#PSOFOS: Η ρητορικη μισους στα μεσα κοινωνικης δικτυωσης

Πώς προωθούν και αναπαράγουν οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τη ρητορική μίσους (hate speech); Πώς προστατεύει η ανωνυμία τους χρήστες που εκφέρουν ρατσιστικό λόγο και πώς ο νόμος τους αποδέκτες της ρητορικής μίσους; Πώς μπορεί να αποτραπεί η εκ νέου θυματοποίηση των «θυμάτων»; Πώς γίνεται οι κοινωνικές εξελίξεις να επηρεάζουν κάθε φορά τους όρους με τους οποίους συζητάμε; Και, εντέλει, ποια είναι η σχέση της πολιτικής ορθότητας με την ελευθερία του λόγου;

Τα social media, εκτός από πλατφόρμες με πολλές αρετές, είναι και ένα περιβάλλον οχλαγωγίας. Στις 14 Μαρτίου, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ανοίγει αυτό το θέμα στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση, με τη συζήτηση #Psofos | Η ρητορική μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που εντάσσεται στην ψηφιακή σειρά συζητήσεων της Στέγης, Society Uncensored.

Ποιες λέξεις μπορούν να θεωρηθούν ρητορική μίσους, χωρίς καν να ασχοληθεί κανείς με το περιεχόμενο του κειμένου που τις περιέχει; Πόσο διακριτή είναι η ρητορική μίσους που διώκεται ποινικά από τον «χοντροκομμένο» λόγο; Αυτή η συζήτηση, σε συνεργασία με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, πραγματοποιήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου του 2021, όταν το ελληνικό #MeToo μόλις άρχιζε να εμφανίζεται και λίγες εβδομάδες μετά τα σοκαριστικά γεγονότα στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον, που οδήγησαν στη δεύτερη παραπομπή του Ντόναλντ Τραμπ. Σκοπός της συζήτησης ήταν να αποτυπώσει έναν ειλικρινή διάλογο για την τρομακτική δύναμη της ρητορικής μίσους, δηλαδή του ρατσιστικού λόγου που έχει στόχο να πλήξει, να υποβιβάσει, να καθυβρίσει, να ταπεινώσει, να πληγώσει, να διασύρει, να περιθωριοποιήσει, να χλευάσει, να εμπαίξει ή να περιγελάσει ένα άτομο ή μια ομάδα προσώπων για χαρακτηριστικά τους προκαθορισμένα βιολογικά ή κοινωνικά, που είναι δηλαδή πέρα από τον έλεγχο ή την επιλογή των προσώπων αυτών – και ο λόγος αυτός πολύ συχνά παρακινεί σε βία.
 
Ακόμα και όταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, YouTube, Instagram) αποφασίζουν να πάρουν θέση απενεργοποιώντας σελίδες, λογαριασμούς και κανάλια, τότε προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα: Μήπως άργησαν πολύ να το κάνουν; Μήπως έτσι πλήττεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, καθώς ανοίγει ο ασκός του Αιόλου; Πώς, πότε και ποιος αποφασίζει τη σωστή αντίδραση; Πόσο διαφανείς και δημοκρατικοί είναι, εντέλει, τέτοιοι μηχανισμοί ελέγχου στη δημόσια ψηφιακή σφαίρα;
 
Τα social media δεν ευθύνονται για την άνοδο του φασισμού παγκοσμίως ή για την εκφορά διχαστικού λόγου από την πολιτική εξουσία. Όμως, ενώ η ρητορική μίσους μπορεί να μην έκανε την πρώτη εμφάνισή της με την έκρηξη των social media στα 00s, ωστόσο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτέλεσαν ένα άνευ προηγουμένου μεγάφωνο για αυτήν – την φιλοξένησαν, την αναπαρήγαγαν, την μετέτρεψαν σε αφορμή διαρκούς πόλωσης για οτιδήποτε, με ολοφάνερα θύματα την αλήθεια και τον διάλογο. Στο στόχαστρο βρέθηκαν, πρώτα πρώτα, τα μέλη των μειονοτήτων, που υπέστησαν οργανωμένο διαδικτυακό bullying με ανυπολόγιστο κόστος: από τον προσωπικό στιγματισμό και τις ψυχολογικές συνέπειές του μέχρι τη συντονισμένη προτροπή σε βία, που έχει ως αποτέλεσμα οργανωμένες επιθέσεις και κοστίζει ακόμα κι ανθρώπινες ζωές. Στερεότυπα για το φύλο και το σώμα, ομοφοβία, ξενοφοβία, αντισημιτισμός, απαξίωση της διαφορετικότητας, μίσος που διασπείρεται σε δυσδιάκριτα μεγέθη παντού στο διαδίκτυο, σπιλώνοντας υπολήψεις και πλήττοντας την κοινωνία. Δίπλα στη ρητορική μίσους βρίσκουν πρόσφορο διαδικτυακό έδαφος (δηλαδή, κοινό) και οι θεωρίες συνωμοσίας, βαθαίνοντας την αδυναμία συνεννόησης, ενισχύοντας τον φανατισμό και απομακρύνοντας κάθε δημόσιο debate από την κατεύθυνση του ορθού λόγου.

Ο stand up κωμικός Βύρων Θεοδωρόπουλος, η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ξένια Κουναλάκη, ο Social Media Manager του Ιδρύματος Ωνάση Βασίλης Μπίμπας, η YouΤuber Σοφία Ντόντη / Black Velour, ο content creator Tsach / Kωνσταντίνος Τσάχαλος, η κοινωνική ερευνήτρια και φωτογράφος, μέλος του Φεμινιστικού Αυτόνομου Κέντρου Έρευνας Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη και ο καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρης Χριστόπουλος και πρώην πρόεδρος της ΕλΕΔΑ, συνομιλούν για όλα αυτά με τον δημοσιογράφο Παναγιώτη Μένεγο.

Οι συντελεστές

Συμμετέχουν:
Βύρων Θεοδωρόπουλος, stand-up κωμικός
Ξένια Κουναλάκη, δημοσιογράφος και συγγραφέας
Βασίλης Μπίμπας, Social Media Manager στο Ίδρυμα Ωνάση
Kωνσταντίνος Τσάχαλος / Tsach, Content Creator
Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, κοινωνική ερευνήτρια, φωτογράφος, μέλος του Φεμινιστικού Αυτόνομου Κέντρου Έρευνας
Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου
Σοφία Ντόντη / Black Velour, YouTuber
 
Συντονισμός συζήτησης: Παναγιώτης Μένεγος

Επιμέλεια: Πάσκουα Βοργιά, Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Παναγιώτης Μένεγος, Μαριτίνα Παπαμήτρου

Οργάνωση παραγωγής: Πάσκουα Βοργιά, Σμαράγδα Δογάνη

Επίβλεψη κινηματογράφησης και οπτικοακουστικού υλικού: Χρήστος Σαρρής

Συνεργείο βιντεοσκόπησης και μοντάζ: ALASKA

Εκτέλεση παραγωγής: Ειρηλένα Τσάμη

Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Σε συνεργασία με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ)
 
Με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους

Info

14 Μαρτίου 2021 | 20:00 | Onassis Channel στο YouTube
Διάρκεια: 47’

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.