Μελτεμ Ιμαμογλου: «Το “Απο που ερχεται η νυχτα;” σου αλλαζει τον τροπο που προσεγγιζεις τη ζωη»

Το βιβλίο «Από πού έρχεται η νύχτα;» είναι μια συλλογή διηγημάτων που φιλοξενεί 11 συγκλονιστικές και παράλληλα συγκινητικές ιστορίες, στις οποίες έρχεται μια στιγμή που βρίσκει απροετοίμαστους τους ήρωες. Είναι μια στιγμή που κρατά αιώνια, δεν έχει τελειωμό και φέρνει τη νύχτα που δεν ξημερώνει.

Μερικές φορές οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις, τις οποίες δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν και, τότε, βγαίνει στην επιφάνεια ένα άλλο πρόσωπό τους, μια άλλη εκδοχή τους, που δεν τη γνώριζαν, δεν την είχαν συνειδητοποιήσει μέχρι τότε. Άλλες φορές τη διαχειρίζονται με γενναιότητα και απέραντη δύναμη και, άλλες φορές, με τον πιο φρικιαστικό τρόπο.

Οι περιστάσεις αλλάζουν τον άνθρωπο, ή ο άνθρωπος κρύβει πάντοτε μέσα του μια σκοτεινή πλευρά;

Στην (ομώνυμη) ιστορία με τίτλο «Από πού έρχεται η νύχτα;»,ο άνεργος ηθοποιός που ζει σε ένα υπόγειο με τον ηλικιωμένο πατριό του,ο οποίος πάσχει από άνοια, αποφασίζει να ντυθεί Χίτλερ για να βγάζει το μεροκάματό του.Παριστάνει τον Χίτλερ στις ομπρέλες του Ζογγολόπουλου και έχει μεγάλη επιτυχία. Στον κόσμο αρέσει να φωτογραφίζεται με μια κινηματογραφική μορφή.Αν και ο ίδιος δήλωνε κατά της βίας μέχρι τότε –δεν πήγε ούτε στρατό επειδή ήταν κατά–είχε απεγνωσμένα ανάγκη από λεφτά, κι έτσι του φάνηκε καλή ιδέα να ντυθεί Χίτλερ και να φωτογραφίζεται με τουρίστες, νέους και άλλους περαστικούς έναντι μικρού αντιτίμου.  Σιγά σιγά, όμως, ο ρόλος του τον «καταπίνει» και ο νεαρός παθαίνει Χίτλερ, όπως το εκφράζει ο ίδιος μέσα στο διήγημα.

