Η Πολη στη Χωρα του Αχωρητου

Καθώς ήταν γραφτό —το έλεγαν οι παλιές προφητείες— η Πόλη που έχτισε ο γιος της αγίας Ελένης, ο ισαπόστολος και μέγας Κωνσταντίνος, θα ζήσει χίλια χρόνια. Και θα χαθεί, είχαν πει οι αστρολόγοι, όταν θα βασιλεύει πάλι κάποιος Κωνσταντίνος, γιος κι αυτός μιας μάνας που θα ονομάζεται Ελένη. Και τα τελευταία μερόνυχτα της ύστατης αγωνίας θα αρχίσουν μετά την πανσέληνο του Μαΐου — το ’λεγαν κι αυτό οι παλιές προφητείες.
 
Και το φεγγάρι γέμισε τη νύχτα της Πέμπτης 24 Μαΐου. Μα ποιος να κρατήσει την πανσέληνο; Από το επόμενο βράδυ η αδυσώπητη σελάνα όλο κι άδειαζε. Παρασκευή. Τέσσερις νύχτες ακόμα. Ευωδιάζουν τα τριαντάφυλλα στους ανθισμένους κήπους. Σάββατο. Άλλες τρεις νύχτες. Κυριακή, κι η σελήνη μαζεύει. Ερωτοτροπούν στις φυλλωσιές τα αηδόνια, βαθιά μεσάνυχτα κι ακόμα παίζουν. Κανείς δεν κοιμάται. Δυο νύχτες ακόμα.
 
Το τελευταίο βράδυ της βυζαντινής πρωτεύουσας, Δευτέρα 28 του μηνός Μαΐου, παραμονή της αγίας Θεοδοσίας.
 
Μόλις κόπασε το ανοιξιάτικο ψιλόβροχο, δόθηκε το σύνθημα της μεγάλης επίθεσης. Τα αηδόνια λούφαξαν στα περβόλια. Η αξημέρωτη νύχτα της Αυτοκρατορίας είχε φθάσει.
 
Ήταν Τρίτη 29 Μαΐου του 1453, την ώρα που οι πρώτες αχτίδες φώτιζαν την πολιορκημένη πρωτεύουσα. Τριάντα Γενίτσαροι προσπάθησαν να παραβιάσουν μια μισάνοιχτη πυλίδα του εξώτοιχου. Οι δεκαεπτά σκοτώθηκαν στον περίβολο και οι δεκατρείς πέρασαν στο παρατείχιον. Την ώρα της σφαγής κάποιος είδε ένα οθωμανικό μπαϊράκι να ανεμίζει στα τείχη. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μαζί με τον Θεόφιλο Παλαιολόγο, τον Ιωάννη τον Δαλματό και τον Ντον Φραντσίσκο προσπάθησαν να συγκρατήσουν τους μαχητές, που εγκατέλειπαν πανικόβλητοι το Εξωτείχιο. Αλλά εκατοντάδες Γενίτσαροι είχαν περάσει τον περίβολο. Ο Θεόφιλος Παλαιολόγος όρμησε τότε μπροστά φωνάζοντας ότι προτιμούσε να πεθάνει παρά να ζει, και χάθηκε μέσα στο εχθρικό στράτευμα που ερχόταν καταπάνω του.
 
Ο Κωνσταντίνος έβγαλε τα αυτοκρατορικά διάσημα. Έχοντας κοντά του τους δυο πιστούς συντρόφους, ακολούθησε τον Θεόφιλο. «Σώσον με εκ στόματος λέοντος και από κεράτων μονοκερώτων την ταπείνωσίν μου.» Ανώνυμος μέσα στο πλήθος των ανωνύμων συμπολεμιστών του, ο Αυτοκράτορας έπεσε μπροστά στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού. Το κύρος της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας είχε σωθεί.
 
Το τελευταίο μήνυμα που έστελνε η βυζαντινή πρωτεύουσα ξεπέρασε τα γεγονότα που καταγράφονται στα βιβλία της πολιτικής ιστορίας. Στη συνείδηση ολόκληρου του Ορθόδοξου Κόσμου η Άλωση δεν έγινε ποτέ. Η Πόλη της Θεοτόκου, απροσμάχητος, ανυψώθηκε πάνω από τα μπαϊράκια κι εντάχθηκε στη Χώρα του Αχωρήτου.
 
Το άπαρτο μέγα τείχος είχε αλωθεί. Τα τελευταία νήματα που συγκρατούσαν το υποτυπώδες πια κράτος κόπηκαν. Κι ήταν προχωρημένη άνοιξη. 29 Μαΐου του 1453. Ημέρα Τρίτη και ώρα έκτη πρωινή.
 
