Ενας «καταλαθος» κρατουμενος

Ο «Επίτιμος πρόξενος» του Γκράχαμ Γκριν αποτελεί πλέον ένα από τα πιο διαχρονικά βρετανικά μυθιστορήματα, με την πρώτη του κυκλοφορία το 1973. Στην Ελλάδα το μυθιστόρημα κυκλοφορεί εδώ και αρκετά χρόνια, φέτος μεταφρασμένο διά χειρός Αχιλλέα Κυριακίδη, από τις εκδόσεις Πόλις.

Το βιβλίο μας ταξιδεύει στην Αργεντινή της δεκαετίας του 1970, στο Κορριέντες μια πόλη που βρίσκεται κοντά στον ποταμό Παρανά που χωρίζει την Αργεντινή από την Παραγουάη και  αποτελεί τον τόπο  εξέλιξης της ιστορίας όπου μια αντάρτικη ομάδα από την Παραγουάη, έχοντας αρχηγό έναν πρώην ιερέα τον Λεόν Ρίβας σχεδιάζει την απαγωγή του αμερικανού πρεσβευτή. Αντ’αυτού απαγάγουν τον επίτιμο πρόξενο της Μεγάλης Βρετανίας Τσάρλι Φόρτναμ, ο οποίος απέχει παρασάγγας από το προφίλ της ιδιότητάς του: Αλκοολικός, με υπαρξιακά προβλήματα, αντιπαθής από τον κόσμο, παντρεμένος με μια νεαρή πρώην πόρνη την Κλάρα. Το καρέ συμπληρώνει ο γιατρός Εδουάρδο Πλαρ, Βρετανός από την πλευρά του πατέρα του, πέρασε δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή πριν δολοφονηθεί, και Παραγουανός από την πλευρά της μητέρας του. Εμπλέκεται στην υπόθεση της απαγωγής του Τσάρλι Φόρτναμ, καθώς ο Ρίβας επιθυμεί να απαγάγει τον Αμερικανό πρέσβη, με σκοπό να ζητήσει την επιστροφή φυλακισμένων συναγωνιστών της αντάρτικης ομάδας και ταυτόχρονα να διαψεύσει τον Πλαρ πως ο πατέρας του έχει δολοφονηθεί και να τον φέρει πίσω. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως ο Πλαρ είναι εραστής της Κλάρα την οποία και αφήνει έγκυο εν αγνοία του Φόρτναμ.

Έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που περιλαμβάνει εντάσεις, ανατροπές, ερωτικές διεκδικήσεις, υπαρξιακά προβλήματα, πολιτική και θρησκεία να «συγκρούονται» για ακόμη μια φορά. Στο μυθιστόρημα οι  καλογραμμένοι ήρωες παρουσιάζονται ο καθένας με τα δικά του προβλήματα. Το ύφος άλλοτε κινείται σε δραματικούς τόνους, τονίζοντας την τραγικότητα των ηρώων και άλλοτε σε πιο κωμικούς και σαρκαστικούς, με το χιούμορ του να «ξεκουράζει» τον αναγνώστη από τον γρήγορο ρυθμό τις στιγμές της δράσης.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου,*

«Τριάντα και πλέον χρόνια από τον θάνατο του Γκράχαμ Γκριν, αυτός παραμένει ένας από τους ισχυρότερους και τους πλέον διαβασμένους συγγραφείς ανά τον κόσμο»

Ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας γράφει για τον «Επίτιμο πρόξενο»:

«Ο “Επίτιμος πρόξενος” του Γκράχαμ Γκριν, που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις, σε υποδειγματική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, δημοσιεύτηκε το 1973 και αποδείχθηκε με την πάροδο του χρόνου ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματά του. Η πολιτική βία, η τρομοκρατία κυβερνήσεων και επαναστατικών ομάδων στη Λατινική Αμερική προ πενήντα ετών,

οι δικτατορίες του Αλφρέδο Στρέσνερ στην Παραγουάη (μεταξύ 1954 και 1984) και του «βρόμικου πολέμου» στην Αργεντινή (από το 1974 μέχρι το 1983), οι ερωτικές διεκδικήσεις, οι υπαρξιακές συγκρούσεις, όπως προκύπτουν από την αντίθεση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, αλλά και η αρσενική κουλτούρα ενός επηρμένου, αν όχι και καταστροφικού, ανδρισμού αποτελούν τα χαρακτηριστικά με τα οποία μας συστήνεται ο «Επίτιμος πρόξενος» ενόσω κινείται ανάμεσα στην πολιτική περιπέτεια, το θρίλερ χαρακτήρων και τη μαύρη κωμωδία[…].

