«Η νεα πολυφωνικη πολιτικη μνημης, που υιοθετησε ο Δημος Κομοτηνης στο δημοσιο χωρο, πολλαπλασιαζει τις υποχρεωσεις του»
Ευχαριστώ θερμά, εσάς τους συμπολίτες μου Κομοτηναίους για την παρουσία σας εδώ, για να τιμήσουμε τους «προπάτορες» που εργάστηκαν για τη σύνθεση της ιστορίας της πόλης μας, και της Ροδόπης, αλλά και τους προλαλήσαντες πανεπιστημιακούς, και φίλους, εκπροσώπους του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, και δη της σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, χάρη στην ύπαρξη του οποίου/της οποίας η κοινωνία της Κομοτηνής κατόρθωσε, μερικώς έστω, να αποδεχθεί την πολιτισμική ιδιαιτερότητά της και να ενδυναμώσει τις δημοκρατικές συντεταγμένες προόδου που στηρίζονται στον σεβασμό του ατόμου, του προσώπου. Και επίσης κατόρθωσε –και αναφέρομαι και πάλι στη ΣΚΑΣ─ με τις ερευνητικές και βιβλιογραφικές καταθέσεις των μελών ΔΕΠ των τριών τμημάτων που την συναποτελούν, να ανατρέψει την παραδεδομένη επίσημη ιεραρχία, πνευματική και κοινωνική, εστιάζοντας στη μικροϊστορία, στην κοινωνική λαογραφία, στις παραμελημένες και με τραυματικές εμπειρίες κοινότητες μνήμης των αφανών. Δεν θα συνεχίσουμε όμως επ’ αυτού.
Η προσφορά της προλαλησάσης αντιπρυτάνεως και η πίστη της στη διαχεόμενη στην κοινωνία επιστήμη είναι γνωστή, πράξη πλέον, όπως γνωστότατη είναι και η, από την αρχή της ακαδημαϊκής του καριέρας, υπηρέτηση της λαογραφίας, της ιστορίας «από τα κάτω» και του πολιτισμού της Θράκης, από τον Κοσμήτορα της ΣΚΑΣ σήμερα Μανόλη Βαρβούνη, που ήταν δίπλα σε κάθε καταγραφέα εκπαιδευτικό της ιστορίας του οικισμού του, αλλά σε αυτόν, τον Παναγιώτη Τζουμέρκα και τον ΜΟΚ, έστω το 2015 οφείλουμε, το κυριότερο, ως Ροδοπίτες την ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία της Ροδόπης έκδοση του «Κώδικα της Κοινότητας Μαρωνείας». Εξίσου ταυτισμένη με το πρόσωπο του Θανάση Κούγκουλου είναι η προσπάθεια καταγραφής και ανάδειξης οιουδήποτε θρακικού αφορά στη λογοτεχνία, την ιστορία και εν γένει τον πολιτισμό της Μείζονος Θράκης στην ιστορική γεωγραφία της οποίας ανήκουμε.
Στα καθ’ ημάς όμως.
Αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν η συζήτηση με τη Σοφία Μενεσελίδου και η ερώτησή της αν μπορεί να γραφεί ένα βιβλίο για την Κομοτηνή και τα «Εκατό χρόνια Ελευθερίας» της, όπως αναγράφει και εορταστικό λογότυπο του Δήμου.
Η συγκατάνευση στην πρότασή της ήταν η αρχή του. Ακολούθησε έρευνα για τον θεσμό των Ελευθερίων, σε εφημερίδες, στα ΓΑΚ, σε αρχεία συμπολιτών και η αναζήτηση πληροφορητών. Οι πρώτες έρευνες αλλά κυρίως οι πρώτες συνεντεύξεις με πληροφορητές που έζησαν στην πόλη ως μαθητές την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία —ενδεικτικά οι Γιώργος Σγουρόγλου και Άρης Μανούδης— μας οδήγησαν στη διαπίστωση ότι για τα Ελευθέρια ως θεσμό δεν υπήρχαν στους παλαιότερους μνήμες.
