Τζενη Κατσαρη-Βαφειαδη* «Η μεγαλη επιτυχια του Φραγκακη ειναι η καταδειξη της αμετρης φρικης που εισπραττουν οι αποσυναγωγοι αυτης της εποχης, οι απορριγμενοι, οι εσχατης διαλογης ανθρωποι, οι μεταναστες και οι προσφυγες του 21ου , “υπερπολιτισμενου”(!) πλεον, αιωνα»

Οι «Μαρίκες» του φίλου από παλιά Ηλία Φραγκάκη, αφού  το 2003 σκηνοθέτησε για το ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής,  το δύο  μονόπρακτα του Χρήστου Χαρτοματσίδη, «Το ασανσέρ» και «Η έξοδος μετά τις 6 μ.μ. απαγορεύεται» με τον ενιαίο τίτλο  «Σκούρο μαύρο σχεδόν λευκό», ήταν η αναγνωστική δίνη  που μας στροβίλισε δυο εβδομάδες περίπου πριν, στην ορμή ενός κόσμου που υφίσταται μεν, αλλά μακριά από εμάς.

Γιατί με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες συμβαίνουν σήμερα δύο τινά:

1) Το ζήτημά τους εμφανίζεται κατά καιρούς ολοένα και περισσότερο αραιά στον δημόσιο χώρο, αφού 5 χρόνια μετά τις πρώτες ροές  προσφύγων και  μεταναστών στη χώρα μας, οι ειδήσεις που τους αφορούν έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, με όλα  τα ζητήματα που τους αφορούν να παρουσιάζονται σχεδόν απολύτως τακτοποιημένα.

Και

2) το προσφυγικό και μεταναστευτικό παρουσιάζεται επιστημονικά επεξεργασμένο, στηριγμένο σε αριθμούς, με τα καταγεγραμμένα δηλαδή εκατομμύρια ευρώ που διέθεσε η φιλάνθρωπη δύση σε πρώτη θέα, και περιτυλιγμένο με τις επεξεργασίες από απόσταση, όπως επιβάλλει η επιστήμη, για να διερευνήσει τα γεωπολιτικά αίτια των μετακινήσεων, να καταγράψει τις ροές και να επισημάνει τα ρίσκα για τους κατοίκους της γηραιάς ηπείρου, και σύμπαντος του κόσμου ευρύτερα.

Αυτά περίπου εισπράττει ή βιώνει ένας μικροαστός από τη θαλπωρή του σπιτιού του για τους πρόσφυγες, με τα συναισθήματα συμπόνιας στις πρώτες φάσεις του προσφυγικού απλώς να επιτείνονται όταν συνέβαινε ένας θάνατος παιδιού, όπως αυτός του Αϊλάν, και μετά τόσα χρόνια, απλώς οι εικόνες και τα συναισθήματα συμπόνιας να εξουδετερώνονται από την ισοπεδωμένη πρόσληψη μιας συνήθους είδησης που ουδόλως μας αφορά. Πολύ περισσότερο στη Θράκη, μετά την απολύτως επιτυχή(!!!) εγκατάσταση του φράχτη του Έβρου, που, προς μεγάλη έκπληξη όλων, μια και δεν επιτρέπει τη διέλευση μεταναστών και προσφύγων,  καθημερινά πλέον  τους συναντάμε παντού.

Το μυθιστόρημα είναι έμφορτο από διακειμενικές αναφορές, από το σύνολο της παγκόσμιας λογοτεχνικής γραμματείας, και συγγραφείς με τους οποίους ο συγγραφέας και αφηγητής κουβεντιάζει ανοικτά, καταγράφοντας τις απόψεις τους προκειμένου να κατανοήσει όσα οι ήρωές του πρόσφυγες ζουν και όσα οι επιβιώσαντες μετανάστες, σε ομάδες βίας και εκμετάλλευσης πράττουν, εις βάρος και των προσφύγων

Έτσι έχουν περίπου τα πράγματα μέχρι να διαβάσει κάποιος τις «Μαρίκες» του Φραγκάκη  και να του σηκωθεί «η τρίχα κάγκελο», γιατί, όπως έλεγε και ο Σεφέρης, «η φρίκη είναι ζωντανή και δεν κουβεντιάζεται». Αφού η μεγάλη επιτυχία του Φραγκάκη είναι ακριβώς η κατάδειξη αυτής της άμετρης φρίκης που εισπράττουν οι αποσυνάγωγοι αυτής της εποχής, οι απορριγμένοι, οι έσχατης διαλογής άνθρωποι, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες του 21ου «υπερπολιτισμένου» πλέον αιώνα.

Το μυθιστόρημα του Φραγκάκη είναι διαιρεμένο σε 16 κεφάλαια, πολλά ονόματα εκ των οποίων οφείλονται στα μυθολογικά τέρατα που συναντά ο Οδυσσέας στο ταξίδι του  στην «Οδύσσεια» του Ομήρου, έχοντας τίτλους όπως «Λαιστρυγόνες», «Σκύλλα και Χάρυβδις», «Σειρήνες», «Νέκυια», και πολλά κεφάλαια χρησιμοποιούν ονόματα ριζικών εννοιών και δομικών στοιχείων  της τραγωδίας όπως «Πάροδος», «Στάσιμο», «Αναγνώριση», «Έξοδος».

Το μυθιστόρημα είναι έμφορτο, επίσης, από διακειμενικές αναφορές, από το σύνολο της παγκόσμιας λογοτεχνικής γραμματείας, και συγγραφείς με τους οποίους  ο συγγραφέας και αφηγητής κουβεντιάζει ανοικτά, καταγράφοντας τις απόψεις τους προκειμένου να κατανοήσει όσα οι ήρωές του πρόσφυγες ζουν και όσα οι επιβιώσαντες μετανάστες, σε ομάδες βίας και εκμετάλλευσης πράττουν, εις βάρος και των προσφύγων.

Ένας συγγραφέας που μεταγράφει με λέξεις τη ζωντανή φρίκη που αυτοί βιώνουν και μας έφερε στο νου το απολύτως ρεαλιστικό μυθιστόρημα με το σκουλήκιασμα στα στερνά και εν ζωή της πόρνης  Νανάς του Ζολά, και  από την οποία για να ηρεμήσει  ο ίδιος  μεταμφιέζεται σε γάτος. Γιατί ενδεχομένως τα ζώα περισσότερο αντιστέκονται στη βία και αναγνωρίζουν περισσότερο την ανάγκη της ζωής, αδέσποτα τα ίδια, από τους βολεμένες νοικοκυραίους,  τους πολίτες(;) της σήμερον.

*H Tζένη Κατσαρή- Βαφειάδη είναι φιλόλογος και επιμελήτρια εκδόσεων. Το παρόν κείμενο είναι η ομιλία της που διαβάστηκε από τη Νατάσσα Βαφειάδου στην εκδήλωση παρουσίασης του μυθιστορήματος του Ηλία Φραγκάκη «Μαρίκες», εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κομοτηνής στις 24/11/2021.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.