Ο ήρωας αυτού του διηγήματος –που στην ουσία είναι ένας αντιηρωικός χαρακτήρας– είναι ένας σύνθετος και πολυδιάστατος χαρακτήρας, ο οποίος, βεβαίως, δεν είναι ούτε τρελός ούτε σαδιστής. Αρχικά, ο Φύρερ της ιστορίας μας είναι ένας άνεργος, απελπισμένος άνθρωπος που καταπιέζεται από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Η καταπίεση αλλά και η ανάγκη να βρει μια λύση είναι τόσο μεγάλη που δέχεται ακόμη και να παριστάνει κάτι που ήταν κατά σε όλη τη ζωή του: υποδύεται τον Φύρερ. Η ψυχολογική κατάπτωσή του είναι τόσο μεγάλη και τόσο απότομη που δεν έχει τον χρόνο να συνειδητοποιήσει ότι αυτό που κάνει τον επηρεάζει κι, έτσι, μια νύχτα, έρχεται εκείνη η αναπόφευκτη στιγμή: μεταμορφώνεται ο ίδιος σε ναζί. Μια νύχτα που ο γέρος πατέρας του πέφτει στο μπάνιο και αυτός πάει να τον βοηθήσει, αλλά η σωματική του δύναμη δεν φτάνει για να τον σηκώσει, συνειδητοποιεί ότι μπορεί να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του, αρχικά φωνάζοντας κι ύστερα χτυπώντας τον γέρο. Μετά από λίγο αντιλαμβάνεται ότι η καθαρή βία δεν τον ευχαριστεί κι, έτσι, στρέφεται σε πιο πρωτότυπες και δημιουργικές ιδέες: περνά σε άλλο επίπεδο το βασανιστήριο. Θέλει να ταπεινώνει τον γέρο, να τον ξεφτιλίζει. Όχι μόνο δεν νιώθει αγάπη για τον γέρο, αλλά τον μισεί, τον σιχαίνεται που είναι αδύναμος και ανήμπορος, που εκλιπαρεί με τα μάτια για να σταματήσει, αλλά δεν μπορεί να προβάλλει αντίσταση, δεν μπορεί να προστατέψει τον εαυτό του. Τη στιγμή που ετοιμάζεται να ζεστάνει λάδι και να το στάξει καυτό στο πρόσωπό του, ο γέρος μιλά και λέει κάτι που τον συνεφέρει στα λογικά του: «Κρίμα που είναι ψεύτικη η στολή, αδικείσαι, είσαι πιο καλός ναζί απ’ό,τι ηθοποιός». Αυτή η φράση κάνει τον Φύρερ να συνειδητοποιήσει τι είχε κάνει. Τότε αρχίζει να αναρωτιέται «από πού έρχεται η νύχτα;». Σε μια σκοτεινή στιγμή ο άνεργος ηθοποιός Φύρερ ανακαλύπτει μια αλήθεια για τον εαυτό του.  Έχει κι αυτός μια σκοτεινή πλευρά που εμφανίζεται σε δύσκολες στιγμές.

Εδώ μπορεί να γεννάται το ερώτημα αν οι περιστάσεις αλλάζουν τον άνθρωπο, κατά πόσο τον αλλάζουν ή αν ο άνθρωπος κρύβει μέσα του μια σκοτεινή πλευρά που έχει μάθει από τον περίγυρό του ότι πρέπει να την κρατά κρυμμένη. Αυτό μάλλον είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντήσει ο κάθε αναγνώστης στο τέλος της ανάγνωσης, αφού ο συγγραφέας μάς βάζει να σκεφτούμε αυτά τα ζητήματα.

«Η Γαζέλα της Θεσσαλονίκης» ρίχνει φως σε διάφορα ζητήματα που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστα ή μακρινά

Στην επόμενη ιστορία, στη «Γαζέλα της Θεσσαλονίκης», με την πρώτη ματιά, βλέπουμε έναν πατέρα που μαθαίνει ότι η κόρη του δεν ενδιαφέρεται να σπουδάσει, αλλά θέλει να γίνει influencer στο ίντερνετ. Αυτό είναι δύσκολο να το καταλάβει ένας μεσήλικας που έχει το ίντερνετ στη ζωή του μόνο μερικά χρόνια. Η παλιά γενιά αδυνατεί να κατανοήσει την τεχνολογία και τις κοινωνικές διαδικασίες που χρησιμοποιούνται από τους νέους στο διαδίκτυο. Από την άλλη, η κόρη ανήκει σε μια άλλη γενιά, που έχει μεγαλώσει με το ίντερνετ και βλέπει επαγγελματικές ευκαιρίες σε αυτό, ακόμη και πιο ακραίες… Στη συνέχεια, ο πατέρας ανακαλύπτει ότι η κόρη του έχει ημίγυμνες φωτογραφίες στο προφίλ της στο Instagram και, εν τέλει, μαθαίνει ότι η κόρη του πρωταγωνιστεί σε ερωτικές ταινίες και στέλνει προσωπικά βίντεο, μέσω του ίντερνετ, έναντι χρηματικού ποσού.

