Οι πολλαπλες οψεις της ανθρωπινης φυσης στο διαβα της Ιστοριας
Γυναίκες στο Βυζάντιο. Γυναίκες στη χαραυγή του Μεσαίωνα, σε χρόνους σκοτεινούς και μεταβατικούς, τότε που η ειδωλολατρία έπνεε σιγά σιγά τα λοίσθια και ανέτειλε το δόγμα του χριστιανισμού μέσα σε μια ατμόσφαιρα μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Γυναίκες που φλέρταραν με την εξουσία, βασίλισσες και εξόριστες, δυνατές, με πάθος, θέληση, υπομονή και επιμονή, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Γυναίκες που πήραν την απόφαση να παίξουν με τη φωτιά, ρίσκαραν και έχασαν το παιχνίδι, αλλά βγήκαν τελικά νικήτριες με τον τρόπο τους.
Κοντά σε αυτές τις δυναμικές προσωπικότητες, υπάρχουν και οι γυναίκες της σκιάς, εκείνες που μένουν κρυμμένες πίσω από τις κουρτίνες, αλλά παρ’ όλα αυτά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα από τα παρασκήνια. Αυτές δεν είναι οι βασίλισσες αλλά οι υπηρέτριες, οι ζητιάνες, οι φτωχές, οι ανώνυμες, οι περιπλανώμενες και οι ερημίτισσες της ανατολής.
Για όλες αυτές τις γυναίκες της μακρινής εκείνης εποχής μας μιλάει η Άννα Γρίβα στο βιβλίο της «Εξόριστες βασίλισσες». Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ιδίως στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα στα μέσα του 5ου μεταχριστιανικού αιώνα. Η Ευδοξία, η γυναίκα του αυτοκράτορα Βαλεντινιανού, επιστρέφει στην πρωτεύουσα μετά από την πολύχρονη αιχμαλωσία της από τη φυλή των Βανδάλων στη Βόρεια Αφρική. Τότε θα διαβάσει το ημερολόγιο της μητέρας της, της Αυγούστας Ευδοκίας, και θα μυηθεί στη δική της, άγνωστη σε εκείνην, ιστορία.
Η Αυγούστα Ευδοκία είναι η πρώην Αθηναΐδα, η κόρη του πασίγνωστου φιλοσόφου Λεόντιου από την Αθήνα, η οποία θα καταλήξει εντελώς τυχαία στον αυτοκρατορικό θώκο, πλάι στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ τον Μικρό. Θα καταστεί ευνοούμενη της πανίσχυρης και ερωτευμένης με την εξουσία αδελφής του, της αδίστακτης Πουλχερίας, και θα προσπαθήσει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πλήθος των αντιφάσεων το οποίο θα χαρακτηρίζει έκτοτε τη ζωή της: τον έρωτα και τον γάμο, τον χριστιανισμό και τον παγανισμό, το θέλω και το πρέπει, τη βία και την ανθρωπιά, τη γνώση και την πίστη, την αλήθεια και την υποκρισία.
Σκοπός της Άννας Γρίβα δεν είναι η συγγραφή ενός απλού ιστορικού μυθιστορήματος, αλλά περισσότερο η ακριβής απεικόνιση και περιγραφή της ψυχολογίας μιας γυναίκας των ανώτερων τάξεων, δέσμιας των κοινωνικών επιταγών, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Διότι πόση ελευθερία είχαν εν τέλει στις επιλογές τους αυτές οι γυναίκες της εξουσίας; Όσο περίεργο κι αν φαίνεται σε εμάς σήμερα, η ζωή αυτών των γυναικών, των καταπιεσμένων από τις πατριαρχικές κοινωνίες, κάθε άλλο παρά ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Ο αναγνώστης θα καταλάβει, με το παρόν πόνημα της Γρίβα, πόσο πολύ ταλανίζονταν οι γυναίκες αυτές από τους πόθους και τα πάθη τους και πόσο διψασμένες ήταν για αγάπη, έρωτα και μία κανονική ζωή στη οποία οι ίδιες θα αποφάσιζαν γι’ αυτήν και όχι οι γύρω τους.
