Η ακαδημαικη κοινοτητα σε καθεστως «ψηφιακης δικτατοριας»
Philippe Forest, «Το Πανεπιστήμιο στην πρώτη γραμμή – Μεταξύ εκδημοκρατισμού και ψηφιακής τυραννίας», μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2022, σ. 88
Η πανδημία του covid-19 ανέτρεψε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης καθημερινότητας και επέβαλε αποστάσεις… ακόμη και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθιστώντας αναγκαία την ταχύτατη και ολοκληρωτική μετάβασή της στην ψηφιακή εποχή. Online διαλέξεις, ηλεκτρονικές σημειώσεις, διενέργεια γραπτών και προφορικών εξετάσεων μόνο μέσω του διαδικτύου έχουν πλέον αποκτήσει μόνιμη θέση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και η επαφή εκ του σύνεγγυς αποτελεί πλέον παρελθόν για μεγάλο αριθμό ακαδημαϊκών. Τη «μετάβαση» αυτή στο ψηφιακό μέτωπο παρατηρεί και σχολιάζει ο καθηγητής γαλλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Nantes Philippe Forest, καθώς και τον συνδυασμό «εκδημοκρατισμού και επαγγελματοποίησης» των Πανεπιστημίων —όπως σχολιάζει ο Μάρκος Καρασαρίνης στο «Βήμα»—, στο βιβλίο του «Το Πανεπιστήμιο στην πρώτη γραμμή – Μεταξύ εκδημοκρατισμού και ψηφιακής τυραννίας», που φέτος κυκλοφόρησε στα ελληνικά γράμματα σε μετάφραση της Λίζυς Τσιριμώκου από τις εκδόσεις Πόλις.
Όπως διαπιστώνει ο Forest, «το πανεπιστήμιο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του ψηφιακού μετώπου. Ανοίγοντας έτσι τον δρόμο προς την ευρύτερη υιοθέτηση της εξ αποστάσεως διδασκαλίας στην ανώτατη εκπαίδευση, η πανδημική κρίση επιτείνει τις βαθύτερες εξελίξεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί. Φέρνει στο φως την ευπάθεια του πανεπιστημίου, η οποία επιβαρύνεται από την όλο και πιο ασφυκτική κυριαρχία της διαχειριστικής λογικής σε έναν χώρο που, ωστόσο, η ίδια του η αποστολή, στην υπηρεσία της κριτικής σκέψης, τείνει να κρατά ικανή απόσταση από τέτοιες λογικές. Διότι το ψηφιακό δεν είναι μια μορφή χωρίς περιεχόμενο· εμπεριέχει συγκεκριμένους τρόπους πράξης και λόγου, στους οποίους, ακριβώς, το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να παραδοθεί αμαχητί, εν ονόματι μιας εκπαίδευσης ελεύθερης, ενσώματης και ποικιλόμορφης –και ως εκ τούτου συντονισμένης με την εποχή της».
Σπύρος Μαλάμης, «Το πανεπιστήμιο εξαναγκάζεται να προσαρμόζεται στους όρους, τη φιλοσοφία και τις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και όχι το ανάποδο»
Ο πολιτικός επιστήμονας Σπύρος Μαλάμης, γνωρίζοντας την ακαδημαϊκή πορεία και εμπειρία του Forest, σχολιάζει υπό μια διαφορετική ματιά το νέο του βιβλίο στην «Εφημερίδα των Συντακτών»:
«Ο Forest θα υποστηρίξει, πολύ ορθά κατά τη γνώμη μου, ότι η λειτουργία των πανεπιστημίου με όρους ελεύθερης αγοράς και management έχει οδηγήσει στην πλήρη αναδιαμόρφωση του ακαδημαϊκού τοπίου και της ποιότητας των σπουδών και της έρευνας. Όπως σημειώνει ο ίδιος, αυτή η λογική οδηγεί “λίγο-πολύ σε αργό και σιωπηρό θάνατο τους κλάδους που δεν θεωρούνται άμεσης προτεραιότητας” (σ. 43). Σχολές και τμήματα που δεν έχουν πρακτικό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας τίθενται στο περιθώριο ως ήσσονος σημασίας, ενώ αντίστοιχα αντικείμενα που έχουν “ζήτηση” πολύ συχνά χάνουν το κύρος και την ποιότητά τους, λόγω του ανταγωνισμού και των απαιτήσεων της αγοράς (publish or perish). Για παράδειγμα, είναι πολύ πιο εύκολο να λάβει χρηματοδότηση ένας υποψήφιος διδάκτορας ή ερευνητής επιλέγοντας μια “ετοιμοπαράδοτη” θεματική έρευνα ή διατριβή, συγκεκριμένου προσανατολισμού που πιθανόν θα εξασφαλίσει μελλοντικά και ένα μόνιμο εισόδημα ή μία μόνιμη θέση.