Το βιβλίο “Από πού έρχεται η νύχτα;” είναι μια συλλογή διηγημάτων που φιλοξενεί  συγκλονιστικές και παράλληλα συγκινητικές ιστορίες, στις οποίες έρχεται μια στιγμή που βρίσκει απροετοίμαστους τους ήρωες. Είναι μια στιγμή που κρατά αιώνια, δεν έχει τελειωμό και φέρνει τη νύχτα που δεν ξημερώνει.Μερικές φορές οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις τις οποίες δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν και τότε βγαίνει στην επιφάνεια ένα άλλο πρόσωπό τους

Τα αισθήματα του πατέρα είναι δύσκολο να περιγραφούν: οργή, θυμός, απογοήτευση– αλλά δίνονται τόσο ξεκάθαρα στο διήγημα, που ο αναγνώστης συμπάσχει με τον πόνο του πατέρα. Ο πατέρας αδυνατεί να καταλάβει αυτήν την επιλογή της κόρης του, ενώ στη συζήτηση που κάνει με την ίδια, φαίνεται ότι εκείνη το βλέπει ως μια καλή επαγγελματική ευκαιρία και μια λύση για την οικονομική αποκατάστασή της. Ακόμη η κόρη πιστεύει ότι είναι ένα απαραίτητο βήμα για να πραγματοποιήσει το όνειρό της: που είναι να γίνει influencer. Η νύχτα είναι ατέλειωτη για τον πατέρα και μεγαλώνει ακόμη περισσότερο όταν ο φίλος του τού αποκαλύπτει ότι έχει σχέση με την πρώην γυναίκα του. Αυτή τη σχέση τη γνώριζε και η κόρη. Μόνο ο ίδιος είχε πλήρη άγνοια για όλους και όλα που επηρεάζουν τη ζωή του… η γυναίκα του είχε σχέση με άλλον πριν χωρίσουν, φίλοι και γείτονες τον απέφευγαν εξαιτίας της κόρης του…ανακαλύπτει την πραγματικότητα του δικού του κόσμου που είναι σκοτεινή, δεν υπάρχει φως για αυτόν, βιώνει μια σειρά από σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα που καταλήγουν σε απόφαση αυτοκτονίας αλλά, τελικά, με λίγη βοήθεια της τύχης, βρίσκει τρόπο να διαχειριστεί την κατάστασή του, αφήνει τα προβλήματά του στην άκρη και συνεχίζει τη ζωή του. Το διήγημα ρίχνει φως σε διάφορα ζητήματα που μέχρι πρότινος ήταν άγνωστα ή μακρινά, ενώ πλέον είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας.

Τελικά η νύχτα έρχεται ως ατομική εμπειρία ή ως συλλογική ευθύνη;

Το επόμενο διήγημα,«Η αβάσταχτη ελαφρότητα του όπλου»,είναι πιο σύντομο σε σύγκριση με τα άλλα, όμως και αυτό βάζει τον αναγνώστη σε σκέψεις και δείχνει με απλό και κατανοητό τρόπο πώς δικαιολογεί το άτομο μια δική του απαράδεκτη συμπεριφορά. Το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας ένας κυνηγός, ο οποίος «κόντευε είκοσι χρόνια θηρευτής» και «είχε σκοτώσει πάνω από εκατόν πενήντα ζώα». Επίσης, του είχαν δώσει και το παρατσούκλι «Το αγριοκάτσικο», εξαιτίας της επιτυχημένης αυτής ασχολίας του. Ο ίδιος δεν έτρωγε το κρέας των ζώων, γιατί το θεωρούσε κάτι σαν κανιβαλισμό. Το πουλούσε κρυφά σε ταβέρνες ή ορειβατικά καταφύγια, το τομάρι το πουλούσε σε γδάρτες και, σπάνια, το κεφάλι το πουλούσε σε νεόπλουτους που ήθελαν να το έχουν ως διακοσμητικό στα σπίτια τους ή και το γένι του αγριοκάτσικου σε καπελοποιούς στην Ελβετία.