Την παρέλευση της επετείου της «Απελευθέρωσης» σύμφωνα με την ορολογία της εποχής ως «ρητορικού» γεγονότος, ένα είδος εθνικής επετείου με καθιερωμένο τελετουργικό, επιβεβαίωσε στη συνέχεια και η εφημερίδα «Πρωΐα», η οποία κάθε 14η Μαΐου «κτυπούσε» στην τυπογραφική γλώσσα, φιλοξενούσε, στην πρώτη της σελίδα, το ίδιο περίπου κείμενο, υπενθυμίζοντας το γεγονός της Ενσωμάτωσης και το πανομοιότυπο πρόγραμμα εορτασμού από τη Γενική Διοίκηση —ήδη από το πρώτο έτος Ελευθερίας της πόλης, το 1921— και αργότερα, μετά το 1955, από τη Νομαρχία μαζί με τον Δήμο, παρουσία των πολιτικών, στρατιωτικών και θρησκευτικών αρχών, μέχρι που στα φύλλα του τέλους της δεκαετίας του 1950, από το 1958 κι εξής, η Πρωΐα αρχίζει να προτείνει πάνδημο εορτασμό —με τη συμμετοχή και της κοινωνίας— της επετείου της «Απελευθέρωσης της πόλης», της Ενσωμάτωσης της Θράκης στον Εθνικό κορμό όπως την ονομάζουμε σήμερα.
Στο μεταξύ το 1959 έχει ιδρυθεί από τον εξαιρετικό φιλόλογο και ιδιαίτερα δραστήριο σε θέματα πολιτισμού και παιδείας, Μαρίνο Ξηρέα —που εργάστηκε ως φιλόλογος, γυμνασιάρχης του Γυμνασίου Θηλέων, επιμελητής αρχαιοτήτων∙ και ήταν επίσης ο συγγραφέας του ιδιαίτερα σημαντικού πονήματος με τίτλο «Αγνωστα βιογραφικά στοιχεία και κατάλοιπα του Βιζυηνού», αφού έφερε στο φως το χειρόγραφο των «Λυρικών»—
το 1959 είχε ιδρυθεί λοιπόν ο Μορφωτικός Όμιλος Κομοτηνής με κύριο στόχο τη διάσωση, την έρευνα και την ανάδειξη του αρχαιολογικού και του πολιτισμικού εν γένει αποθέματος της περιοχής, τη διοργάνωση εκδηλώσεων για την ιστορία του τόπου και από το 1962 τη θέσπιση ανήμερα της Επετείου του λαϊκού χορευτικού πανηγυριού, του Θρακικού Πανηγυριού, προδρόμου του θεσμού των Ελευθερίων, τη διοργάνωση των οποίων ανέλαβε ο Δήμος Κομοτηνής το 1983, δημάρχου όντος του Χαραλάμπου Κατσιμίγα.
Συγχρόνως ο ΜΟΚ ξεκίνησε τη χρηματοδότηση εκδόσεων όπως «Η Κομοτηνή και οι αρχαιότητες της περιοχής της» του Κωνσταντίνου Τρεμόπουλου(1966), και τις προσκλήσεις για ανοικτές στο κοινό εκδηλώσεις όπως αυτές με τον Κομοτηναίο Καθηγητή Στίλπωνα Κυριακίδη, τους Μανόλη Ανδρόνικο, Γεώργιο Μπακαλάκη κ.ά. Ενίσχυε όμως, θέτοντάς το ως κοινωνικό αίτημα, και την ενασχόληση με την τοπική ιστορία, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη συλλογή στοιχείων για την καταγραφή της νεότερης ιστορίας του και από Κομοτηναίους λογίους όπως ο δημοσιογράφος-ιστοριοδίφης Αθανάσιος Αθανασιάδης και ο Αντώνιος Ρωσσίδης, οι εργασίες των οποίων καταχωρήθηκαν σε εφημερίδες της Κομοτηνής, όπως η «Πρόοδος» του Αθανασίου Παριανού και η «Κομοτηνή» του Μουζιόπουλου. Στην «Πρόοδο» συγκεκριμένα καταχωρήθηκαν τα αποτελέσματα της ιδιαίτερα σημαντικής έρευνας του Ρωσσίδη για τον αντιβουλγαρικό αγώνα στη Θράκη.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1950 αρχίζει λοιπόν για την Κομοτηνή η προσπάθεια για τη σύνταξη και τη διάχυση της ιστορίας της, αρχίζει δηλαδή να υφίσταται μια πολιτική μνήμης από τον συγκεκριμένο Μορφωτικό Όμιλο, ως μια πρώτη προσπάθεια της τοπικής πνευματικής «ελίτ», με όλους τους περιορισμούς και τα ιδεολογικά προτάγματα από τα οποία κάθε τέτοιου είδους κοινωνική ομάδα εμφορείται, απολύτως σύμφωνα και με το γενικότερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής, το οποίο σαφώς εγκυμονούσε ήπιες, ή και οξείες ενίοτε, συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις.
