Βαντα Παπαιωαννου-Βουτσα, «Με πουδρα Tokalon», εκδ. Παρατηρητης της Θρακης, Κομοτηνη 2022

Όλο το φως και τα αρώματα της άνοιξης στην άκρη της πένας μιας συμπολίτισσας, της Bάντας Παπαϊωάννου-Βουτσά που όλα της τα χρόνια κουβάλησε την ομορφιά και την αλήθεια της με τον δικό της τρόπο. Είτε ως φοιτήτρια αρχαιολογίας, είτε ως εκπαιδευτικός, είτε ως ένθερμη Καζαντζακική, είτε ως συγγραφέας. Τον μοναδικό δικό της τρόπο.

Μεγαλωμένη στο Λαύριο, με ρίζες από τα μέρη του πάλαι ποτέ διεσπαρμένου παντού στην ευρωπαϊκή ήπειρο ελληνισμού πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, η κ. Παπαϊωάννου είχε την τύχη να μεγαλώσει σε μια γειτονιά που μύριζε οικογένεια, αλληλεγγύη, εργατικότητα και έρωτα για τα γράμματα. Λάτρης της αρχαιολογίας που σπούδασε, οι τροπές της ζωής την έφεραν στη Ροδόπη, όπου η ίδια, από όποιο πόστο και να πέρασε, δεν έπαψε ποτέ να είναι η μοναδική «Βάντα».

Με όλον τον ήλιο φορεμένο στο πρόσωπό της, εξαιρετική εκπαιδευτικός και φιλόλογος, στις υπώρειες της Ροδόπης έστησε το γιατάκι της για να γυρίζει με τον θρακιώτικο άνεμο ευκολότερα στις μνήμες που την έθρεψαν: Στη γειτονιά που μεγάλωσε, τους γονείς της, τις βασιλικές πορσελάνες του σπιτιού της, τη γαζία της αυλής, τα φοιτητικά της χρόνια, τους κινηματογράφους και τα ταξίδια στους αρχαιολογικούς χώρους που έζησε τη νιότη της.

Το βιβλίο της«Με πούδρα Τokalon», που κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης, είναι η τρίτη συγγραφική κατάθεση της κ. Παπαϊωάννου, μετά το «..μύριζε γαζία»(2014) και τη νουβέλα «Τα λουμινάκια»(2017).

Το «Με πούδρα Τokalon» περιέχει 62 αφηγήματα μικρής φόρμας, και μαζί τους, περάσαμε ένα από τα ωραιότερα δημιουργικά τρίμηνα στο τυπογραφείο υπό το βλέμμα της κ. Μαρίας Δημάση, Καθηγήτριας στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και φίλη της συγγραφέως, που τα λάτρεψε με την πρώτη ματιά, και χάρη στην οποία έγινε πράξη η έκδοση, και με τη χορηγία φυσικά του Δ.Δ.Δ.Π.Μ.Σ. «Ψυχοπαιδαγωγικές, διδακτικές και διαπολιτισμικές προσεγγίσεις στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες». 

Το συγκεκριμένο βιβλίο σε παίρνει εν ολίγοις και σε στροβιλίζει σε μέρη, συναισθήματα και τόπους. Είναι ουσιαστικά έργο συγγραφικής ωριμότητας. Και τεχνικά. Αφού αριστοτεχνικά σε δυο σελίδες συμπυκνώνει ιστορίες ζωής που σου εντυπώνονται. Μαστορικά καμωμένες…

Μπορεί λοιπόν, κατά την άποψή μας, το τρίτο αυτό έργο της συγγραφέως να είναι και το καλύτερο, αφού και στη γραφή και στις περιπέτειές της υπάρχει εξέλιξη και πορεία, ο λόγος όμως στην ίδια για να μας περιγράψει το δικό της συγγραφικό ταξίδι…

Βάντα Παπαϊωάννου-Βουτσά, «Η πούδρα Tokalon έγινε ένα απαλό μυρωδάτο επίστρωμα των αναμνήσεών μου»

ΠτΘ: Η συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Με πούδρα Tokalon» κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες από τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης». Πώς καταλήξατε σ’  αυτόν τον τίτλο;

Β.Π.-Β.:Πράγματι, έχει μια ιστορία ο τίτλος, δεδομένου ότι τα δύο προηγούμενα βιβλία μου αναφέρονταν σε φυτά, η «Γαζία» και «Τα λουμινάκια».  Είχα σκοπό λοιπόν να το «τριτώσω» και να έχω έναν τίτλο σχετικό με τον λοτό. Είχα και μια πολύ ωραία φωτογραφία από την Καρυδιά. Δεν προχώρησεόμως, γιατί απλώθηκαν πολύ τα κείμενα και ο λωτός έμεινε ως λεκτικό εύρημα που ενσωματώθηκε τελικά στα κείμενα. Η πούδρα Tokalon είναι μια ανάμνηση, είναι το άρωμα όλης μου της παιδικής ηλικίας, που προέρχεται από τη μητέρα μου, της οποίας άνοιγα την τσάντα, έπαιρνα την πούδρα και την έπαιζα. Η πούδρα αυτή λοιπόν έγινε ένα απαλό μυρωδάτο επίστρωμα των αναμνήσεών μου.

