Στη διαθεση της πολιτιστικης κληρονομιας της πολης το Αρχοντικο Νικολαου Κ. Ζωιδη

Τα εγκαίνια του νέου Art Caf «Βαρόσι» θα πραγματοποιηθούν την Κυριακή 4 Μαΐου στον πεζόδρομο Νέστορος Τσανακλή 8, τα οποία συμπίπτουν με τα αποκαλυπτήρια κτητορικής επιγραφής στο νεοκλασικό κτήριο -ιστορική κατοικία του Νικόλαου Ζωϊδη, πρώτου αιρετού δημάρχου Κομοτηναίων- στην οποία και αναγράφονται «Αρχοντικό Νικολάου Κ. Ζωίδη, Ηπειρώτη, Α’ Αιρετού Δημάρχου Κομοτηναίων, 1925-1927». Σήμερα το κτήριο αυτό που βρίσκεται στη συνοικία Βαρόσι της πόλης μας, ανήκει στην οικογένεια του κ. Αδριανού Τράκα και της κ.Πηνελόπης Κεραμίδα – Τράκα, οι οποίοι αναπαλαίωσαν το κτήριο με σεβασμό στην ιστορία και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του και έδωσαν ξανά πνοή σε ένα κτήριο- στολίδι για την πόλη μας. Σήμερα η σκυτάλη απ’ την οικογένεια δίνεται στα παιδιά Γιούλικα και Γιώργο (πολιτικό μηχανικό) οι οποίοι και διαμόρφωσαν το Art Caf Βαρόσι.

Για την ιστορία τόσο του Νικολάου Ζωίδη αλλά και του μοναδικού αυτού κτιρίου της πόλης μας, με αφορμή τα προσεχή εγκαίνια και αποκαλυπτήρια, μίλησαν στον «ΠτΘ» ο ιστορικός κ. Ιωάννης Σιδηράς και η κ. Πηνελόπη Κεραμίδα – Τράκα.

Ο λόγος σε αυτούς…

Ιωάννης Σιδηράς «Ο Νικόλαος Ζωίδης άφησε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του ως Δήμαρχος στην πόλη της Κομοτηνής»

ΠτΘ: κ. Σιδηρά ποιος ήταν ο Νικόλαος Ζωίδης, πρώτος αιρετός δήμαρχος Κομοτηναίων;
Ι.Σ.: Ο Νικόλαος Ζωίδης, ή αλλιώς Νικόλαος Ζωίδης – Μπάσμπας όπως ήταν γνωστός, γιος του Χατζηκωνσταντή και της Βασιλικής Ζωίδη, υπήρξε γέννημα θρέμμα του χωριού Δόλιανη της περιφέρειας Ζαγορίου Ιωαννίνων. Ήταν Ηπειρώτης, ο οποίος ακολούθησε δωδεκαετής τον ξενιτεμένο πατέρα του Κωνσταντή και τη μητέρα του Βασιλική στην Κομοτηνή. Αφού περάτωσε τις σπουδές του ασχολήθηκε με το εμπόριο, και σε ηλικία μόλις 22 ετών άνοιξε το μοναδικό τότε στην Κομοτηνή κατάστημα νεωτερισμών. Συνεταιρίστηκε με τον αδελφό του Ιωάννη, ο οποίος αργότερα υπήρξε ταμίας της Ιονικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη. Μαζί με τον αδελφό του είχαν στην Κομοτηνή τις αντιπροσωπείες διαφόρων εργοστασίων της Σμύρνης, της Κωνσταντινουπόλεως, της Μυτιλήνης και διάφορες ασφαλιστικές εταιρείες ζωής και πυρός.