Όπως φαίνεται, η αγορά που υποστηρίζει το κυνήγι άγριων ζώων είναι αρκετά μεγάλη και μπορεί να ενθαρρύνει τον θηρευτή μας να συνεχίσει να κάνει αυτό που κάνει.Τη στιγμή που στοχεύει σε ένα αγριοκάτσικο, βλέπει μια όμορφη λευκή πεταλούδα. Σταματά για να απολαύσει την ομορφιά της πεταλούδας που του αρέσει τόσο πολύ, μέχρι που έρχεται μια αράχνη και την τσιμπά. Ο Λεβή σοκαρίζεται από το συμβάν, η όμορφη λευκή πεταλούδα βρίσκεται πια στον θανάσιμο ιστό της αράχνης, και η επιθυμία του Λεβή για εκδίκηση είναι τεράστια. Όμως, για μια στιγμή, του περνά από το μυαλό μια σκέψη: ό,τι έκανε η αράχνη στην πεταλούδα έκανε και ο ίδιος στο αγριοκάτσικο. «Και οι δυο βρίσκονταν εκεί για να σκοτώσουν την ομορφιά», σκέφτεται ο Λεβή. Αφού ζαλίστηκε από αυτή τη σκέψη, έβγαλε τα συμπεράσματά του: έτσι είναι η ζωή, υπάρχουν θηρευτές και θηράματα. Η αράχνη και η πεταλούδα, ο κυνηγός και το αγριοκάτσικο, ο Εβραίος παππούς του Λεβή και αυτοί που τον έστειλαν στον θάλαμο αερίων. Αλλά δεν ήταν όλα Άουσβιτς στη ζωή, σκέφτηκε και αποφάσισε ότι το κυνήγι άγριων ζώων δεν ήταν το ίδιο με το να προκαλεί κανείς ολόκληρη σφαγή. Η επικείμενη επιθυμία για την απόφαση ζωής και θανάτου ενός άλλου ζωντανού οργανισμού επικρατεί και, στο τέλος, αφού ολοκληρώνει τον στόχο του, ο κυνηγός νιώθει πολύ καλύτερα. Και πάλι, ο συγγραφέας με τρόπο απλό και κατανοητό εξηγεί μια σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου, και ίσως ολόκληρης της ανθρωπότητας, κάνοντας τη σκέψη μας να σταματήσει και να επεξεργαστεί τόσο τη συμπεριφορά του θηρευτή όσο και του ταβερνιάρη, ή του νεόπλουτου που αγοράζουν τα θηράματα, ή ακόμη και ιστορικά γεγονότα που έχουμε αρχίσει να τα ξεχνάμε ως κοινωνία. Τελικά η νύχτα έρχεται ως ατομική εμπειρία ή μερικές φορές ως συλλογική ευθύνη διερωτάται κανείς όταν διαβάζει το βιβλίο «Από πού έρχεται η νύχτα;».

Ο συγγραφέας ωθεί τον αναγνώστη σε μια διαδικασία αναλυτικής σκέψης. Παρόμοιες ιστορίες μπορεί να έχουν ειπωθεί στο παρελθόν, αλλά ποτέ με τέτοια φρεσκάδα, ζωντάνια, ένταση και δύναμη. Η πορεία μεταμόρφωσης των προσώπων, είτε από το καλό στο χειρότερο είτε το αντίστροφο, ρίχνει φως στα ανθρώπινα στοιχεία της ψυχής μας. Οι χαρακτήρες αυτού του βιβλίου αντιμετωπίζουν προβλήματα, περνούν από μια διαδικασία μεταμόρφωσης, επιλέγουν έναν νέο δρόμο στη ζωή τους

Σε μια άλλη ιστορία του βιβλίου, «Λευτεριά στη Γλουτένη»,συναντάμε έναν άνθρωπο που αρνείται να αποδεχτεί την αιτία θανάτου της συζύγου του. Προσπαθεί να δικαιολογήσει τον θάνατό της και να καλύψει τον πόνο και τη μοναξιά του, κουρεύοντας τα γρασίδια όλων των σπιτιών στη γειτονιά του, για να αναδείξει ένα κρυμμένο θεματικό πάρκο.