ΠτΘ:Η συγκεκριμένη συλλογή αποτελείται από λογοτεχνικά κείμενα μικρότερης φόρμας. Τυχαία επιλογή;

Β.Π.-Β.: Η αλήθεια είναι ότι η μικρή αυτή φόρμα μου αρέσει πολύ, πράγμα το οποίο διαπιστώνω ακόμα και από την καθημερινή μου επικοινωνία μέσα από τα socialmedia. Την είχα δοκιμάσει και στη «Γαζία» πιο «απλωμένη», την άφησα  όμως στην άκρη με «Τα λουμινάκια» που ήταν νουβέλα. Αλλά επανήλθα, γιατί η μικρή αυτή φόρμα μου δίνει τη δυνατότητα να δώσω εικόνες ζωής και να είναι περιγραφικά τα κείμενα, που ναι μεν εικονοποιούν τον λόγο τους αλλά, πολλές φορές, έχουν και μια χροιά φιλοσοφική, όπως φαίνεται και στα κείμενα της «Πούδρας Tokalon», αρκετά από τα οποία καταλήγουν και σε ένα επιμύθιο. Ένα συμπέρασμα δηλαδή φιλοσοφικό ή ζωής, όπως θέλει κανείς μπορεί να το πει.

«Οι αναμνήσεις είναι μια κινητήρια δύναμη του νου»

ΠτΘ: Ποιο το περιεχόμενο των διηγημάτων της συλλογής;

Β.Π.-Β.:Η θεματολογία των διηγημάτων της συλλογής κινείται κυρίως σε επίπεδο αναμνήσεων, οι οποίες δεν θέλω να πιστεύω ότι είναι νεκρά κείμενα. Τουλάχιστον δεν τα κρατώ εγώ ως τέτοια, καθώς θεωρώ ότι οι αναμνήσεις είναι μια κινητήρια δύναμη του νου που σε βοηθάει να στήσεις εικόνες, οι οποίες μπορούν να διεισδύσουν και σε νεότερες εποχές και να προκαλέσουν συναισθήματα στον αναγνώστη.

Η θεματολογία των διηγημάτων της συλλογής κινείται κυρίως σε επίπεδο αναμνήσεων, οι οποίες δεν θέλω να πιστεύω ότι είναι νεκρά κείμενα. Τουλάχιστον δεν τα κρατώ εγώ ως τέτοια, καθώς θεωρώ ότι οι αναμνήσεις είναι μια κινητήρια δύναμη του νου που σε βοηθάει να στήσεις εικόνες, οι οποίες μπορούν να διεισδύσουν και σε νεότερες εποχές και να προκαλέσουν συναισθήματα στον αναγνώστη

Η θεματολογία των διηγημάτων ποικίλει:καλύπτουν την παιδική μου ηλικία, την εφηβική και τη φοιτητική –τα έχω βάλει σε μια αδρομερή κατάταξη–, καθώς συμπεριλαμβάνουν και τις ιδιότητες της καθηγήτριας, γυναίκας, μητέρας κ.ο.κ. γιατί αγαπώ τους συνειρμούς. Μου αρέσει να κάνω «καταδύσεις» στην προσωπική μου ζωή, όχι για να βγάλω απαραίτητα στην επιφάνεια βιογραφικά στοιχεία, μιας και τα βιώματα δεν σημαίνουν απαραίτητα βιογραφία της γράφουσας.

Επίσης, οι ιστορίες  αγγίζουν μια γενικότερη θεματολογία, όπως τη γειτονιά, την οικογένεια, ειδήσεις του διαδικτύου, κινηματογράφο καθώς και την αρχαιολογία, τη φιλοσοφία κλπ.

ΠτΘ: Στη συλλογή αυτή είναι πολύ έντονοκαι το τοπικό στοιχείο. Νιώθετε πλέον τη Ροδόπη πατρίδα σας;

Β.Π.-Β.:Φυσικά. Ο τόπος αυτός είναι δεύτερη πατρίδα μου. Έχω τη νότια και τη βόρεια πατρίδα. Δεν μπορώ ούτε να απορρίψω τα τριάντα πρώτα χρόνια του τόπου που γεννήθηκα, αλλά πολύ περισσότερο τον τόπο της Ροδόπης στον οποίο έχω όλη μου την προσφορά, την εργασία κ.ο.κ.

