Δαμιανος Κωνσταντινιδης:« “Τα Παραβαν”, ενα θεατρικο ποιημα, που θιγει πολυ σημαντικα οντολογικα ζητηματα»

«Κεντρικό θέμα του έργου είναι ο θάνατος και η ζωή ως διαδικασία θανάτου»

 
Το έργο του Ζαν Ζενέ «Τα Παραβάν», που αναστάτωσε τη γαλλική κοινωνία το 1966 όταν ανέβηκε στο θέατρο Οντεόν σε σκηνοθεσία Ροζέ Μπλεν, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε δύο παραστάσεις,  σε σκηνοθεσία Δαμιανού Κωνσταντινίδη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στην επέτειο των 30 χρόνων από το θάνατο του συγγραφέα και των 50 χρόνων από την πρώτη παράσταση των «Παραβάν» στο Παρίσι. 
 
Μία παράσταση με έντονο το άρωμα της Θράκης, σε ό,τι αφορά τους συντελεστές του καθώς τόσο ο σκηνοθέτης Δαμιανός Κωσταντινίδης κατάγεται από την γειτονική Ξάνθη, όσο και άλλοι συντελεστές, όπως ο Κομοτηναίος Χρήστος Παπαδόπουλος.
 
Πρόκειται για ένα πολυπρόσωπο έργο, με παραπάνω από 100 χαρακτήρες, το οποίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της «επιχείρησης διατήρησης της τάξης στην Αλγερία» (μεταξύ 1956 και 1961) και προκάλεσε μεγάλη δυσφορία τόσο στους συντηρητικούς όσο και τους προοδευτικούς κύκλους της εποχής, καθώς ο Ζενέ χρησιμοποίησε τη γαλλική εισβολή στην Αλγερία για να ανατρέψει τα πρότυπα του ηρωισμού, της ηθικής και της στράτευσης.
 
Ένα έργο καυστικό και γεμάτο αινίγματα, στο οποίο ο Ζενέ «δανειζόμενος» αρκετά στοιχεία, από άλλους εκπροσώπους της σχολής του θεάτρου του παραλόγου, όπως ο Μπέκετ και ο Ιονέσκο, αλλά και αρχαίους κλασικούς όπως ο «Αριστοφάνης», υιοθετώντας όμως στο κείμενο με τον δικό του μοναδικό τρόπο, αποκαλύπτει τους μηχανισμούς της ιστορίας και τη θέση του ατόμου στο κοινωνικό και πολιτικό ρεύμα της εποχής του.
 
Η επιλογή του έργου από τον Δαμιανό Κωνσταντινίδη καθόλου τυχαία, μιας και όπως αποκάλυψε μιλώντας στον «ΠτΘ»  «πρωτοσυνάντησε» τον Ζενέ όντας ακόμα φοιτητής στο Παρίσι, σε σκηνοθεσία του Πατρίς Σερό και από τότε όπως τόνισε «τον ακολουθεί».
 
Ο λόγος στον ίδιο…
 
ΠτΘ: Τι είναι τελικά «Τα Παραβάν»;
Δ.Κ.: Τα «παραβάν» είναι ένα από τα πιο σημαντικά και ανατρεπτικά έργα του 20ου αιώνα. Δεν έχει ξαναπαιχτεί στην Ελλάδα και αυτό είναι μεγάλη τιμή και χαρά, καθώς και μεγάλη ευθύνη για εμάς. Σε ό,τι αφορά την υπόθεση του έργου, διαδραματίζεται σε μία αραβική χώρα,  αποικιοκρατούμενη, τη στιγμή της εξέγερσης της εναντίον του ξένου κατακτητή. Η χώρα δεν κατονομάζεται, αλλά μπορούμε να σκεφτούμε την Αλγερία και τον πόλεμο ανεξαρτησίας της εναντίον των Γάλλων που την είχαν αποικίσει ήδη από τις αρχές περίπου του 19ου αιώνα. Το έργο γράφεται στην ίδια περίοδο, μέσα δηλαδή, στην δεκαετία του 1950. Ο ίδιος ο Ζενέ δεν θέλει όμως να «δεσμεύσει» το έργο του σε αυτή την ιστορική συγκυρία και κάνει ό,τι μπορεί για να μας πείσει ότι δεν αναφέρεται σε αυτό το ιστορικό γεγονός. Αλλά σίγουρα το έχει υπόψιν του,  το παρακολουθεί από κοντά και σίγουρα βρίσκουμε πολλά στοιχεία αυτού του πολέμου στο έργο. Παρόλα αυτά δεν είναι ένα θέατρο ντοκουμέντο. Είναι πιο πολύ κατά την γνώμη μου ένα θεατρικό ποίημα, που θίγει πολύ σημαντικά οντολογικά ζητήματα. Κεντρικό θέμα είναι ο θάνατος και η ζωή ως διαδικασία θανάτου, αλλά πέρα από αυτό είναι σαν να θέλει ο συγγραφέας να περικλύσει στο έργο του όλο το σύμπαν,  όλον το θάνατο.  Άλλωστε δεν είναι τυχαίο, ότι στις τελευταίες σκηνές του έργου, βλέπουμε τα περισσότερα πρόσωπα να περνούν στον κόσμο των νεκρών. Να συνεχίσουν δηλαδή να υπάρχουν σκηνικά ως νεκροί, οι οποίοι όμως συνομιλούν πολλές φορές και με τους ζωντανούς.
 