Σκοπός της Άννας Γρίβα δεν είναι η συγγραφή ενός απλού ιστορικού μυθιστορήματος, αλλά περισσότερο η ακριβής απεικόνιση και περιγραφή της ψυχολογίας μιας γυναίκας των ανώτερων τάξεων, δέσμιας των κοινωνικών επιταγών, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Διότι πόση ελευθερία είχαν εν τέλει στις επιλογές τους αυτές οι γυναίκες της εξουσίας; Όσο περίεργο κι αν φαίνεται σε εμάς σήμερα, η ζωή αυτών των γυναικών, των καταπιεσμένων από τις πατριαρχικές κοινωνίες, κάθε άλλο παρά ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Ο αναγνώστης θα καταλάβει, με το παρόν πόνημα της Γρίβα, πόσο πολύ ταλανίζονταν οι γυναίκες αυτές από τους πόθους και τα πάθη τους
Στις «Εξόριστες βασίλισσες» βλέπουμε τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης φύσης και την καθολική ανάγκη όλων μας για αγάπη και αποδοχή αλλά και υλοποίηση των πιο μύχιων επιθυμιών μας. Ούτε οι εποχές αυτές όμως ήταν τελικά για πρίγκιπες και πριγκίπισσες, και ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πόσο πολύ ανήκουν τελικά στη σφαίρα του μύθου όλες αυτές οι ωραιοποιήσεις των παιδικών παραμυθιών που αφορούν τις ζωές των πανίσχυρων βασιλιάδων. Ο αναγνώστης θα απομυθοποιήσει τη ζωή όλων αυτών και θα κατανοήσει ότι πάντοτε, σε όλες τις εποχές, η δύναμη του έρωτα ήταν εκείνη που κινούσε συχνά τα νήματα και ότι οι άνθρωποι είναι πάντα δέσμιοι τόσο της ανάγκης τους για αγάπη και αποδοχή αλλά και της δίψας τους για εξουσία και αναγνώριση.
Αποβάλλοντας κάθε σκέψη για διδακτισμό, η συγγραφέας ενδύεται άψογα τον ρόλο της αριστοκράτισσας και μας καταθέτει, μέσω μιας δυνατής πρωτοπρόσωπης αφήγησης, τα εσώψυχα μιας βυζαντινής βασίλισσας –ή μάλλον δύο–, αλλά και απεικονίζει, συγχρόνως, εναργώς τη σχέση της με τους γύρω της.
Η ιδιαίτερα ταραγμένη εποχή και η προσπάθεια συγκερασμού της χριστιανικής θρησκείας με την ελληνική φιλοσοφία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ξεκάθαρη υποταγή της δεύτερης στην πρώτη, δίνουν τον ιστορικό τόνο του βιβλίου, όπως και η περιγραφή της ίδρυσης του Πανδιδακτηρίου, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο πανεπιστήμιο της Ευρώπης.
Το μυθιστόρημα «Εξόριστες βασίλισσες» είναι ένα ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό πόνημα γραμμένο με όλη εκείνη τη μελαγχολική και θυμοσοφική διάθεση η οποία χαρακτήριζε τους φιλοσόφους εκείνης της εποχής, που έβλεπαν τον κόσμο τους να καταρρέει μπροστά στην ασυγκράτητη επέλαση του χριστιανισμού. Τα σκήπτρα της αφήγησης κρατά η Λογοτεχνία, αλλά ο σεβασμός στην Ιστορία και η μελέτη της συγγραφέως για την εποχή είναι αδιαμφισβήτητες. Τόσο για τον Γιζέριχο, τον αρχηγό των Βανδάλων στο βιβλίο, όσο και για την ίδια την εξόριστη βασίλισσα Ευδοκία, αλλά και για τη συγγραφέα η ίδια η πράξη της γραφής –και της καταγραφής– δεν ήταν παρά «το πέρασμα σε μιαν άλλη, ανώτερη ζωή, μια μαγική πράξη που μετέτρεπε το άπιαστο των λόγων και των υποσχέσεών σε διαυγή αλήθεια».
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