Είχε προηγηθεί η «δημιουργία» της ιστορίας της Κομοτηνής από αυτόν τον σπουδαίο Κομοτηναίο, τον υπέρμαχο της ελληνικής Θράκης, Στίλπωνα Κυριακίδη, που μας παρέδωσε την ετυμολογία της λέξης Κομοτηνή, ανέδειξε την παρουσία της στα κείμενα των Βυζαντινών ιστορικών, και τη γεωγραφική περιοχή του Βολερού, κατέγραψε τις αρχαιότητές της, όπως το φρούριο της πόλης, της Αναστασιούπολης, της Γρατινής, κ.ά., και αν και πολέμιος της στρατευμένης εθνικά ιστορίας εξέδωσε το 1919 τη μελέτη του «Η Δυτική Θράκη και οι Βούλγαροι», χρήσιμο εργαλείο και για τους μετέχοντες εκ της χώρας στο Συνέδριο της Ειρήνης.
Και το ιδιαίτερα σημαντικό για το ίδιο γεγονός, το Συνέδριο της Ειρήνης, και τους διακανονισμούς εκεί μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της εποχής για τις τύχες του αλύτρωτου ελληνισμού, βιβλίο του Χρύσανθου Φιλιππίδη «Βιογραφικαί αναμνήσεις»(1881- 1949), που εξέδωσε το 1970 ο ανηψιός του απ’ αδελφή Γεώργιος Τασιούδης.
Είχε επίσης προηγηθεί ο άγνωστος λόγιος (Μ)ιχαήλ Μελίρρυτος, τον οποίο βάσει βιβλιογραφίας χαρακτηρίσαμε ως έναν όψιμο εκπρόσωπο του νεοελληνικού διαφωτισμού, στον οποίο οφείλουμε την πρώτη νεότερη τοπιογραφία της Γκιουμουλτζίνας, καθώς και τις πρώτες αποτυπώσεις για την κοινωνική και εκπαιδευτική συγκρότηση του χριστιανικού πληθυσμού(ελληνόφωνων και βουλγαρόφωνων) της Επαρχίας (Μητροπόλεως) Μαρωνείας στα 1871.
Η έρευνα δηλαδή για τη θέσπιση των Ελευθερίων της πόλης και η καταγραφή των εορτασμών τόσο από τον ΜΟΚ όσο και από τον Δήμο ήταν αυτή που μας οδήγησε στη σύνθεση του παρόντος τόμου, αφού δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για το εορταζόμενο γεγονός εάν δεν έχει κατανοήσει πρώτα το ίδιο το γεγονός, για το οποίο η επίσημη ιστορία μέσω της επίσημης εκπαιδεύσεως μας αφήνει γνωστικά μετέωρους, καταλείποντάς μας απλώς τις φράσεις «η ενσωμάτωση της Δυτικής Θράκης στον εθνικό κορμό» ή «η περιοχή της Δυτικής Θράκης συμπεριλήφθηκε μεταξύ των Νέων Χωρών στην ελληνική επικράτεια». Ας είναι…
Αφού το ταξίδι στην ιστορία της πόλης από τον 14ο αι. έως το 1920 ήταν πρωτίστως συναρπαστικό αν και ιδιαίτερα δύσκολο.