«Ο συγγραφέας παίρνει “θραύσματα” από την πραγματικότητα και τα κάνει ιστορία»

ΠτΘ: Σας αγχώνει η κριτική του αναγνωστικού κοινού;

Β.Π.-Β.: Βεβαίως με αγχώνει. Δεν είναι κανένας τόσο ειδικός που να πετάει κείμενα στον αέρα, στα χέρια του αναγνωστικού κοινού και να νοιώθει ότι θα ενθουσιαστούν όλοι. Κάποιοι μπορεί να  βρουν τα κείμενα απλοϊκά, κάποιοι μπορεί να συγκινηθούν. Νομίζω ότι θα γεννήσουν ποικίλα συναισθήματα, αλλά δεν το φοβάμαι.Θα ήθελα όμως να δω τις αντιδράσεις των ανθρώπων. Τα κείμενα αυτά είναι η άποψη ενός ανθρώπου που έζησε, που δίδαξε, που άλλαξε τόπο κατοικίας, που έκανε οικογένεια. Τουλάχιστον είναι ειλικρινή, αλλά δεν θέλω να είναι βιώματα. Ο συγγραφέας παίρνει «θραύσματα» από την πραγματικότητα και τα κάνει ιστορία. Δεν σημαίνει πως όλα όσα εντάσσονται είναι και αυτοβιογραφία. Παίζω ρόλους που θα ήθελα να έχω παίξει, ρόλους φίλων κλπ.

ΠτΘ: Ποια περιμένετε πως θα είναι η αντίδραση του αναγνώστη διαβάζοντας το βιβλίο σας;

Β.Π.-Β.: Δεν θα ήθελα να προδιαθέσω το οτιδήποτε. Ο κάθε αναγνώστης ας τα διαβάσει όπως  θέλει. Ελπίζω και στοχεύω στο να του γεννήσω, ή να τον αφήσω να διεισδύσει σε παλαιότερες εποχές και να νοιώσει συναισθήματα. Αυτό θα με ικανοποιούσε αρκετά.

Δεν είναι κανένας τόσο ειδικός που να πετάει κείμενα στον αέρα, στα χέρια του αναγνωστικού κοινού και να νοιώθει ότι θα ενθουσιαστούν όλοι. Κάποιοι μπορεί να  βρουν τα κείμενα απλοϊκά, κάποιοι μπορεί να συγκινηθούν. Νομίζω ότι θα γεννήσουν ποικίλα συναισθήματα, αλλά δεν το φοβάμαι. Θα ήθελα όμως να δω τις αντιδράσεις των ανθρώπων. Τα κείμενα αυτά είναι η άποψη ενός ανθρώπου που έζησε, που δίδαξε, που άλλαξε τόπο κατοικίας, που έκανε οικογένεια

Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να ευχαριστήσω δημόσια και την κ. Μαρία Δημάση, Καθηγήτρια στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών ΔΠΘ  και φίλη, που εμπιστεύτηκε και εκτίμησε τον λόγο μου, και το Δ.Δ.Δ.Π.Μ.Σ. «Ψυχοπαιδαγωγικές, διδακτικές και διαπολιτισμικέςπροσεγγίσεις στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες» που χάρη στην υποστήριξη και τη χορηγία του έγινε πραγματικότητα αυτή η έκδοση.

Πόλυ Xατζημανωλάκη*

«Μινωικές τοιχογραφίες ο κόσμος μας»

Βάντα μου αγαπημένη, τι καλά είναι που έχει υπάρξει το βιβλίο των προσώπων και σε γνώρισα! Διαβάζω καθημερινά για να ξεκινήσει η μέρα μου το ανοιχτό σου ημερολόγιο όπου καλημερίζεις τον κόσμο, και σε θαυμάζω για την σοφία, την καλοσύνη σου, την ευαισθησία, την ευλυγισία του λόγου σου  ‒τα μικρά τιποτάκια που αναδεικνύεις σε διαμάντια σοφίας και ποιότητας. Μια προσευχή στη φύση, στην καθημερινότητα, στη δημιουργία, στην αγάπη. Το τίποτα στα χέρια σου γίνεται πουλί και πετά σαν τα πήλινα ομοιώματα που λένε έφτιαξε ο Χριστός ως παιδί, σε κάποιο απόκρυφο Ευαγγέλιο είναι γραμμένο, και τα φύσησε λέει, τους έδωσε πνοή και ζωντάνεψαν και φτερούγισαν.

Όχι μόνο τέτοια λόγια, λόγια φτερωτά, αλλά λόγια ματωμένα, λόγια σοφά, αγαπητικά, παρατηρητικά, της μνήμης, της δικαίωσης είναι αυτά που έχεις μαζέψει κάτω από τις φτερούγες του τίτλου «Με πούδρα Toκalon».

