Ο διαχρονικος αρχαιος πιθηκος της Χλοης Κουτσουμπελη

Η ποιητική συλλογή της Χλόης Κουτσουμπέλη με τίτλο, «Αρχαίος Πίθηκος» είναι μια συλλογή ποιημάτων που τα έχει όλα: παίζει με τον χρόνο, κάνοντας εναλλαγές μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, σε άλλα σημεία έχει γρήγορους ρυθμούς και σε άλλα πιο ήρεμους, θέτοντας κοινωνικά ζητήματα όπως αυτά για τον ρόλο της γυναίκας  στην κοινωνία αλλά και την οικογένεια, με τα στίγματα που αυτή αφήνει στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Πρόκειται για μια αξιόλογη ποιητική συλλογή η οποία διαβάζεται εύκολα, παρά τη σοβαρότητα των ζητημάτων τα οποία παρουσιάζει. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Το οπισθόφυλλο της συλλογής μας εισάγει στο περιεχόμενο της, με ένα απόσπασμα ποιήματος:

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

«Τίποτε δεν είναι πραγματικά καινούργιο.

 Μήπως από παλιά δεν συνέλεγαν οι άνθρωποι τον Χρόνο

σε ξύλινα βαρέλια που είχαν μια τρύπα στον πάτο,

κι όταν έσμιγαν στο δάσος

οι φλέβες τους δεν σχημάτιζαν

πεταλούδες στους καρπούς;

Και, όταν έθαβαν τα παιδιά τους,

δεν έβαφαν μαύρο το χώμα

κι έσπαζαν το νερό μες στο πηγάδι

για να μην αντανακλά το πρόσωπο του Καβαλάρη;

Και, όταν χώριζαν,

δεν έριχναν στη θάλασσα

τα πήλινα ομοιώματα των αγαπημένων;

Και, όταν τους πρόδιδαν οι φίλοι,

δεν χαράκωναν την αριστερή παλάμη

και πασάλειβαν το μισό τους πρόσωπο με αίμα

αφού είχαν χάσει τον άλλο εαυτό;

Όλα είναι παλιά κι έχουν συμβεί ξανά.

Αυτό που εσύ αποκαλείς πόνο

είναι μόνο ένα παλιό λαγήνι

γεμάτο από στιγμές

που συστρέφονται με αγωνία

και τρώνε την ουρά τους.

Γι’ αυτό όταν μου λες πρώτη φορά

εγώ ακούω πάλι».

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης,* «Η ποίηση στην ποίηση της Κουτσουμπέλη είναι η έσχατη δικαιοσύνη»

Ο πεζογράφος Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης γράφει για την ποιητική συλλογή της Χλόης Κουτσουμπέλη, τα θέματα τα οποία παρουσιάζει, τις τεχνικές που χρησιμοποιεί

«[…] Εντέλει, η ποίηση στην ποίηση της Κουτσουμπέλη είναι η έσχατη δικαιοσύνη. Αλλά χωρίς αυταπάτες δικαίωσης. Καμία ρεβάνς εδώ. Το να ψηλαφείς με λέξεις την πληγή δε σημαίνει ότι τη γιατρεύεις κιόλας. Την ανασύρεις, τη φωτίζεις και σε πονά. Την ανασύρεις, τη φωτίζεις για να σε πονά. «Κάνε υπομονή/ποίηση είναι/ θα περάσει», διαβάζουμε στο «Μερικές φορές νυχτώνει στα ποιήματα». Γιατί κατά αντίθεση με την ψυχαναλυτική μέθοδο, που ανασύροντας τη ματαιωμένη επιθυμία ή το απωθημένο τραύμα, εκκενώνει μέρος του συναισθηματικού δυναμικού του, προετοιμάζοντας το στάδιο της συμφιλίωσης, ουδεμία συμφιλίωση και καμία ανακούφιση εδώ. Όταν έχεις επίγνωση της αδυναμίας της, η ποιητική γραφή είναι μια πράξη γενναιότητας. Σε ανασύρει, σε ομολογεί και σε σταυρώνει.

Από κοντά και το γυναικείο θέμα προς ποιητική σταύρωση. Υπό τη μορφή της μητέρας, της Αγαύης, της Ελένης που αιώνες τώρα πληκτρολογεί στο κινητό το μήνυμα “Πού είσαι”/”που θα μείνει αναπάντητο”, της μαντάμ Μπωβαρύ, κατά τη συνήθη τεχνική της Κουτσουμπέλη να πιάνει κουβέντα με λογοτεχνικούς ήρωες. Ημιτελή και θολά πρόσωπα, φιλοτεχνημένα με βάση τη γυναικεία εικόνα της εποχής και υποστηρικτικά τής εσαεί αναπαραγωγής της, η γυναίκα αδύναμη, η γυναίκα θύμα, η γυναίκα δέλεαρ, η γυναίκα τρόπαιο. Αλλά με ορατή τη διάθεση ποιητικής υπονόμευσης του πιο κραταιού ερείσματος όλων αυτών των αφηγήσεων: η οικογενειακή εστία, άλλοτε συνώνυμη της ασφάλειας, εδώ αποπνέει αισθήματα εγκλωβισμού και παράγει μοτίβα ευνουχισμών.

