«Καποτε στην Ελλαδα»: Ενα πεζογραφικο «ταξιδι» στη νεωτερη ελληνικη ιστορια
Ο δραστήριος και φιλόδοξος Φιλολογικός Όμιλος Θεσσαλονίκης (ΦΟΘ), που στοχεύει στην προώθηση της αξιόλογης λογοτεχνικής παραγωγής των ημερών μας, μένοντας πιστός στους σχεδιασμούς κατασκευής μίας νέας λογοτεχνικής σχολής και με επίκεντρο τη ρεαλιστική απεικόνιση του λόγου και των εικόνων αυτού, προχώρησε μέσα στο 2022 στην έκδοση του πρώτου συλλογικού τόμου διηγημάτων με τίτλο «Κάποτε στην Ελλάδα» από τις εκδόσεις Γράφημα. Ο συλλογικός αυτός τόμος με τα δεκαεπτά διηγήματα, που επιμελήθηκε η Νόπη Ταχματζίδου και προλογίζει ο Γιώργος Ορφανίδης, έχει μια ιδιαίτερη θεματική που επικεντρώνεται στην ιστορική περίοδο 1900-1930 και στρέφει στο βλέμμα του στο παρελθόν, «διότι το παρελθόν ερμηνεύει παράλληλα το παρόν και εκλογικεύει το μέλλον».
Η ρεαλιστική απεικόνιση μιας άλλης εποχής
Ο ΦΟΘ επέλεξε στον παρόντα τόμο να συμπεριλάβει διηγήματα που περιστρέφονται γύρω από πραγματικά κοινωνικά γεγονότα· γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα στην Ελλάδα την περίοδο 1900-1930. Είναι η περίοδος εμφάνισης στο προσκήνιο της πολιτικής ιστορίας του τόπου των εκσυγχρονιστικών συνθημάτων του Ελευθερίου Βενιζέλου. Εν μέσω πολεμικών συρράξεων τόσο των Βαλκανικών Πολέμων όσο και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η χώρα διευρύνει τα σύνορά της. «Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» αποκτά σάρκα και οστά για να καταλήξει στην καταστροφή της Σμύρνης και τον ξεριζωμό του ελληνισμού απ’ τις πατρογονικές του εστίες σε Μικρά Ασία και Πόντο. Είναι η στιγμή κατά την οποία συγκροτείται η πρώιμη αστική τάξη και διαμορφώνονται τα ανώριμα, ακόμη, χαρακτηριστικά της εργατικής. Η έλευση των προσφύγων και η ανάμειξη των πολιτιστικών πραγματικοτήτων δημιουργούν νέα αιτήματα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι πολιτικές του παρελθόντος δεν ανταποκρίνονται, πλέον, στις ανάγκες του εκάστοτε «σήμερα», που μεταβάλλεται με ταχύτητα φωτός.
Τα μέλη του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης επιχείρησαν να αποτυπώσουν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της εποχής εκείνης και να αναδείξουν τις μεταβολές στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πεδίο αναφοράς, λαμβάνοντας υπόψιν τους τις αθέατες όψεις της καθημερινότητας. Στόχος τους εξάλλου είναι η αποτύπωση των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της εποχής και η ανάδειξη των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών μεταβολών.
Τα 17 διηγήματα του τόμου
Τα διηγήματα που φιλοξενούνται στον τόμο καθώς και οι συγγραφείς τους είναι τα ακόλουθα:
- Αντώνης Ε. Χαριστός, «Η αγχόνη του Παγκάλου»
- Αγγελής Μαριανός, «Ο Νικολής»
- Μαρία Γώγογλου, «Απώλειες Σεισμού»
- Κώστας Λίχνος, «Στο καπηλειό»
- Ευστράτιος Τζαμπαλάτης, «Είχαμε λίγο ουρανό»
- Ρόζα Παυλιώτη, «Για μια στιγμή»
- Αφροδίτη Διαμαντοπούλου, «Ο τελευταίος περίπατος»
- Γιώργος Ορφανίδης, «Ανηδονία στο επίκεντρο του κόσμου»
- Γιάννης Σταθάκος, «Ο στάβλος»
- Μαρία Μπουρμά, «Δολοφονία Δηλιγιάννη, ραγίσματα στο γυαλί»
- Μαρία Γρ. Καραθανάση, «Φόνος εξ αμελείας»
- Παναγιώτα Παπαδοπούλου, «Αλκυών»
- Ελένη Α. Σακκά, «Αυλαία»
- Μάντυ Τσιπούρα, «Όταν τα όνειρα ακολουθούν τα δικά τους μονοπάτια»
- Νατάσα Χασάκιοϊλη, «Το στίγμα του 7»
- Σταύρος Παπαγιάννης, «Μια γλωσσική διαφωνία»
- Δημήτρης Καραγεωργίου, «Η ζωή μου στη Σμύρνη, ένας μπόγος αναμνήσεις».