Επίσης, η ιστορία των αδερφών Ραμόν και Αντόνιο, που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα, έχει πολύ περισσότερα να δώσει, πέρα από τον προφανή φυλετικό παραλληλισμό, τα κοινωνικά προβλήματα και τη βία στα σύνορα. Ακόμη, τα γεγονότα της ιστορίας απορροφούν τον αναγνώστη, ενώ η κατάληξή της τον εκπλήσσει.

Παρόμοιες ιστορίες μπορεί να έχουν ειπωθεί στο παρελθόν, αλλά ποτέ με τέτοια φρεσκάδα, ζωντάνια, ένταση και δύναμη

Έπειτα, στο «Όρια, ωραία και όρεα» παρακολουθούμε μια οικογένεια να περνά την τελευταία ατέλειωτη νύχτα της, ενώ συγκινούμαστε από την αγάπη και τη θυσία του πατέρα, παράλληλα βλέπουμε μέσα από την καθημερινότητα του Χριστόφορου και της Ειρήνης πώς αδιαφορούν και πόσο γρήγορα ξεχνούν οι άνθρωποι τους συνανθρώπους τους που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα.

Ενώ η επόμενη ιστορία, «Η ίδια μέρα που θα γίνουμε», αντικατοπτρίζει τη μοναξιά των νέων στο πρόσωπο του Στέφανου. Όμως, δεν θα αναφερθώ σε όλες τις ιστορίες μία μία, αλλά θα τολμήσω να πω το  εξής:

Κάθε ιστορία περιγράφει τον δικό της κόσμο και κάθε κόσμος έχει τη μέρα και τη νύχτα του. Αυτό είναι, θεωρώ, το χαρακτηριστικό του ανθρώπινου στοιχείου στις ιστορίες του Δρουγαλά.

Με τα πρόσωπα που επιλέγει στις 11 ιστορίες του, ο συγγραφέας ωθεί τον αναγνώστη σε μια διαδικασία αναλυτικής σκέψης. Παρόμοιες ιστορίες μπορεί να έχουν ειπωθεί στο παρελθόν, αλλά ποτέ με τέτοια φρεσκάδα, ζωντάνια, ένταση και δύναμη. Η πορεία μεταμόρφωσης των προσώπων, είτε από το καλό στο χειρότερο είτε το αντίστροφο, ρίχνει φως στα ανθρώπινα στοιχεία της ψυχής μας. Οι χαρακτήρες αυτού του βιβλίου αντιμετωπίζουν προβλήματα, περνούν από μια διαδικασία μεταμόρφωσης, επιλέγουν έναν νέο δρόμο στη ζωή τους, εκτελούν μια εκδίκηση, αποδέχονται ή αρνούνται μια αλήθεια, αναζητούν έναν καινούριο τόπο και μια καινούρια ζωή, δίνουν τη ζωή τους για να προστατέψουν αγαπημένα τους πρόσωπα, κρύβουν αλήθειες και μυστικά…

Το «Από πού έρχεται η νύχτα;» είναι ένα βιβλίο που αρχίζεις να το διαβάζεις για να περάσει η ώρα σου και, στο τέλος, βλέπεις ότι σου αλλάζει τον τρόπο που προσεγγίζεις και αντιλαμβάνεσαι κάποια πράγματα.

*Η Μελτέμ Ιμάμογλου είναι φιλόλογος και μεταπτυχιακή φοιτήτρια Νεοελληνικής Ειδίκευσης του ΤΕΦ/ΔΠΘ. Το κείμενο είναι η ομιλία της στην εκδήλωση παρουσίασης της συλλογής διηγημάτων του Κώστα Δρουγαλά, «Από πού έρχεται η νύχτα; Διηγήματα» (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022), τηνΤετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2023, που διοργανώθηκε από τις εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης, το Εργαστήριο Έρευνας για τη Νεοελληνική και Συγκριτική Φιλολογία του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και το Εργαστήρι Θεατρικής Παιδείας του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής, στο καφέ  ΟΧΤΩ. Οι μεσότιτλοι προστέθηκαν για διευκόλυνση της ανάγνωσης.

Μπορείτε να βρείτε το ρεπορτάζ της παρουσίασης εδώ .

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.