Αν όμως η έκδοση του τόμου αυτού επιτεύχθηκε, αυτό κατορθώθηκε χάρη στα ακόλουθα «εργαλεία»:
- Κατ’ αρχάς, τα θεωρητικά, από τη θητεία μας, τα πρώτα χρόνια, δίπλα σε δασκάλους
—ενταγμένoυς στο κλίμα του κύκλου των Αnnales, τα διανοητικά επιτεύγματα του Fernand Βraudel και τη δυναμική της προφορικής ιστορίας και των σπουδών της μνήμης, όπως η Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος και η Ελεονώρα Σκουτέρη- Διδασκάλου, - από δασκάλους ενταγμένους στον κύκλο του Κωνσταντίνου Θ.Δημαρά, με τη μελέτη της ιστορίας των ιδεών, των συνειδήσεων, των νοοτροπιών, της παιδείας και του πολιτισμού, δασκάλους όπως ο Άλκης Αγγέλου, ο Παναγιώτης Μουλλάς, ο Δημήτρης Μαρωνίτης κ.ά.
—από ιστορικούς όπως ο Ιωάννης Χασιώτης, η Έλλη Σκοπετέα και αργότερα από θεωρητικούς της πολιτισμικής ιστορίας όπως ο Peter Burke, ιδίως ο Johan Ηuizinga, και της σύγχρονης ιστορίας όπως ο Ivan Zablonka.
3. Χάρη στη μακρόχρονη πλέον διαμονή μας στην πόλη και τη συστηματική προσπάθειά μας να μάθουμε για την Κομοτηνή με όλους τους τρόπους:
—πρώτα πρώτα από τον ίδιο τον χώρο: από τη δόμησή του, τα μνημεία του αλλά και τη διαχείριση των μνημείων του που είναι ιδιαίτερα εύγλωττη ως ομιλητική,
—συνομιλώντας μετά και καταγράφοντας σε κασέτες ή σημειώσεις τις συνομιλίες με μεγαλύτερης ηλικίας συμπολίτες-έμφορτους από προσωπικά ιστορικά βιώματα,
—αλλά και διαβάζοντας και συγκεντρώνοντας οτιδήποτε έχει γραφεί για την πόλη και την πορεία της στον χρόνο, με αφετηρία κυρίως τα Θρακικά περιοδικά, δηλαδή τα Θρακικά, το Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, τα Θρακικά Χρονικά και τη Θρακική επετηρίδα (1970),
—κι ακόμη μαθαίνοντας, λόγω επαγγελματικής ενασχόλησης, στοιχεία από τις κοινότητες μνήμης των πέριξ οικισμών, επεξεργαζόμενη, παραπάνω από είκοσι χρόνια τώρα, χειρόγραφα και αταξινόμητα οικογενειακά φωτογραφικά αρχεία, μαθαίνοντας αφενός για ακατάγραφα γεγονότα και τραύματα, και αφετέρου συνειδητοποιώντας απολύτως ότι αν η Κομοτηνή είχε τον Μορφωτικό Όμιλό της, η καταγραφή της ζώσας μνήμης στους οικισμούς και τα περίχωρά της επαφίονταν στην εργατικότητα και στην επιμονή των φωτισμένων, εντοπίων εκπαιδευτικών συνήθως, να καταγράψουν και να διασώσουν την ιστορία του τόπου τους, συνήθως προσφυγική, με την οικονομική συνδρομή ενίοτε των κατά τόπους δήμων —και του δήμου Κομοτηνής— της νομαρχίας Ροδόπης ή της Διευρυμένης Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Ροδόπης-Εβρου(ΝΑΡΕ).