Πειρασμοί για φόνο που αλλάζουν δρόμο την εσχάτη ώρα, επιμονή στη χριστιανική πίστη ακόμα κι όταν ο πιστός έχει αρνηθεί την οποιαδήποτε εξωτερική ή εσωτερική δέσμευση, άντρες που διεκδικούν τις γυναίκες, προσπαθώντας να ανταγωνιστούν μέχρι τέλους τους άλλους διεκδικητές τους, πολιτική και θρησκευτική ηθική του φόνου, εκμηδενισμός και αποθέωση της αγάπης (με την Κλάρα να λατρεύει και τους δύο αρσενικούς του βίου της), πικρό χιούμορ με πλήρη απομυθοποίηση της κρατικής, αλλά και της επαναστατικής εξουσίας, διάλογοι με σπαρακτικό ύφος και τόνο, που αναδεικνύουν την κρυφή δυναμική της μυθιστορηματικής αφήγησης, εις βάθος ανάλυση και προβολή των πρωταγωνιστικών προσώπων, τα οποία από ένα σημείο και μετά κερδίζουν την αμέριστη προσοχή μας, αίμα, πόνος και έρωτας σε μια Λατινική Αμερική η οποία σπαράσσεται από τις πολιτικές και τις κοινωνικές αντιθέσεις και ένας μεταφραστής άξιος του ονόματός του. Αυτή είναι η περίπτωση του «Επίτιμου προξένου», που ευτύχησε στον κινηματογράφο το 1983 με το ομώνυμο φιλμ του Τζον Μακένζι με τον Ρίτσαρντ Γκιρ στον ρόλο του Πλαρ και τον Μάικλ Κέιν στον ρόλο του Τσάρλι Φόρτναμ. 

Μπορεί να έχουν περάσει τριάντα και πλέον χρόνια από τον θάνατο του Γκράχαμ Γκριν (1904-1991), αλλά μέχρι και σήμερα παραμένει ένας από τους ισχυρότερους και τους πλέον διαβασμένους συγγραφείς ανά τον κόσμο. Κι αυτό όχι μόνο γιατί έχει ταυτιστεί με σημαντικές στιγμές του κατασκοπικού μυθιστορήματος (από την εμπειρία του ως πράκτορα της βρετανικής ΜΙ6 κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), αλλά και επειδή όλα τα μυθοπλαστικά του έργα (υπήρξε επίσης δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός) ξέρουν πώς να στήσουν έναν ιδιαιτέρως στέρεο σκελετό για την αναπάντεχη δράση τους, καθώς και πώς να διοργανώσουν μια συναρπαστική πλοκή για τα πάντοτε απρόσμενα και ανατρεπτικά συμφραζόμενά τους.

Ο Γκριν εκδήλωνε έντονα τη δυσφορία του όταν τον ονόμαζαν καθολικό συγγραφέα, αποτελεί, όμως, γεγονός πως ένα μεγάλο (ίσως και το πιο ουσιαστικό) μέρος του έργου του καταγίνεται, όπως το παρακολουθήσαμε και στον “Επίτιμο πρόξενο”, με ζητήματα του καθολικισμού και της θρησκείας. Ο Γκριν, παρόλα αυτά, δεν επιδιώκει να βγάλει με τη λογοτεχνία του διδακτικά συμπεράσματα για το καθολικό του δόγμα, αλλά να θέσει ερωτήματα και να ανακινήσει κρίσιμα ηθικά διλήμματα. Ο “Επίτιμος πρόξενος” αποδεικνύει για άλλη μια φορά του λόγου το αληθές».

Ο μυθιστοριογράφος, κριτικός και θεατρικός συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν

Ο Graham Greene (1904-1991) γεννήθηκε στο Berkhamsted της Αγγλίας και πέθανε στην Ελβετία. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Το 1925 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο, μια ποιητική συλλογή. Την ίδια χρονιά άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στους Times. Το 1929 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, “The Man Within”. Το 1935 άρχισαν οι μεγάλες περιπλανήσεις του· οι χώρες στις οποίες ταξίδεψε (ανάμεσά τους, Λιβερία, Μεξικό, Σιέρα Λεόνε, Νιγηρία, Μαλαισία, Ινδοκίνα, Κούβα, Κονγκό, Αϊτή, Ελβετία, Άγιος Δομίνικος, Γερμανία, Αυστρία) αποτέλεσαν το σκηνικό πολλών βιβλίων του.
Τα θέματα των βιβλίων του επηρεάστηκαν έντονα και από τη θητεία του ως πράκτορα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Γκρην εργάστηκε επίσης ως ανταποκριτής και απεσταλμένος εφημερίδων (Times, Sunday Times, Sunday Telegraph, Figaro, Observer) στο εξωτερικό, ως στέλεχος εκδοτικών οίκων και ως κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου, αναγνωρίστηκε δε γρήγορα, τόσο από την κριτική όσο και από το κοινό, ως σημαντικός συγγραφέας. Άντλησε τους αφηγηματικούς του τρόπους τόσο από την υψηλή όσο και από τη λαϊκή λογοτεχνία και χρησιμοποίησε στο φιλόδοξο έργο του μοτίβα από περιπετειώδη μυθιστορήματα της σειράς, όπως είχαν κάνει και οι αγαπημένοι του συγγραφείς, Στήβενσον και Κόνραντ. Το 1976 έλαβε το βραβείο Edgar, (Grand Master), από τον οργανισμό Αμερικανών Συγγραφέων Μυστηρίου.

*Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Ο επίτιμος πρόξενος», ένα μυθιστόρημα του Γκράχαμ Γκριν για την πολιτική βία της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1970, «Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων», 4/11/2023

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.