Ιδιαίτερο δε ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια πρόσθετη τεχνική, διηγηματικής προέλευσης, που μπορεί να μη λείπει και από τα άλλα έργα της ποιήτριας, αλλά στην προκειμένη βρίσκει την πιο ολοκληρωμένη και μεστή έκφρασή της. Όπου το ποίημα κατασκευάζει το σύμπαν και ορίζει τις συντεταγμένες με τους σκοτεινούς προϊδεασμούς, αλλά στο σύνολό του ήρεμα και συγκαταβατικά, για να έρθουν οι δυο τρεις τελευταίοι στίχοι και να φέρουν τα πάνω κάτω. Στο “Ξαφνικά αγάπησα τη μητέρα” διαβάζουμε:

Όταν το φεγγάρι-ασπιρίνη

διαλύθηκε,

όταν τα κόκαλα του πατέρα

στην υδρία έτριξαν,

όταν τα επτά αδέλφια είχαν φυτευτεί

σε επτά λάκκους στον λαχανόκηπο

και ξεπρόβαλλαν μόνο τα κεφάλια τους,

στο πατρικό έμεινα μόνη εγώ με τη μητέρα.

Έτρεχα γύρω απ’ το ίδιο δέντρο

ώσπου να λιώσουν

τα κίτρινα από βούτυρο παπούτσια μου

ενώ η μητέρα διατηρούσε παράνομη σχέση

με έναν νάνο που τον φώναζε χρόνο

γιατί χάραζε με ρυτίδες τις πατούσες της.

Την όγδοη μέρα του όγδοου μήνα

νοστάλγησα ξαφνικά το στήθος της

θέλησα να ρουφήξω το γάλα και το αίμα της.

Ο νάνος όμως έξω απ’ την κρεβατοκάμαρα

κρατούσε μια γυάλινη σφαίρα κι ένα σφυρί στο χέρι.

Πρώτον, μου είπε σοφά, πρέπει να σπάσεις τον κύκλο.

Δεύτερον, η μητέρα έφαγε μέσα απ’ το βάζο

την παιδική σου ηλικία.

Τρίτον και σπουδαιότερο,

οι τρύπες που άνοιξαν τόσα χρόνια οι αρουραίοι στο χώμα

δεν καλύπτονται με μαρμελάδα σ’ ένα ποίημα.

Ποίηση υψηλών εντάσεων και χαμηλών τόνων, ώριμη, στιβαρή, οικονομημένη, που διαπλέκει το παρόν με το παρελθόν, το κοινωνικό με το υπαρξιακό, την ανάγκη της γραφής με την επίγνωση της αδυναμίας της, θέτοντας τον ποιητικό της πήχη όλο και ψηλότερα. Γιατί την παρακολουθώ την Κουτσουμπέλη μια δεκαετία τώρα, ίσως και παραπάνω. Αν δεν κάνω λάθος αυτή είναι η τρίτη ή η τέταρτη κριτική για ισάριθμα έργα τής πιο πρόσφατης δημιουργίας της και πάντα κλείνω το κείμενο με την απορία αν έχει παραπέρα, αν έχει παραπάνω στη γραφή της. Και ιδού: κάθε επόμενη συλλογή της δίνει αποστομωτική απάντηση […]».

*Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης, «Ποιος είναι ο αρχαίος πίθηκος;», “Fractal”, 5/3/2024

H ποιήτρια και συγγραφέας Χλόη Κουτσουμπέλη

Η Χλόη Κουτσουμπέλη γεννήθηκε το 1962 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Νομική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και εργάστηκε για δεκαοκτώ χρόνια στον τραπεζικό τομέα. Το 1984, σε ηλικία 22 ετών, εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Σχέσεις σιωπής» (εκδ. Εγνατία) και ακολούθησαν οι εξής ποιητικές συλλογές: «Η νύχτα είναι μια φάλαινα» (εκδ. Βιβλιοπωλείου «Λοξίας», 1990), «Η αποχώρηση της λαίδης Κάπα» (εκδ. Νέα Πορεία, 2004), «Η λίμνη, ο κήπος και η απώλεια» (εκδ. Νέα Πορεία, 2006), «Η αλεπού και ο κόκκινος χορός» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2009), «Στον αρχαίο κόσμο βραδιάζει πια νωρίς» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2012), «Κλινικά απών» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2014), «Οι ομοτράπεζοι της άλλης γης» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2016), το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, και «Το σημείωμα της οδού Ντεσπερέ» (εκδ. Πόλις, 2018). Έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα μυθιστορήματά της «Ψιθυριστά» (εκδ. Παρατηρητής, 2002), «Ο βοηθός του κυρίου Κλάιν» (εκδ. Μελάνι, 2017), καθώς και τα θεατρικά έργα «Ορφέας στο μπαρ» (εκδ. Πάροδος, 2005) και «Το Ιερό Δοχείο» (εκδ. Θίνες, 2015).

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.