Χίλια εκατόν εικοσιτρία χρόνια και δεκαεννιά μέρες μετά την ίδρυση της πρωτεύουσας της χριστιανικής Οικουμένης, που γιορτάστηκε στις 11 Μαΐου του 330, η πόλη του Κωνσταντίνου έπεφτε στα χέρια των αλλόθρησκων κι αλλόφυλων Οθωμανών Τούρκων. Ο χρησμός βγήκε αληθινός. «Με Κωνσταντίνο έγινε και πάλι με Κωνσταντίνο θ’ αποθάνει». 

Οι υπερασπιστές, επιλέγοντας τη λύτρωση, έσκαβαν στη συνείδηση του Γένους και άφησαν πίσω τους ένα έργο ανυπολόγιστης αξίας: τη συλλογική μνήμη 

Δεν θα κάνουμε τον απολογισμό των συνεπειών της Άλωσης. Η πολιορκία αυτή καθ’ εαυτή αποτελεί ένα συγκλονιστικό αφήγημα. Η περιγραφή των γεγονότων έτσι όπως εξελίχθηκαν από μέρα σε μέρα, μπορεί να μην έγινε ποτέ γνωστή στον Ελληνισμό των Μεταβυζαντινών χρόνων. Αλλά oι υπερασπιστές της πρωτεύουσας, επιλέγοντας κάθε μέρα και πιο συνειδητά τη λύτρωση, έσκαβαν στη συνείδηση του Γένους και άφησαν πίσω τους ένα έργο ανυπολόγιστης αξίας: τη συλλογική μνήμη που κατέγραψε την ανείπωτη θυσία και την έκανε σύμβολο του νεότερου Ελληνισμού. 

Σε βάρος της ιστορικής συνείδησης τού δίχως σύνορα Ελληνισμού 

Το ρίγος που μας διαπερνά, ακόμα και σήμερα, κάθε φορά που αναλογιζόμαστε την ύστατη εκείνη θυσία, φανερώνει ότι η λήθη δεν κατόρθωσε να εκμηδενίσει τους μηχανισμούς της μνήμης. Μολονότι οι σύγχρονες αξίες και τα σύμβολα του κρατικού πατριωτισμού έδρασαν σε βάρος της ιστορικής συνείδησης τού δίχως σύνορα Ελληνισμού, με αποτέλεσμα να αποποιηθούμε την ίδια την ουσία του πολιτισμού μας και να αγνοήσουμε το εθνικό σώμα που βρέθηκε εκτός των κρατικών συνόρων. 

Αποστερώντας το έθνος από τη μοναδική αίσθηση της συνέχειας 

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την Υποχρεωτική Ανταλλαγή των Πληθυσμών, περιχαρακωθήκαμε στον ελλαδικό χώρο συγχέοντας δύο έννοιες εντελώς διάφορες και συχνά αντικρουόμενες. Γυρίσαμε έτσι την πλάτη στην Ανατολή και αφήσαμε έξω από το οπτικό μας πεδίο το σημαντικότερο κομμάτι της ιστορίας μας. Αλλά δεν περιορίσαμε μόνον τον χώρο ανάπτυξης του ελληνικού κόσμου. Περιορίσαμε και τον χρόνο. Τον ελαχιστοποιήσαμε, του αφαιρέσαμε την εξελικτική του πορεία, του κόψαμε τη συνεχή ροή του. Κι άλλοι τον σταμάτησαν εδώ ή τον έκοψαν εκεί, αποκόβοντας το έθνος από την μητρική του εστία κι αποστερώντας το από τη μοναδική αυτή αίσθηση της συνέχειας.
 
Το χρονικό της δίμηνης πολιορκίας είναι ένα από τα ισχυρότερα νήματα που συνδέουν τον νεότερο Ελληνισμό με το κοντινό και με το απώτατο παρελθόν του. Γιατί η πνευματική διάσταση της ανθρώπινης υπόστασης συνιστά τον κεντρικό, διαχρονικό, κορμό του ελληνικού πολιτισμού κι ο αγώνας για τη διατήρηση του δικαιώματος της επιλογής είναι ύψιστο καθήκον. Άλλωστε αυτόν τον τόσο ελληνικό «παραλογισμό» ζήτησε ο Δαρείος από τον βασιλιά Δημάρατο να του εξηγήσει. Το αγαθό για το όποιο ήταν έτοιμοι οι Έλληνες να δώσουν τη ζωή τους δεν άνηκε στη σφαίρα του υλικού κόσμου.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.