Διακρίθηκε για την εργατικότητα, την τιμιότητα και το ήθος του. Πρέπει να πούμε ότι έχαιρε της εκτιμήσεως και του οθωμανικού και του χριστιανικού στοιχείου της περιοχής. Γι’ αυτό κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας υπήρχε νόμος τουρκικός, σύμφωνα με τον οποίον διορίζονταν τρία με τέσσερα μέλη από τον εμπορικό κόσμο στο θεσμικό όργανο του Πρωτοδικείου. Έτσι, επί σειρά ετών διετέλεσε πρωτοδίκης. Μάλιστα, κατά την περίοδο της οθωμανοκρατίας, λόγω της αναγνωρισιμότητάς του και του κύρους του μέσα στις χριστιανικές ενορίες της Κομοτηνής διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος, έφορος, δημογέροντας της ρωμαίϊκης κοινότητας της τότε Γκιουμουλτζίνης και, βεβαίως, ταμίας της κοινότητας. Κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής ενίσχυε το αντάρτικο σώμα με χρήματα και άλλον υλικό εξοπλισμό. Κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων όπου εδώ είχαν εγκατασταθεί οι Βούλγαροι διετέλεσε υποδήμαρχος και στο μικρό διάστημα της ελευθερίας από τον Ιούλιο του 1913 μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 1913 υπήρξε δήμαρχος.
Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) έφυγε από την Κομοτηνή, αφού εγκαταστάθηκαν εδώ οι Βούλγαροι και μέχρι το 1919 παρέμενε στη Θεσσαλονίκη ως πρόσφυγας. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι το πρώτο κατάστημα, το οποίο λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους ήταν το δικό του, καθώς οι Βούλγαροι έτρεφαν μίσος διότι είχε αντιστασιακή δράση αυτός ο Ηπειρώτης μεγάλος άνδρας, επειδή ενίσχυε τα αντάρτικα σώματα εναντίον των βουλγαρικών συμμοριών που προσπαθούσαν να υποτάξουν την περιοχή της δυτικής Θράκης και ιδιαίτερα τον καζά Γκιουμουλτζίνης.

Το 1924, ύστερα δηλαδή από την απελευθέρωση της Κομοτηνής το 1920, διετέλεσε και πάλι πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου. Και το 1925, διαδεχόμενος τον Απόστολο Σούζο, υπήρξε ο πρώτος ΑΙΡΕΤΟΣ δήμαρχος Κομοτηναίων, καθώς εξελέγη με συντριπτική πλειοψηφία.

Από το 1925 και μέχρι το 1927, άφησε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του ως Δήμαρχος στην πόλη της Κομοτηνής. Κατασκεύασε το πάρκο της Αγίας Παρασκευής, το δημοτικό άλσος. Βέβαια, για να είμαστε ακριβείς, τα πρώτα σχέδια και την πρώτη απόπειρα κατασκευής δημοτικού άλσους ξεκίνησε και έκανε ο πρώτος μετά την απελευθέρωση αλλά μη αιρετός δήμαρχος Απόστολος Σούζος, αλλά ουσιαστικά ο Νικόλαος Ζωίδης είναι αυτός, ο οποίος, μπορούμε να πούμε, πιστώνεται την κατασκευή του δημοτικού άλσους της Αγίας Παρασκευής. Ανέθεσε σε εργολάβο την εκπόνηση νέου σχεδίου πόλεως, ένα ρυμοτομημένο σύγχρονο σχέδιο, διότι η Κομοτηνή είναι γνωστό ότι ανοικοδομήθηκε με άναρχο τρόπο και δεν είναι τετραγωνισμένη πόλη στον ιστορικό κεντρικό ιστό της, επέδειξε επίσης ο ίδιος ως δήμαρχος ιδιαίτερη μέριμνα για την οδοποιία, πραγματοποίησε την κατασκευή νέων δρόμων, τη διάνοιξη παλαιών οδών και βεβαίως τη βελτίωση της ποιότητας των οδών που ήδη υπήρχαν ακόμη από την εποχή της οθωμανοκρατίας.

Η δημαρχιακή του θητεία χαρακτηρίζεται από τη χρηστή διοίκηση και τη λογική και συνετή διαχείριση του δημοτικού χρήματος. Πάντοτε απέβλεπε στην πρόοδο της Κομοτηνής, την οποία υπεραγαπούσε. Ο πρόωρος θάνατός του συνέβη τον Νοέμβριο του 1927 και ετάφη στο νυν δημοτικό κοιμητήριο της Κομοτηνής.

Ο τάφος του σώζεται μέχρι και σήμερα. Στον ίδιο τάφο είναι ενταφιασμένα και άλλα μέλη της οικογενείας του όπως είναι τα παιδιά του και βέβαια παραδίπλα ο αδελφός του Ιωάννης Ζωίδης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπήρξε ευπατρίδης, αγωνιστής, δημοκράτης, μια προσωπικότητα που αγωνίστηκε για τα δίκαια και την ελευθερία της Θράκης και, κυρίως, είναι γνωστός για τον έντονο αντιβουλγαρικό αγώνα.

