Ποίηση που ρέει σαν... βροχή, με το βλέμμα στην ψυχή

Οι ποιητικές συλλογές μοιάζουν σαν μικρές συσσωρευμένες αλήθειες που σε κάνουν να συνειδητοποιείς την αξία της ποίησης. Για τα όνειρα, τα πραγματικά θέλω και τη σημασία να βλέπουμε ενδότερα της ψυχής μας, κάνει λόγο η Μαρία Μουσοπούλου, κόρη του Θανάση Μουσόπουλου στις δύο ποιητικές τις συλλογές με τίτλο «…σαν βροχή…», (Σπανίδης, Ξάνθη 2014) και «Bλέμμα Ένδον» (Τελεία + Παύλα, Ξάνθη 2019).

Το εξώφυλλο της πρώτης ποιητικής συλλογής κοσμείται από ένα βραχώδες και άγονο περιβάλλον, ενώ της δεύτερης από ένα ηλιοβασίλεμα. Η Μαρία Μουσοπούλου έχοντας «κολλήσει» το μικρόβιο της λογοτεχνίας από τον πατέρα της, επιθυμεί να μας εισάγει στον ποιητικό της κόσμο, με το άγονο περιβάλλον του πρώτου εξωφύλλου μάλλον, να καθρεφτίζει τη ψυχή που χρειάζεται μια βροχή, την ποίηση, για να ξεδιψάσει. Αντίστοιχα, το δεύτερο εξώφυλλο μας παραπέμπει μάλλον στο πώς θα έπρεπε να είναι η ψυχή μας, ο εαυτός μας. Μελετώντας αποσπάσματα από τις ποιητικές συλλογές, καταλαβαίνει κανείς τις επιρροές της από την αρχαία Ελλάδα, τις οποίες εντάσσει και σε ορισμένους τίτλους των ποιημάτων της.

Θανάσης Μουσόπουλος, «H Μαρία, ζώντας στο περιβάλλον μας, στον δικό μας μηλεώνα, πέρα από το ότι από μικρή είχε κλίση στις καλές τέχνες, θεωρώ πολύ σημαντικό που γράφει ποίηση και την εκδίδει»

Ο διακεκριμένος ξανθιώτης Θανάσης Μουσόπουλος* που χρόνια ασχολείται με την ποίηση, το δοκίμιο και τον πολιτισμό της Θράκης, με αφορμή την παρουσίαση της δεύτερης ποιητικής συλλογής επιχείρησε να απομακρυνθεί από την υποκειμενική του ματιά, και να εκφράσει την άποψή του για τις ποιητικές συλλογές της κόρης του, στο Φίλοιστρον στις 9 Μαΐου 2019, στην Ξάνθη:

«Φαίνεται ότι κάθε μήλο προέρχεται από τη δική του μηλιά. Όμως, όταν ζεις σε έναν μηλεώνα, είναι φυσικό να επηρεαστείς. Στο σπίτι που μεγάλωσα, είχαμε κάποια βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, συχνά γίνονταν συζητήσεις για ιστορικά και λογοτεχνικά θέματα. Ο πατέρας μάς αφηγούνταν στο μεσημεριανό τραπέζι κεφάλαια από τους “Άθλιους” του Ουγκώ. Και εγώ και η αδελφή μου, τέσσερα χρόνια μικρότερη, που μας άφησε πριν λίγους μήνες, η Ευγενία, μετά την εφηβεία έγραφε ποιήματα, ωραία. Κάποια δημοσιεύτηκαν στα “Θρακικά Χρονικά”. Ετοιμάζουμε βιβλίο με όλα όσα βρήκαμε. Και εγώ έγραφα από τότε που θυμάμαι κυρίως ποιήματα, γιατί βαριόμουν τα μεγάλα πεζογραφήματα. Χαίρομαι που η κόρη της πρώτης μου ξαδέλφης Έλενα Ψαραλίδου-Φιλιππιτζή γράφει τόσο ωραία ποίηση. Και η Μαρία, ζώντας στο περιβάλλον μας, στον δικό μας μηλεώνα, πέρα από το ότι από μικρή είχε κλίση στις καλές τέχνες, θεωρώ πολύ σημαντικό που γράφει ποίηση και την εκδίδει. Γιατί είναι, νομίζω, διαφορετικό το “γράφω” από το “εκδίδω”. Το βήμα ανάμεσα στα δύο είναι πολύ μεγάλο άλμα. Αποκτάς αυτοπεποίθηση και εκτίθεσαι. Θα μου επιτρέψετε να προσθέσω ότι έχει σημασία το μέγεθος της απόστασης (το διάστημα επώασης) ανάμεσα στο “γράφω” και στο “εκδίδω”. Η απόσταση αυτή στην ποίηση της Μαρίας ποικίλλει, μάλλον περνάει πολύς καιρός ώσπου να αποφασίσει να εκδώσει. Κάποιες φορές υπάρχει μια έκρηξη δημιουργικότητας. To 2014 στις εκδόσεις του φίλου Μιχάλη Σπανίδη εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή της Μαρίας με τίτλο “… σαν βροχή…”, σελ. 28, περιέχει δεκατρία ποιήματα, από τα οποία τα οκτώ είναι άτιτλα ή φέρουν ως τίτλο αριθμό και τα υπόλοιπα έχουν αρχαιοπρεπείς τίτλους κατά κανόνα: Πανδώρα, Ελένη, Ανοιξιάτικη μπόρα, Ο τυφλός με το λύχνο, Πανάρχαιη αντιδικία. Στις ποιητικές της συνθέσεις γίνεται αναφορά στην επική ποίηση και στη μούσα της έμπνευσης. Γενικά υπάρχει μια τάση για συνθέσεις και πολύστιχα ποιήματα με ελεύθερο στίχο και ρυθμό, θερμή γλώσσα και εικονογραφία ομηρικής αφετηρίας».