«Ο Ζενέ στο “Τα Παραβάν” θέλει να μιλήσει για την ανθρώπινη φύση και ταυτόχρονα για την φύση του θεάτρου»

 
ΠτΘ: Ο Ζενέ έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους εκπροσώπους του θεάτρου του παραλόγου, υπό την λογική, ότι μέσα στα έργα του, χρησιμοποιεί πάρα πολλούς μη ρεαλιστικούς χαρακτήρες και καταστάσεις. Υπάρχουν τα στοιχεία αυτά και στο «Τα Παραβάν», το οποίο είναι και ένα πολυπρόσωπο έργο;
Δ.Κ.: Είναι όντως ένα πολυπρόσωπο έργο. Περί τα 100 πρόσωπα επώνυμα κυκλοφορούν στις σελίδες του και πολλά ακόμα δίχως όνομα.  Στο συγκεκριμένο έργο υπάρχουν στοιχεία του παραλόγου και έχω την αίσθηση, ότι ο Ζενέ σχεδόν συναγωνίζεται τους άλλους μεγάλους του παραλόγου, τον Μπέκετ για παράδειγμα ή τον Ιονέσκο. Πολλά πράγματα θυμίζουν αυτούς του συγγραφείς, αλλά ο Ζενέ έχει την ικανότητα να μεταπλάθει αυτά τα δάνεια στοιχεία και να τα κάνει εντελώς δικά του. Πέρα από αυτούς τους συγγραφείς συνδιαλέγεται και με τους συγγραφείς του παρελθόντος. Βεβαίως με τους αρχαίους τραγικούς αλλά και με τον Αριστοφάνη, πολύ φανερά, τον  Μπρεχτ που είναι περίπου σύγχρονός του, τον Σαίξπηρ και άλλους πολλούς.  Ο Ζενέ σε αυτό το έργο είναι ένα χωνευτήρι. Θέλει να μιλήσει για την ανθρώπινη φύση και ταυτόχρονα για την φύση του θεάτρου.
 

«Ο Ζενέ μας δείχνει ίσως την αρχή της τρομοκρατίας»

 
ΠτΘ:  Στο σκηνοθετικό σας σημείωμα αυτό το οποίο υπογραμμίζετε είναι ότι στόχος του έργου είναι να ψάξει ο καθένας εξ ημών να δει τον εαυτό του διαφορετικά. Επίσης πρόκειται για ένα έργο που καταπιάνεται και με την τρομοκρατία και επίσης ένα έργο που ξεσήκωσε αντιδράσεις από την πρώτη του εμφάνιση…
Δ.Κ.:  Ο Ζενέ είναι σαν να δείχνει τα αίτια και την αρχή της τρομοκρατίας. Δεν επιρρίπτει όλο το βάρος στους Άραβες. Μοιράζει τις ευθύνες και στους κατακτητές, Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Βρίσκεται ενδεχομένως στην αρχή της τρομοκρατίας.
 
Το έργο δημοσιεύτηκε το 1961 και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Γερμανία. Το 1966 ανέβηκε στην Γαλλία όπου προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο. Κανένας δεν ήταν ευχαριστημένος. Βεβαίως δεν ήταν ευχαριστημένοι οι ακροδεξιοί εθνικιστές, διότι θεώρησαν ότι αποτελεί επίθεση κατά της Γαλλίας και του στρατού της. Δεν ήταν όμως ευχαριστημένοι και οι προοδευτικοί αριστεροί της εποχής, διότι θεώρησαν ότι το έργο δεν αντιμετωπίζει σωστά τους επαναστάτες μιας και τους εξομοιώνει και τους εξισώνει με τους αποικιοκράτες. Δεν ήταν ευχαριστημένοι ούτε οι Άραβες, διότι οι αξίες που αναδεικνύονται ως καθαρά αραβικές και πολύτιμες στο έργο, ως χρήζουσες διαφύλαξης, όπως είναι η βρωμιά, η ασχήμια, η κλοπή, η σήψη κ.ο.κ. είναι πολύ αρνητικές.
 

« “Τα Παραβάν” ένα όνειρο για μένα που πλέον πραγματοποιείτε»

ΠτΘ: Εσείς πώς πήρατε την πρωτοβουλία να το ανεβάσετε;
Δ.Κ.: Το έργο το γνωρίζω από το 1983, όταν όντας νεαρός φοιτητής είδα την παράσταση του Σερό και γοητεύτηκα από το έργο. Τον Ζενέ  τον γνώριζα ως μυθιστοριογράφο και θεατρικό συγγραφέα από τις «Δούλες», «Το Μπαλκόνι» και το «Οι  νέγροι» που είχαν μεταφραστεί στα ελληνικά. «Τα Παραβάν» τα ανακάλυψα εκεί και νομίζω ότι είναι ένα έργο που με ακολουθεί κατά κάποιον τρόπο. Είναι για μένα ένα όνειρο, που πλέον πραγματοποιείτε και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.