- Χάρη στη συνδρομή Κομοτηναίων, και μη, που πρόσφεραν πληροφορίες και υλικό, όπως ο πρωτοπρεσβύτερος και πρ. πρόεδρος επί πολλά έτη του ΜΟΚ, Δημήτρης Βασιλειάδης, η οικογένεια Ρωσσίδη, ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος, ο Άρης Μανούδης, ο Τριαντάφυλλος Παπαδάκης και ο Θρασύβουλος Παπαστρατής, ο Κώστας Κατσιμίγας και η Κωνσταντινιά Σκαπαριώτου, ο Χρήστος Χατζηπέμου, ο Παναγιώτης Κροκίδας των ΓΑΚ, ο Ιωάννης Σιδηράς, η Τζένη Κασαπιάν,
- Αλλά και χάρη στη συνδρομή καθηγητών και μελών ΔΕΠ του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης που συνομίλησαν ερευνητικά με την ιστορία της Θράκης και της Κομοτηνής και δημοσίευσαν, όπως ο ομότιμος καθηγητής σήμερα Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, που μας γνώρισε τα της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας και, μεταξύ άλλων, επιμελήθηκε το έντυπο υλικό και την έκθεση του μοναδικού εκπορευόμενου, από το αθηναϊκό κέντρο και δη τη Βουλή των Ελλήνων, εορτασμού των 80 χρόνων από την Ενσωμάτωση της Θράκης στον Εθνικό κορμό, ο Ιάκωβος Ακτσόγλου και η Αικατερίνη Μάρκου που πολλά συνεισέφεραν στην ανάγνωση της οθωμανικής ιστορίας της Θράκης, ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Βασίλης Δαλκαβούκης που ανέδειξε τη νοοτροπία του ηγεμονικού μας πλειονοτισμού και ως προς τα μνημεία του τόπου, ο Μανόλης Σέργης που εστίασε στην ιστορία, τη λαογραφία και τον πολιτισμό του Θρυλορίου αλλά και στη μελέτη του προσφυγικού ζητήματος στη Θράκη, οι ιστορικοί Ιωάννης Μπακιρτζής και Ελπίδα Βόγλη που μελέτησαν το ζήτημα της Ενσωμάτωσης της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ο πρώτος με εστίαση κυρίως στο ζήτημα της Διασυμμαχικής Διοίκησης της Θράκης. Αλλά και αρκετών άλλων μελών του Δημοκριτείου, όπως ο ΕΔΙΠ(Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό) σήμερα Βασίλης Ριτζαλέος, και ο αναπληρωτής καθηγητής της οθωμανικής και τουρκικής γλώσσας και λογοτεχνίας Γιώργος Σαλακίδης εξαιρετικός μελετητής και της τουρκόφωνης λογοτεχνίας της ελληνικής Θράκης.
- ο παρόν τόμος επιτεύχθηκε όμως και χάρη στη συνδρομή σειράς ιστορικών μελετών, κάθε βαθμίδας, πανεπιστημιακών, μεταπτυχιακών φοιτητών και διδακτόρων, χάρη στις ελληνικές και διεθνείς ψηφιακές σήμερα βιβλιοθήκες αλλά και χάρη στα πανεπιστημιακά αποθετήρια, αφού στόχευσή μας ήταν τα γραφόμενα για την ιστορία της πόλης να διαλεχθούν με τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα.
—λογοτεχνών, όπως ο Μισέλ Φάις μέσω των πεζογραφημάτων του που έχουν ως λογοτεχνικό τόπο την Κομοτηνή και των θεματικών τόμων που επιμελήθηκε και αφορούν στη γενέθλια πόλη, ο Αναστάσης Βιστωνίτης, και με τα δημοσιευμένα κείμενά του ο αείμνηστος Μεχμέτ Τσολάκ, και ο σύγχρονός μας Ραχμή Αλή κ.ά.
Τέλος, χάρη στη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη και τη δημιουργικότητα της ομάδας μας, το esprit de corps στον χώρο της 2k Project, χωρίς την οποία δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί ο τόμος και η παρουσία των μελών της είναι απολύτως διακριτή στον τόμο. Αναφέρομαι στον μεταπτυχιακό φιλολόγο Νεκτάριο Μουρδικούδη και τη διδακτορική φιλόλογο Ἐλπίδα Περδίκη, στις γραφίστριες Μαρίνα Παρασχάκη, καλή γνώστρια της βουλγαρικής γλώσσας, Εμπρού Γιουσούφ, Ελένη Καλτσίδου, τους μεταπτυχιακούς του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Χρήστο Λαγαρία και Φεϊμέ Ραϊφ, τους δημοσιογράφους Νατάσσα Βαφειάδου, Κώστα Μαρκενδούδη και Φατµὲ Χουσεῒν, τον δρ. ιστορίας λαογραφίας Δημήτρη Κατσαρή και τον διευθυντή παραγωγής, Θάνο Βαφειάδη, και, τέλος, στην οικογένεια τον Πέτρο Βαφειάδη.