Ελένη Δημητριάδου-Ευφραιμίδου, «Θα έλεγα ότι η Μαρία γράφει ποίηση όχι επικαιρική, αλλά καθολική, με μια τάση συμβολισμού και κοινωνικής προβληματικής»

Η επίσης διακεκριμένη ποιήτρια Ελένη Δημητριάδου-Ευφραιμίδου**, αξιολόγησε τις δύο ποιητικές συλλογές σημειώνοντας:

«Διαβάζοντας την ποιητική συλλογή της Μαρίας Μουσοπούλου σκοντάφτουμε πάνω σε Ομηρικούς ήρωες που ψάχνουν χαμένα νησιά και αλήθειες. […] Σκοντάφτουμε πάνω σ’ έναν Οδυσσέα που αρμενίζοντας ψάχνει φωταγωγούς σε ωκεανούς, στον Πάρι, στον Έκτορα και στην Ελένη που γράφουν την ιστορία του τίποτα και του κενού, έτσι για να’ χει ο πόλεμος κι ο έρωτας την ιστορία του […] Η ουτοπία, με το οδυνηρό σαρωτικό τέλος της, προτάσσει πάντα τα ελκυστικά θέλγητρα του ταξιδιού της. Παγιδεύει πάντα την πορεία μιας πραγματικότητας καθημερινής που δεν αρέσει. […] Τότε και τώρα. Τα ίδια πλοία ταξιδεύουν στις μέσα θάλασσες. Τα ίδια πάθη ανώφελα μας εξοντώνουν, το ίδιο βλάσφημο σώμα “πουλάει την ψυχή”. Ο έρωτας είναι και θάνατος μαζί, μια “πτέρνα Αχίλλειος”. Θα έλεγα ότι η Μαρία γράφει ποίηση όχι επικαιρική, αλλά καθολική, με μια τάση συμβολισμού και κοινωνικής προβληματικής. Θα παραθέσω ένα ποίημα που με συγκινεί ιδιαίτερα, που συγκεντρώνει κάποια από τα χαρακτηριστικά που προανέφερα.

Ο τυφλός με το λύχνο

Ήταν νύχτα κι είχα πάρει τη μεγάλη απόφαση του αιώνα:

θα έσωζα την ανθρωπότητα, αλλά, πώς; Χίλιες σκέψεις με

τυραννούσαν όταν άκουσα βήματα, άνοιξα την πόρτα και

είδα τον τυφλό της αντικρινής κάμαρας να προχωράει στο

διάδρομο κρατώντας ένα λύχνο. Ήταν έτοιμος να κατέβει

τη σκάλα. «Τι τον θέλει τον λύχνο;» αναρωτήθηκα κι

άξαφνα άστραψε μέσα μου μια ιδέα, είχα βρει τη λύση.

«Αδελφέ μου, του λέω, ο Θεός σ’ έστειλε».

Και βαλθήκαμε με ζέση κι οι δυο επί το έργον…

Συνηθίζω να υποστηρίζω ότι η αξία ενός λογοτέχνη αποδεικνύεται από το δεύτερο έργο του. Και η Μαρία επιβεβαίωσε την ποιητική της δύναμη, με το βιβλίο “Βλέμμα ένδον” που κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις Τελεία+Παύλα, με την επιμέλεια του Μιχάλη Πασχίδη και της Αθηνάς Ηλιάδη, σελ. 41· περιέχονται 36 ποιήματα, μικρότερου μεγέθους από ό,τι στην πρώτη συλλογή, τα μισά φέρουν τίτλο. Στη νέα συλλογή διαπίστωσα έναν δυαδισμό και μία υπέρβαση. Ένα χαρακτηριστικό δείγμα (ΙΙ, σελ 7):

ΙΙ

Υπάρχουν δυο όψεις στα

πράγματα.

Η μία είναι αυτή που

συνηθίζει ο κόσμος,

πικραίνεις, πικραίνεσαι,

πληγώνεις πληγώνεσαι,

βλέπεις, βλέπεσαι,

δίνεις, παίρνεις,

Ο νόμος της αγοράς ή

ο νόμος της ζούγκλας.

Υπάρχει και η άλλη όψη,

Ονειρεύεσαι….

