Γεφυρες του λογου εριξαν Ελλαδα και Βουλγαρια

Γέφυρες του λόγου, μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, έριξαν το απόγευμα της Τετάρτης 10 Απριλίου φοιτητές, καθηγητές και καλλιτέχνες από τις δύο χώρες που συμμετείχαν στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της βουλγάρας ποιήτριας Αξίνιας Μιχαΐλοβα “С очите на ангели, затворени в приют” – «Με τα μάτια των αγγέλων, κλεισμένα σε άσυλο» που έλαβε χώρα στη Λέσχη Κομοτηναίων.

Η παρουσίαση, και η έλευση της κ. Μιχαΐλοβα στην περιοχή, εντάσσεται στο πρόγραμμα «Γέφυρες του λόγου  – συνάντηση με την βουλγαρική λογοτεχνία», το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του έργου του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Βουλγαρίας «Ανομολόγητες ιστορίες Βουλγάρων».

Έτσι την εκδήλωση διοργάνωσε το Λεκτοράτο Βουλγάρικων σπουδών που λειτουργεί στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων χωρών του ΔΠΘ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πλόβντιβ «Παΐσιος Χιλενδάρσκι», υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Βουλγαρίας στη Θεσσαλονίκη.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης οι φοιτητές της κατεύθυνσης «Βουλγαρικής γλώσσας και λογοτεχνίας» του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης διάβασαν ποιήματα από τη συλλογή στη βουλγαρική και στην ελληνική γλώσσα, ενώ παρουσίασαν και τις δικές τους μεταφράσεις των ποιημάτων που ευγενικά τους παραχώρησε η ποιήτρια.

Στην εκδήλωση παρέστησαν μεταξύ άλλων η Αναπληρωτής Πρόεδρος του Τμήματος Παρευξεινίων κ. Μαρία Δημάση, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος κ. Χριστίνα Μάρκου, η κ. Νατάλια Μιχαλέφσκα, διευθύντρια του Υπουργικού γραφείου του Υπουργού Παιδείας της Βουλγαρίας μαζί με στελέχη του Υπουργείου, ο μουσικοσυνθετης κ. Kαικασό Tακασιάν, η συγγραφέας και μεταφράστρια κ. Ζντράφκα Ευθύμοβα, ο Γενικός Πρόξενος της Βουλγαρίας στη Θεσσαλονίκη κ. Αντόν Μάρκοφ, αλλά και εκπρόσωποι του πανεπιστημίου του Πλόβντιβ.

Μια σημαντική συγγραφέας

Ο ΠτΘ μίλησε με την Συγγραφέα, με την βοήθεια στη μετάφραση της κ. Βιολέτας Ιωαννίδη, για το βιβλίο που παρουσιάστηκε, την έλευσή της στην Κομοτηνή, αλλά και την προσπάθεια η λογοτεχνία να αποτελέσει γέφυρα ανάμεσα στις δύο χώρες.

Η Αξίνια  Μιχαΐλοβα  (1963) είναι ποιήτρια και μεταφράστρια. Γράφει στα βουλγαρικά και στα γαλλικά. Είναι μία από τις ιδρυτές του λογοτεχνικού περιοδικού «Αχ, η Μαρία». Συγγραφέας έξι ποιητικών συλλογών στα βουλγαρικά και τριών στα γαλλικά. Επίσης, έχει εκδώσει βιβλία με επιλεγμένα ποιήματα στα σλοβακικά, αραβικά, ιταλικά, λετονικά και ρουμανικά.

Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε 20 ευρωπαϊκές γλώσσες και επίσης στον Καναδά, τις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Κολομβία, την Αυστραλία, την Αίγυπτο, την Ιαπωνία και την Κίνα.

Έχει μεταφράσει πάνω από 40 βιβλία ποίησης και πεζογραφίας.

Είναι κάτοχος  των εθνικών βραβείων ποίησης «Χρίστο Φότεβ» και «Μίλος Ζιάπκοφ» για το Ξεκούμπωμα του Σώματος (Zhanet 45, 2011), «Ιβάν Νικολόβ» για το Αλλαγή των Καθρεφτών (Zhanet 45, 2015), καθώς και δύο από τα  πιο διάσημα γαλλικά βραβεία ποίησης – «Guillaume Apollinaire» για το Ciel à perdre (Gallimard, 2014) και «Max Jacob 2020» για το Le baiser du temps (Gallimard, 2019). Η Μιχαΐλοβα είναι κάτοχος  δύο διεθνών βραβείων μετάφρασης το 2009 – το Ετήσιο Βραβείο της Ένωσης Λιθουανών Συγγραφέων και ένα βραβείο που φέρει το όνομα του Λετονού ποιητή Alexander Chaks. Της απονεμήθηκε επίσης η ανώτατη διάκριση της Δημοκρατίας της Λετονίας: Ιππότης του Τάγματος των Τριών Αστέρων. Ζει και εργάζεται στη Σόφια.