Το συμπέρασμα στο οποίο θα καταλήξει ο Forest είναι ότι η τεχνολογία από ένα χρήσιμο επικουρικό εργαλείο στα χέρια φοιτητών, ερευνητών και καθηγητών μετατράπηκε σε αυτοσκοπό της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας. Για να το θέσουμε πιο σωστά, το πανεπιστήμιο εξαναγκάζεται να προσαρμόζεται στους όρους, τη φιλοσοφία και τις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και όχι το ανάποδο. Παρατηρούμε, έτσι, το επίπεδο των φοιτητών να πέφτει διαρκώς παρά τα αυξημένα ποσοστά επιτυχίας στις τηλε-εξετάσεις, τις εργασίες να βρίθουν από λογοκλοπή, τις δημοσιεύσεις ερευνητών και καθηγητών να πληθαίνουν ποσοτικά, αλλά να υστερούν ποιοτικά, τα πνευματικά δικαιώματα να καταπατώνται καθημερινά
Η πραγματικότητα αυτή τείνει κατά τον Forest να παγιωθεί με την “ψηφιοποίηση” του Πανεπιστημίου. Την αντικατάσταση, δηλαδή, της δια ζώσης, της πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευσης, με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Αυτή η στόχευση είναι τα θεραπευτικά μέσα στα οποία αναφέρεται ο Forest, και αφορούν πρωτίστως την άνευ όρων, βίαιη εισαγωγή της τεχνολογίας σε όλες τις πτυχές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο της διδακτικής διαδικασίας όσο και του ερευνητικού έργου. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία, η ψηφιοποίηση των διαλέξεων και του εκπαιδευτικού υλικού, οι ψηφιακές εξετάσεις διαβάλουν, κατά τον συγγραφέα, την ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και αναιρούν την αποστολή της.
Για την απόδειξη των λεγομένων του, θα αξιοποιήσει μια πληθώρα απτών παραδειγμάτων από την εμπειρία του ως καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Nantes. Το συμπέρασμα στο οποίο θα καταλήξει είναι ότι η τεχνολογία από ένα χρήσιμο επικουρικό εργαλείο στα χέρια φοιτητών, ερευνητών και καθηγητών μετατράπηκε σε αυτοσκοπό της εκπαιδευτικής και ερευνητικής διαδικασίας. Για να το θέσουμε πιο σωστά, το πανεπιστήμιο εξαναγκάζεται να προσαρμόζεται στους όρους, τη φιλοσοφία και τις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής και όχι το ανάποδο. Παρατηρούμε, έτσι, το επίπεδο των φοιτητών να πέφτει διαρκώς παρά τα αυξημένα ποσοστά επιτυχίας στις τηλε-εξετάσεις, τις εργασίες να βρίθουν από λογοκλοπή, τις δημοσιεύσεις ερευνητών και καθηγητών να πληθαίνουν ποσοτικά, αλλά να υστερούν ποιοτικά, τα πνευματικά δικαιώματα να καταπατώνται καθημερινά. Και όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο, όπου πλέον ό,τι δεν υπάρχει ψηφιακά δεν υπάρχει καθόλου. Ένα γεγονός που δεν απέχει ιδιαίτερα από τη θεμελίωση μιας “ψηφιακής δικτατορίας”».
Ο ακαδημαϊκός Philippe Forest
Ο Philippe Forest γεννήθηκε στο Παρίσι και ζει πλέον στη Ναντ της Γαλλίας, όπου διδάσκει στο πανεπιστήμιο της πόλης. Έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Είναι συγγραφέως πολυάριθμων επιστημονικών μελετών, δοκιμίων για τη λογοτεχνία, την τέχνη κ.ά., αλλά και μυθιστορημάτων. Έργα του έχουν μεταφραστεί παγκοσμίως ενώ ο ίδιος βραβεύθηκε το 1997 και το 2004 με το πρώτο λογοτεχνικό βραβείο Prix Femina και το βραβείο Prix Décembre αντίστοιχα.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