Ο τόμος είναι όμως ήδη στα χέρια σας, και περιλαμβάνει τους πρωταγωνιστές-αφηγητές της ιστορίας της Κομοτηνής, όπως οι Καντακουζηνός και Γρηγοράς, ο Εβλιγιά Τσελεμπί, οι ευρωπαίοι περιηγητές, ο Μελίρρυτος, ο Χρύσανθος Φιλιππίδης, οι άγνωστοι γραφείς των σημειώσεων στα εκκλησιαστικά έντυπα του Κοσμίου και του Κώδικα της Κοινότητας Μαρωνείας, ο Στίλπων Κυριακίδης(1954, 1960), η Μαρία Μαρκίδου, η Αλήθεια Ευπραξιάδου, ο Λυμπέρης Τσαϊλάς, οι Ιγγλέσης, Κερβάτι και Κυριακόπουλος μέσω των οδηγών τους, ο Αθανάσιος Αθανασιάδης, ο Αντώνιος Ρωσσίδης, ο Χαρίσιος Βαμβακάς μέσω της εγγονής του Καλλιόπης Παπαθανάση-Μουσιοπούλου, οι σκιτσογράφοι του εγγλέζικου περιοδικού Punch, οι δημοσιογράφοι της εφημερίδας Μακεδονία του Κωνσταντίνου Βελλίδη και των γαλλικών εφημερίδων της εποχής.
Αν κάτι απομένει να σχολιάσουμε είναι ότι μέσω αυτής της συναγωγής κειμένων που ξεκινά από τον 14αι. και τελειώνει το 1920, είναι το πρόσφορο έδαφος των ερευνών που ενδείκνυνται για το μέλλον και διαφαίνεται από τις ρωγμές και τα χάσματα της ιστορικής θεώρησης της μείζονος Θράκης, που έχει ακόμη πολλά να δώσει μέσα από τις αποδελτιώσεις και τη μελέτη των εκδόσεων και των επετηρίδων των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων των θρακικών σωματείων Αδριανούπολης, Φιλιππουπόλεως, Κωνσταντινουπόλεως κ.ά.
Τέλος, να σημειώσουμε τον τελετουργικό χαρακτήρα, την επιτελεστικότητα της σημερινής εκδήλωσης όπως θα σημείωνε η ιστορικός των επετείων, μέλος ΔΕΠ παλιότερα του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, Χριστίνα Κουλούρη, γεγονός που δείχνει ότι η πόλη δεν ξεχνά το χρέος της προς την ιστορία με τον παραδοσιακό επίσημο και πλουραλιστικό εορταστικό τρόπο που οι φορείς στέκονται συνήθως απέναντί της.
Ευχαριστίες παντοτινές στη Σοφία Μενεσελίδου, για την αφορμή της έκδοσης, και για την αποδοχή της στα μέλη της Συντονιστικής και Συμβουλευτικής Επιτροπής του Δήμου Κομοτηνής Δημήτρη Πολιτειάδη, Νατάσσα Λιβεριάδου, Άρτεμη Τσολάκη, Χριστίνα Σόφτα και τον Δήμαρχο Κομοτηνής Γιάννη Γκαράνη, για τη συγκεκριμένη πολυφωνική πολιτική μνήμης που υιοθέτησε ο Δήμος Κομοτηνής στο δημόσιο χώρο, πολλαπλασιάζοντας τις υποχρεώσεις του
με την ευχή να υπάρχουν πάντοτε εκπρόσωποί μας στην πολιτική ζωή του τόπου που να κατανοούν, να υπερασπίζονται και να θεμελιώνουν την ευημερία της πόλης στο συγκριτικό πλεονέκτημα της πολυπολιτισμικότητας, της πολυφωνικότητας και του διαπολιτισμού, κλειδί για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας μας.
* Το κείμενο είναι ολόκληρη η ομιλία της —αφού κάποιες παράγραφοι και φράσεις δεν αναγνώστηκαν ως αναφερθέντα από τους προλαλήσαντες ομιλητές— στην παρουσίαση του αφιερωματικού τόμου, που συνέγραψε και επιμελήθηκε, «Διαβάζοντας την πόλη, Κουμουτζηνά, Γκιουμουλτζίνα, Κομοτηνή, πρόσωπα και κείμενα» στο Μέγαρο Μουσικής Κομοτηνής στις 20/11/2021.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