ΠτΘ: Αφορμή της παρουσίας στην πόλη μας είναι η παρουσίαση της ποιητικής σας συλλογής με τίτλο «Με τα μάτια των αγγέλων, κλεισμένα σε άσυλο». Με τι καταπιάνεται θεματικά;

Α.Μ.: Το βιβλίο περιέχει επιλεγμένα ποιήματα από διάφορες συλλογές ποιημάτων μου και στο σχεδιασμό του είναι αυτοανθολογικό. Περιέχει τέσσερις κύκλους που συγκεντρώνουν θέματα που με  ενθουσίασαν σε όλη σχεδόν τη δημιουργική μου διαδρομή και τα οποία σε διάφορες χρονικές στιγμές έχω εξετάσει κάθε φορά από διαφορετικό  πρίσμα, για τις ρίζες, τη γενέτειρα, τους προγόνους, τη συγγένεια εξ αίματος και πνεύματος, την οικογένεια, τη φιλία, την αγάπη σε όλες τις διαστάσεις και τις εκδηλώσεις της, τη χαρά και τη λύπη, την προσδοκία και την ικανότητα να δεχόμαστε τα πάντα ως δώρο, ακόμα και τον χωρισμό, την ταπεινοφροσύνη του ανθρώπου και την παροδικότητα της ζωής, το πέρασμα του χρόνου και, φυσικά, τον θάνατο.

Δεν υπάρχουν θέματα που να μην έχουν ήδη ερμηνευτεί στην αιωνόβια ιστορία της ποίησης, αλλά αυτό ακριβώς είναι η ποίηση, να μιλάμε για οικεία πράγματα, με λέξεις από τον καθημερινό μας λόγο, αλλά και να τα συνδυάζουμε με τέτοιο τρόπο μέσα από εικόνες και συνειρμούς που να ακούγονται ως νέοι και άγνωστοι. Να αγγίξει μια από τις αισθήσεις του αναγνώστη. Να τον ενθουσιάσει, να τον μεταφέρει κάπου αλλού για λίγο, να του ανοίξει για μια στιγμή έναν νέο ουρανό. Ελπίζω να τα κατάφερα.

«Αν σε ένα ποίημα πραγματικά υπάρχει ποίηση, τότε δεν μπορεί να “χαθεί” ή να καταστραφεί»

ΠτΘ: Η ποιητική σας συλλογή κυκλοφορεί και στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις «Έναστρον». Πώς νοιώθετε γι’ αυτό; Εντοπίζεται διαφορές ανάμεσα στην σύγχρονη Βουλγαρική και Ελληνική ποίηση αλλά και στην κατανόηση αυτής από πλευράς των αναγνωστών; Και τελικά μήπως η ποίηση «χάνεται» στην μετάφραση;

Α.Μ.: Ευχαριστώ τη μεταφράστρια Μπλαγκορόντνα Φίλεβσκα, η οποία αντιμετώπισε κάθε λεπτομέρεια, πρόθεση, σύνδεσμο με τόση φροντίδα και επαγγελματισμό κατά τη διάρκεια της δουλειάς της στα ποιήματά. Ευχαριστώ και τον εκδοτικό οίκο που πήρε το ρίσκο να εκδώσει την ποίησή μου.

Νιώθω και χαρούμενη και αμήχανη, γιατί τρέφω άπειρο σεβασμό στους Έλληνες ποιητές του παρελθόντος, τους νιώθω πολύ κοντά στη στάση μου και στον τρόπο που βλέπω τον κόσμο, παρόλο που είμαι γαλλόφωνη, γράφω στα γαλλικά και μεταφράζω από αυτή τη γλώσσα.

Αισθάνομαι την αμηχανία του μαθητή που μπαίνει στην αυλή του δασκάλου του και αναρωτιέται αν αξίζει την προσοχή του. Γιάννης Ρίτσος, Σεφέρης, Καβάφης, Σαχτούρης, Ελύτης, είναι ποιητές που διαβάζω και αγαπώ από την εφηβεία μου και ευχαριστώ τους μεταφραστές τους που μου άνοιξαν παράθυρο στην ποίησή τους. Είναι τιμή για μένα να ακούω τα ποιήματά μου στη γλώσσα τους.

Στη συνέχεια γνώρισα προσωπικά την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και τον Τίτο Πατρίκιο, ο οποίος είναι επίσης γαλλόφωνος. Έχω διαβάσει και την Κική Δημουλά στα γαλλικά. Χρειάζομαι μια ανθολογία νεοελλήνων ποιητών γιατί, εκτός από μεμονωμένα ποιήματα που συναντώ, δεν έχω πολύ ξεκάθαρη εικόνα για το τι συμβαίνει στην ελληνική ποίηση τις τελευταίες τρεις-τέσσερις δεκαετίες.

Σχετικά με το τελευταίο ερώτημα, θα μου επιτρέψετε να απαντήσω ως μεταφραστής. Ναι, εάν ο στίχος είναι οργανωμένος με ομοιοκαταληξία η μουσικότητα του στίχου εν μέρει  μπορεί να χαθεί. Εάν ο μεταφραστής δεν έχει πιάσει το πνεύμα του ξένου κειμένου και ο ίδιος  δεν έχει βρει τον δικό του ρυθμό στη μετάφραση ή εάν ο μεταφραστής είναι και ο ποιητής και το «εγώ» του είναι αρκετά ισχυρό, για να υποτάξει την ξένη ποιητική στη δική του και να «τσακίσει» το πρωτότυπο κείμενο, οι πιθανότητες  είναι πολλές.