Ο Νικόλαος Ζωίδης μιμήθηκε σε όλη του την ζωή τον ίδιο του τον πατέρα τον Χατζηκωνσταντή. Γιατί; Διότι ο Χατζηκωνσταντής Ζωίδης είναι αυτός, ο οποίος το 1882 ανήγειρε το 2ο Νηπιαγωγείο της Κομοτηνής στη συνοικία του Φεράχ Μαχαλά, του Άνω Μαχαλά δηλαδή, που είναι η συνοικία του Αγίου Γεωργίου. Το 1882 λοιπόν ανηγέρθη το 2ο Νηπιαγωγείο από τον μεγάλο ευεργέτη και δωρητή Χατζηκωνσταντή Ζωίδη και η σωζόμενη κτητορική επιγραφή γράφει ότι το Νηπιαγωγείο, το οποίο σώζεται μέχρι και σήμερα και στο οποίο στεγάζεται η Εταιρεία Παιδαγωγικών Επιστημών Νομού Ροδόπης είναι «δωρεά του Χατζηκωνσταντή και της Βασιλικής Ζωίδη και από κάτω η ημερομηνία «1882».

ΠτΘ:Οι απόγονοι του Νικόλαου Ζωίδη υπήρξαν ευεργέτες της Κομοτηνής;
Ι.Σ.: Βέβαια πρέπει να πούμε ότι αυτή η μεγάλη προσφορά στον τόπο δεν σταμάτησε εκεί γιατί ένα από τα παιδιά του, η ανύπανδρη Ευφροσύνη στις 15 Ιουνίου του 1979, στην Αθήνα όπου ζούσε, αποφάσισε και το πατρικό σπίτι, το οποίο κληρονόμησε από τον πατέρα της, πρώτο αιρετό δήμαρχο Κομοτηνής Νικόλαο Ζωίδη και βρίσκεται στην οδό Νέστορος Τσανακλή, αριθμός 10, με τη διαθήκη της, το άφησε στο Γηροκομείο της Κομοτηνής, γιατί όπως λέγει στη διαθήκη της, την οποίαν έχουμε στα χέρια μας και είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο, αφήνει αυτό το ιστορικό οίκημα του πατρός της, στο Γηροκομείο της Κομοτηνής «υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των γονέων της Νικολάου και Ευδοξίας, των αδελφών της και της ιδίας της ψυχής της». Η Ευφροσύνη Ζωίδη εκοιμήθη το 1981, δύο χρόνια μετά τη διαθήκη την οποία συνέταξε, και το 1989 η διοίκηση του Γηροκομείου Κομοτηνής, σε πλειοδοτικό διαγωνισμό πούλησε το συγκεκριμένο οίκημα. Σε αυτή την ιστορική συνοικία, στη συνοικία Βαρόσι, σώθηκε από την έντονη τσιμεντοποίηση της πόλης ένα ιστορικό αρχοντικό, η ιστορική κατοικία του πρώτου αιρετού δημάρχου Κομοτηναίων, του Νικολάου Ζωίδη, που βρίσκεται σε μια περιμετρική απόσταση από παλιά αρχοντικά μεγάλων επιφανών οικογενειών, αφού παραδίπλα είναι το σπίτι του Μαλιόπουλου, του Τσουρίδη, του Τελωνίδη, του Σκουτέρη, του Μουζιόπουλου, στην οδό Βενιζέλου το σπίτι του Καστάνια. Όλα αυτά βρίσκονται στη συνοικία Βαρόσι, την πρώτη ιστορική συνοικία των χριστιανών της Κομοτηνής.

ΠτΘ: Πώς σκέφτεστε να αξιοποιήσετε αυτό το υλικό;
Ι.Σ.: Το υλικό αυτό που περιήλθε στα χέρια μας από την οικογένεια Τράκα, που είναι σήμερα οι ιδιοκτήτες πλέον αυτής της ιστορικής κατοικίας, θα το εντάξουμε στο υπό έκδοση ιστορικό μεγάλων διαστάσεων πόνημά μας, που αφορά στην παρουσία της ηπειρωτικής παροικίας στον νομό Ροδόπης, όπου θα δημοσιευθούν όλα τα σχετικά έγγραφα. Όταν θα έρθει ο χρόνος όλα αυτά τα ιστορικά στοιχεία, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό θα δουν το φως της δημοσιότητας γιατί πρέπει πάντοτε αυτά να αναδεικνύονται επειδή είναι η απτή και ορατή ιστορία του νομού Ροδόπης.

