Αξιολόγηση και Σύγκριση των Δράσεων για Βιομηχανία, Τουρισμό και Τεχνολογία με το ΕΠΑν, Ανάπτυξη των Τεχνολογικών Πάρκων στην Ελλάδα, Μελέτη Διεθνοποίησης της Ελληνικής Οικονομίας κ.α.). Είναι αξιολογητής ερευνητικών προγραμμάτων σε θέματα Βιομηχανικής και Τεχνολογικής Πολιτικής της ΕΕ, του Ελβετικού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών της Γεωργίας. Είναι ο συγγραφέας, μεταξύ άλλων, και της μελέτης: «Μικροοικονομική θεωρία-Εφαρμογές και ασκήσεις», Εκδόσεις Ζυγός, Αθήνα 2003 και συν-συγγραφέας του συλλογικού τόμου «Η δημοκρατία μεταξύ ουτοπίας και πραγματικότητας», Εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2011.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.