Ένα είναι σίγουρο – αν σε ένα ποίημα πραγματικά υπάρχει ποίηση, τότε δεν μπορεί να «χαθεί» ή να καταστραφεί, ο καλλιεργημένος αναγνώστης  νιώθει την ποίηση  ακόμα κι αν η μετάφραση δεν είναι ιδιαίτερα καλή.

«Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις λογοτεχνίες μας και να σεβόμαστε τους μεταφραστές τους»

ΠτΘ: Μπορούν η ποίηση και η λογοτεχνία να λειτουργήσουν ως γέφυρες πολιτιστικής διπλωματίας ανάμεσα σε δύο χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ελλάδα;

Α.Μ.: Η δημιουργική ενέργεια και η ποιητική ενέργεια είναι πρωταρχική και δυνατή, δεν χρειάζεται διαβατήριο για να περάσει τα σύνορα! Εμείς, στα Βαλκάνια, αν και ο καθένας έχει τα δικά του εθνικά χαρακτηριστικά και τη γλώσσα του, έχουμε πολλά κοινά, είμαστε ζεστοί, φιλόξενοι και γενναιόδωροι λαοί που ξέρουμε να απολαμβάνουμε τη ζωή, όσο σκληρή κι αν είναι κατά καιρούς.

Το πνεύμα της Μεσογείου είναι κωδικοποιημένο στα γονίδιά μας, αν και γεωγραφικά η Βουλγαρία είναι λίγο πιο βόρεια. Και όπως η λογοτεχνία οποιασδήποτε χώρας αποτελεί εκπόρευση του πνεύματός της, έτσι και οι ποιητές και οι συγγραφείς είναι από τους καλύτερους πρεσβευτές. Επομένως, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις λογοτεχνίες μας και να σεβόμαστε τους μεταφραστές τους. Ειδικά όταν πρόκειται για γείτονες σαν εμάς!

Γιατί ο γείτονας είναι αυτός που θα έρθει πρώτος να σε βοηθήσει όταν το χρειαστείς και σε γιορτή πάλι μαζί του θα κάτσεις να πιείτε κάτι. Και η γνώση είναι το πρώτο βήμα προς την κατανόηση, την αποδοχή και την αγάπη.

«Η ποίηση μας κάνει λιγότερο μόνους σε αυτόν τον κόσμο»

ΠτΘ: Υπάρχει κατά την άποψή σας σήμερα ενδιαφέρον για την ποίηση; Και τι έρχεται η σύγχρονη ποίηση να προσδώσει στον αναγνώστη;

Α.Μ.: Η ποίηση είναι ντελικάτη λογοτεχνία ύψιστης τάξης. Είναι μέρος της οικουμενικής ποιητικής ενέργειας. Μπορεί ακόμη και να ονομαστεί ελιτίστικη τέχνη, γι’ αυτό και δεν είναι τόσο δημοφιλής όσο άλλα είδη. Μάλλον, στην αρχαιότητα, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ούτε πουλάει τόσο καλά στη σημερινή εμπορική εποχή όπου τα πάντα θεωρούνται εμπόρευμα. Γι’ αυτό κάθεται κάπου στα ράφια των βιβλιοπωλείων και σπάνια τη βλέπουμε στις βιτρίνες.

Όμως το ότι η ποίηση συνεχίζει να γράφεται και να εκδίδεται σημαίνει ότι κάποιος τη χρειάζεται. Ο άνθρωπος πάντα ένιωθε την ανάγκη να εκφράσει εκείνο το κομμάτι του εαυτού του που υπερβαίνει το υπαρξιακό. Εκείνο το κομμάτι που τον κάνει να πετάει και να υπερβαίνει τα όρια του. 

Αντίστοιχα, υπάρχουν αναγνώστες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε ένα ποίημα, ταυτίζονται με αυτό και αυτό τους βοηθά να ξεπεράσουν κάτι δικό τους, να ξανασκεφτούν κάποιο δικό τους προσωπικό γεγονός και συναίσθημα, γιατί οι πόνοι και οι ομορφιές στη ζωή είναι δώρο για τον καθένα μας. Η ποίηση μας κάνει λιγότερο μόνους σε αυτόν τον κόσμο, γιατί συνειδητοποιούμε ότι κάποιος  – σε αυτήν ή σε άλλη εποχή – έχει βιώσει το ίδιο πράγμα, μέσω της μουσικότητας και της εικονικότητας του στίχου του έχει ξαναδημιουργήσει το ίδιο  και  αυτό μας δίνει την αίσθηση ότι είμαστε μέρος της ανθρωπότητας.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δώρο για μένα από το να έρθει ένας αναγνώστης και να μου πει ότι αυτό το ποίημα γράφτηκε για τον ίδιο. Αυτό ονομάζω μοιρασιά  και τότε  «αισθάνομαι χρήσιμη  στο τοπίο»!

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.