Το πρώτο σου βιβλίο, το «Μύρισε γαζία» ‒ αναπόφευκτη αναφορά στον Καζαντζάκη‒   πόσο πιο λυρικός  από τον  Προυστ στο σημείο αυτό της ανάκλησης. Το κίτρινο ανθάκι ή η Μαντλέν; Και βρήκα στις σελίδες σου εδώ στο στερνοπαίδι σου αυτή την αντιπαράθεση, εκεί που αφηγήτρια ετοιμάζεται να φτιάξει ένα βραστάρι με κάθε λογής βότανα του βουνού και αλλάζει γνώμη και φτιάχνει ένα δυτικό εκχύλισμα women’stea…  Δυο τρόποι για το ίδιο, ανάμεσα σε δύο τρόπους υποδύεσαι άλλους εαυτούς και άλλες ζωές, που ονειρεύτηκες;, άλλες πιθανότητες;.  Οι ζωές των άλλων που γνώρισες και η δική σου που φαίνεται να την ξεκοκάλισες ως το κουκούτσι του ονείρου, σαν σαρκωμένη εληά‒ματαιώσεις που με την γραφή δικαιώνονται και ένας τρόπος στοχαστικός που δεν μου επέτρεπε να αφήσω το βιβλίο. Συναρπαγή Βάντα μου, συναρπαγή και θαυμασμός…

Μια αρμαθιά μικρά αφηγήματα, αυτοβιογραφικά κυρίως ακόμα και όταν μιλούν για τις ζωές των άλλων, ανθρώπων που έχεις συναντήσει και έχεις γνωρίσει στη διαδρομή σου από το Λαύριο όπου μεγάλωσες  ‒στην Αθήνα όπου σπούδασες‒  και στην Κομοτηνή όπου ζεις, εργάζεσαι και δημιουργείς.

Από τη μια Μαρώνεια στην άλλη, τι σύμπτωση τρανταχτή αυτή η ζωή και πώς την απεικονίζεις, φτιάχνοντας ένα μικρό Λαύριο, ένα κήπο με τα ίδια φυτά και δέντρα στην Κομοτηνή  ‒φέρνοντας το παρελθόν, το πάθος της Αρχαιολογίας που το μεταφυτεύεις στους μικρούς μαθητές σου…

Είμαι άνθρωπος των θετικών επιστημών. Νιώθω όμως το χρυσάφι, τον θησαυρό των κειμένων σου, τις εικόνες του βίου που απεικονίζουν, τους καημούς τους ανεξιλέωτους που τους μιλάς και με κάνεις και λιώνω και συνεχίζω την ανάγνωση και λέω ευτυχώς ευλογημένο διαδίκτυο, μου γνώρισες αυτόν τον άνθρωπο, αυτή την συγγραφέα. Ικανή στα βαθιά και στα ψηλά και στα σκοτεινά και τα φωτεινά

Και στη μέση η Αθήνα, το άγριο φυτώριο όπου το ανθάκι του Λαυρίου μεστώνει και γίνεται δεντράκι, δεντράκι που θα ταξιδέψει μέχρι τη χώρα των Κικόνων…

Στη γλώσσα σου σκόνταφτα  γιατί είναι λόγια λυρική, λίγο Καζαντζακική. Αυτό ίσως με απομάκρυνε στην αρχή. Ψάχνω τώρα στα ράφια μου το «Μύρισε Γαζία» για να το ξαναδιαβάσω. Να συνδέσω τις ιστορίες. Κάθε μέρα, κάθε μέρα στο φέις μπουκ όμως που σε διαβάζω σιγά σιγά εξοικειώθηκα. Εσύ τεχνουργείς, εγώ θέλω τα απλά, όχι στα νοήματα απαραίτητα αλλά στον λόγο. Είμαι άνθρωπος των θετικών επιστημών. Νιώθω όμως το χρυσάφι, τον θησαυρό των κειμένων σου, τις εικόνες του βίου που απεικονίζουν, τους καημούς τους ανεξιλέωτους που τους μιλάς και με κάνεις και λιώνω και συνεχίζω την ανάγνωση και λέω ευτυχώς ευλογημένο διαδίκτυο, μου γνώρισες αυτόν τον άνθρωπο, αυτή την συγγραφέα. Ικανή στα βαθιά και στα ψηλά και στα σκοτεινά και τα φωτεινά.

Καλό δρόμο εύχομαι στο βιβλίο σου αγαπημένη μου φίλη.

*Η Πόλυ Xατζημανωλάκη είναι συγγραφέας. Φίλη της Βάντας Παπαϊωάννου Βουτσά,  το κείμενό της για το  «Με πούδρα Toκalon» αναρτήθηκε στον λογαριασμό της στο f.b.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.