- Μιχάλης Πιτένης, «Οι συγγραφείς του τόμου καταφέρνουν να αναπαραστήσουν με επιτυχία το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωές τους»
Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Μιχάλης Πιτένης σχολιάζει σε κείμενό του στην ιστοσελίδα diastixo.gr για τον συλλογικό τόμο του ΦΟΘ: «Τα λογοτεχνικά έργα ιστορικού περιεχομένου, μυθιστορήματα –κυρίως αυτά– και διηγήματα προσελκύουν πάντα πολλούς αναγνώστες και βάζουν σε πειρασμό μεγάλο αριθμό συγγραφέων για να δοκιμάσουν την τύχη τους. Ωστόσο υπάρχει πάντα ένα μεγάλο, και για αρκετούς ανυπέρβλητο, εμπόδιο. Πώς να περιγράψεις και να αναπαραστήσεις το κλίμα μιας εποχής που δεν έζησες, πώς να μιλήσεις για ανθρώπους που ξεκίνησαν και ολοκλήρωσαν τη ζωή τους κάτω από συνθήκες πολύ διαφορετικές αλλά και ιδιαίτερες, που πιθανότατα μιλούσαν αλλιώς, που σκέφτονταν με άλλο τρόπο, που ενεργούσαν διαφορετικά. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να μείνεις πιστός στα ακριβή ιστορικά στοιχεία, αλλά το ζητούμενο είναι και παραμένει ως ένα μεγάλο στοίχημα η δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας, συμβατής και όσο το δυνατόν πιο κοντά γίνεται με αυτήν της περιόδου στην οποία αναφέρεσαι. Αυτό το στοίχημα φαίνεται πως το κερδίζουν οι δεκαεπτά συγγραφείς των διηγημάτων του συλλογικού τόμου, που αφενός καταφέρνουν να αναπαραστήσουν με επιτυχία το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωές τους, αφετέρου να τους προσδώσουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μας πείθουν πως είναι πράγματι άνθρωποι εκείνης της εποχής.
Οι ιστορίες που αφηγούνται τα διηγήματα εξελίσσονται κυρίως στην Αθήνα, που δεν είναι απλώς το μεγάλο αστικό κέντρο, αλλά και ο κινητήριος μοχλός της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας. Η Μικρά Ασία, η Θεσσαλονίκη, η Χίος εμφανίζονται στα διηγήματα, αλλά η επιλογή πρωτίστως της πρωτεύουσας εξηγείται από το γεγονός πως εκεί γεννιούνται, μεγαλώνουν ή καταπνίγονται όλα εκείνα τα σημαντικά γεγονότα της πολυτάραχης περιόδου 1900-1930, τα οποία τελικά θα διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό και το νέο ελληνικό κράτος. […]
Παρουσιάζονται καταστάσεις που τώρα πια φαίνονται παράλογες αλλά και αδιανόητες –όχι όλες, βέβαια, καθώς κάποιες σε κάνουν ν’ αναρωτηθείς αν βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται, λαμβάνοντας υπόψη κάποια απ’ αυτά που ζούμε σήμερα–, οι οποίες περνούν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, δείχνοντας πόσος κόπος και αγώνας, αλλά και θυσίες, χρειάστηκαν για να κινηθούν οι ρόδες του κόσμου προς τα εμπρός και να κατακτηθούν όλα όσα εμείς στις μέρες μας θεωρούμε πια ως δεδομένα και αυτονόητα».
Φιλολογικός Όμιλος Θεσσαλονίκης, για τον άνθρωπο, τη λογοτεχνία και τις τέχνες
Ο Φιλολογικός Όμιλος Θεσσαλονίκης αποτελεί τον μετασχηματισμό της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης η οποία έδρασε το διάστημα 2018-2021. Σκοπός του είναι η διάδοση και η ανάπτυξη της Λογοτεχνίας, μέσα από την επεξεργασία του ρεαλισμού/νατουραλισμού και κειμένων αυτού, καθώς και η πρωτόλεια παραγωγή πνευματικού έργου.
*Η Εβελίνα Βαβάτση είναι απόφοιτος του ΤΕΦ/ΔΠΘ.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