Εκείνο που μου έκανε εντύπωση στη συλλογή είναι η αναφορά της Μαρίας στην ποίηση και στους ποιητές. Σε κάποιο ποίημά της, μάλιστα, αναφέρεται σε δύο ποιήτριες αγαπημένες, την Κική Δημουλά και την Κατερίνα Γώγου, που δείχνει ότι τη συγκινούν ιδιαίτερα.

Σταχυολογώ τρία ποιήματα ποιητικής:

Είμαστε και κάτι ποιητές

που έχουμε κάνει τον πόνο

επάγγελμα προσοδοφόρο

Γράφουμε για την απουσία,

την προδοσία, την ντροπή

σαν να είναι παλιές μας

συμμαθήτριες και φίλες.

Πόσο γελιόμαστε όμως!

Πόσο γελιόμαστε!

Γινόμαστε εμείς, μέσα στα

προτάγματα των καιρών μας

νταβατζήδες τελικά της ψυχής μας!

Ποιητικόν

Γράφω άναρχα,

χαλάω τον ποιητικότατον

ρυθμό της πλουσιότατης ελληνικής γλώσσας,

αλλά δε με νοιάζει.

Με νοιάζει πιο πολύ

να μάθει όλος ο λαός ότι

είμαστε όλοι ποιητές,

γιατί ποιούμε,

αν όχι με σοφία,

τουλάχιστον με καλή προαίρεση…

Φίλε αναγνώστη

Συχνά έχω παρατηρήσει

παρεξηγούν τα ποιήματά μου,

ή αλλιώς πονήματα.

Δε γράφω φίλε αναγνώστη

ούτε για να με θαυμάσεις

ούτε για να με κρίνεις.

Γράφω για μένα,

εσύ προκύπτεις ίσως

κάποιες φορές

συνοδοιπόρος στη διαδρομή…

Η Μαρία μιλά για την τέχνη και την ποίηση, όμως η ίδια ευθαρσώς δηλώνει:

Η ψυχική σου δύναμη,

ομορφιά πιο δυνατή του πνεύματος από

χίλιους Ερμήδες του Πραξιτέλους.

Την ευχαριστώ για την ποίησή της και γενικότερα για τη δημιουργικότητα, την ειλικρίνεια και την αμεσότητά της».

Για τη δεύτερη ποιητική συλλογή εκφράζουν επίσης την γνώμη τους η Ιστορικός Βασιλική Στρώλη και ο Ιστορικός Τέχνης Βασίλειος Μακέδος.

Ο καίριος ποιητικός λόγος της Μαρίας Μουσοπούλου

Η ποιητική παρουσία της Μαρίας Μουσοπούλου συνέχισε και στη σειρά κειμένων, με τίτλο «Ποιήματα Εποχής», την οποία επιμελήθηκε και παρουσίασε ο πατέρας της Θανάσης Μουσόπουλος από τον Νοέμβρη του 2021 ως τέλος του Μάη του 2022.

Το 2020 σε μία συνέντευξή της στη Μαρία Νικολάου στην ΕΡΑ Κομοτηνής***, Η Μαρία Μουσοπούλου ανάμεσα στα άλλα λέγει:

« “Η ποίηση για μένα είναι κάτι που κάνω από πολύ μικρή, αν και άργησα αρκετά να εκδώσω. Είναι ένας τρόπος για να βγάλω τα μέσα έξω. Επειδή είμαι ένας κλειστός άνθρωπος, νομίζω ότι είναι ένα κομμάτι μου πλέον […] Γράφω όταν αισθάνομαι ότι κάτι θέλω να πω”, ανέφερε, σημειώνοντας πως η ποίηση είναι και δεν είναι μοναχικό ταξίδι. Οι ποιητές που την άγγιξαν περισσότερο ήταν ο Καβάφης, λέγοντας πως “φταίει βέβαια και το εκπαιδευτικό σύστημα γιατί μόνο εκεί εστιάζει”. Ο Καββαδίας που “από το δημοτικό τον άκουγα και τον έγγραφα. Έγραφα τους στίχους του στο θρανίο μου και δεν με μάλωνε ο δάσκαλος γιατί ευτυχώς ήξερε από Καββαδία”. Και η Κική Δημουλά, “πολύ αγαπημένη ποιήτρια”. Όσον αφορά στους στίχους που τώρα εμπνέεται; “Θα είναι λίγο σκοτεινοί οι στίχοι μου γιατί είναι σκοτεινή η εποχή που ζούμε”, είπε σημειώνοντας με νόημα πως “δύσκολα βρίσκει κανείς χρόνο για ποίηση όταν σκέφτεται όλα τα άλλα”. Για να καταλήξει λέγοντας: “Η ποίηση κάνει κακό στον Καπιταλισμό, δεν την θέλουν γιατί η ποίηση είναι μια επανάσταση, μια φωνή απέναντι σε όλα όσα βιώνουμε”».

H ποίηση, ναι, κάνει κακό στον καπιταλισμό… Μας κρατάει ανθρώπους…