 

Πηνελόπη Κεραμίδα – Τράκα «Το Αρχοντικό Νικολάου Κ. Ζωίδη να ενταχθεί στην πολιτιστική κληρονομιά της Κομοτηνής»

ΠτΘ: Πώς περιήλθε το εν λόγω οίκημα στην οικογένειά σας;
Π.Κ.-Τ: Η οικογένειά μας απέκτησε το διώροφο νεοκλασικό της Νέστορος Τσανακλή 8, ύστερα από συμμετοχή σε πλειοδοτικό διαγωνισμό για εκποίηση από το Γηροκομείο Κομοτηνής το 1989. Με ευαισθησία για τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής μορφής του σπιτιού όλα αυτά τα χρόνια συντέλεσε ώστε να γλιτώσει πραγματικά ένα κτίσμα από την κατάρρευση την εποχή της αγοράς και από την αντιπαροχή στη συνέχεια. Ευαισθησία; Ρομαντισμός; Αφέλεια; Γεγονός είναι ότι επιδιώχθηκε η διατήρηση της αρχιτεκτονικής μορφής του σπιτιού, ενώ η προσδοκία της υποστήριξης των διατηρητέων δεν ήρθε ακόμα.

«Το Art Caf Βαρόσι, ένας λειτουργικός χώρος ταυτότητας και έκφρασης με σεβασμό στη διατήρηση της χαμένης ιστορικότητας της πόλης»

ΠτΘ: Τι επιδιώχθηκε σήμερα;
Π.Κ.-Τ: Αναπαλαιωμένο σήμερα με το απόθεμα της οικονομικής απαντοχής μας, το κτήριο που αφορά στον Νικόλαο Ζωίδη, πρώτο αιρετό δήμαρχο Κομοτηναίων, τη σημαντική ιστορική εποχή 1925-27 θεωρήσαμε ότι η μαρτυρία της χειρόγραφης διαθήκης της Ευφροσύνης, κόρης του Νικολάου Ζωίδη το 1979, υπαγορεύει την αυτοδίκαιη απόδοση της ταυτότητας του σπιτιού. Η πληροφορία ότι ο δραστήριος Σύλλογος Ηπειρωτών συντάσσει την ιστορία των Ηπειρωτών της Ροδόπης μας οδήγησε στον πρόεδρο κ. Ιωάννη Τζαμπαζίδη, για να του εμπιστευτούμε την παράδοση του ιστορικού ντοκουμέντου της διαθήκης. Με έκπληξη και προθυμία αποδέχθηκε το ντοκουμέντο να συμπεριληφθεί στη βιογραφία του Νικολάου Ζωίδη. Μας παρέπεμψε στο συντάκτη του ιστορικού λευκώματος των Ηπειρωτών, κ. Ιωάννη Σιδηρά, ο οποίος εξέφρασε την ίδια έκπληξη και χαρά. Αναμένουμε την έκδοσή του. Η συνέχεια διαμορφώνεται από τη θέση που διεκδικεί πλέον το ίδιο το κτήριο. Για την αναγνωρισιμότητα της ταυτότητάς του, την αποδοχή από τους θεσμικούς παράγοντες ακολουθεί η εκδήλωση για την απόδοση της κτητορικής ταυτότητας του κτιρίου, τη γνωστοποίηση στην κοινωνία της πόλης για να ενταχθεί στην πολιτιστική κληρονομιά της Κομοτηνής.
Αναπαλαιωμένο με μεράκι παύει να είναι ένα κτιριακό φάντασμα, ερείπιο και φυσικά περιμένουμε να καταγραφεί με βάση τις αρχές της ιστορικής επιστήμης μέσα στο ιστορικό πόνημα του κ. Ιωάννη Σιδηρά, που αφορά την ιστορική ηπειρωτική παροικία του νομού Ροδόπης. Ο Γιώργος, ο γιος μας, διαμόρφωσε ένα λειτουργικό χώρο ταυτότητας και έκφρασης με σεβασμό στη διατήρηση της χαμένης ιστορικότητας της πόλης, ώστε να ανασύρονται οι μνήμες των παλαιότερων, να γνωρίζουν και να μαθαίνουν οι νεότεροι. Στο Βαρόσι, στο κέντρο της πρώτης ιστορικής συνοικίας της παλιάς μας Κομοτηνής, γύρω από το Βυζαντινό Φρούριο.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.