Αποχαιρετωντας εναν αξιο «αρχιτεκτονα» των λεξεων

Βαγγέλης Σιαφάκας, «Εξοδόχαρτο – Το Μοναστηράκι», Μάνος Ματσαγγάνης πρόλογος, Βάλια Καϊμάκη επίμετρο, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2022, σ. 400.

Όσοι είχαμε τη χαρά να ακολουθούμε στα social media τον αείμνηστο Βαγγέλη Σιαφάκα, ειδικότερα την εποχή της καραντίνας, γινόμασταν συχνά θεατές των κειμένων που αναρτούσε –μικροδιηγήματα και αφηγήματα μικρής φόρμας–, μέσα από τα οποία κατάφερνε, παρά τις αποστάσεις που επιβάλλονταν, να φέρνει τους ανθρώπους εγγύτερα. Ανοίγοντας κατ’ αρχάς εγκάρσιες τομές στην καθημερινότητα, σχολίαζε με τον σαρκαστικό του λόγο τα κακώς κείμενα της εποχής, τις τραγικές όψεις του καθημερινού μας βίου, συμπαρασύροντας ακολούθους του και μη σε έναν διαρκή διάλογο και σχολιασμό.

Αν και στον χώρο των εκδόσεων έκανε τα πρώτα του βήματα το 2016 –ενδεχομένως καθυστερημένα–, εκδίδοντας στις εκδόσεις Πόλις τη συλλογή διηγημάτων «Με μια χιλιάρα καβασάκι», μια συλλογή με δεκαοκτώ ιστορίες για την εποχή της Δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης, ο Σιαφάκας μέσω της ενεργούς του δράσης στη δημοσιογραφία κατάφερε με τα κείμενά του να «χτίσει» το δικό του κοινό. Ένα κοινό που αγαπά τον ρεαλισμό του, τον χιουμοριστικό του τόνο, τo ειρωνικό του σχόλιο, την ανεπιτήδευτη γλώσσα του αλλά και τη μοναδική του ικανότητα να περιγράφει τη δική του «πραγματική» πραγματικότητα.

Ο Βαγγέλης Σιαφάκας όμως δεν βρίσκεται δυστυχώς ανάμεσά μας, από τον Δεκέμβρη του 2021, κι οι λέξεις είναι πραγματικά φτωχές για να περιγράψουμε το μέγεθος της απώλειάς του. Οι λέξεις όμως που άφησε πίσω του κι ένα μικρό δείγμα του λογοτεχνικού του ταλάντου ας μας συντροφεύουν κι ας γίνουν «φάρος» ανάμνησης της δράσης του.

Εις μνήμην του λοιπόν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το κύκνειο άσμα του, η συλλογή αφηγημάτων με τίτλο «Εξοδόχαρτο – Το Μοναστηράκι», το οποίο προλογίζει ο Μάνος Ματσαγγάνης, Καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, και η Βάλια Καϊμάκη, δημοσιογράφος, επίκουρη καθηγήτρια στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο υπογράφει το επίμετρο. Η συλλογή αυτή φιλοξενεί στις 400 σελίδες του δύο μέρη, όπως γίνονται διακριτά και από τον τίτλο. Στο πρώτο μέρος συμπεριλαμβάνονται αφηγήματά του που αναρτήθηκαν στο Facebook, μικρές ιστορίες δηλαδή γραμμένες με κέφι, που συνδυάζουν το πραγματικό με το φανταστικό και μπορούν να διαβαστούν και σαν απολογισμός ζωής. Ο κύκλος ανοίγει με τον συγγραφέα μικρό μαθητή στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, περιλαμβάνει περιστατικά της εφηβείας, ανθολογεί επεισόδια από τις σπουδές και την πολιτική δράση στην Ιταλία, από τη δημοσιογραφική και την οικογενειακή ζωή, όχι σε χρονολογική σειρά, αλλά ενταγμένα σε θεματικές ενότητες. Κυρίαρχη θέση έχει βέβαια η επικαιρότητα, με τις πρωτοφανείς συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού.

Το χιούμορ που διατρέχει τις ιστορίες του είναι αναμφισβήτητο, όπως κι ένας γλυκόπικρος σαρκασμός: θεωρεί ότι η Ιστορία έχει μετατραπεί σε φάρσα και στρέφει συχνά το βλέμμα στο παρελθόν, τότε που τη λαμπερή νεότητα καταύγαζε ο αστερισμός των ιδεών.

Το δεύτερο μέρος της συλλογής απαρτίζεται από κείμενα που προόριζε ο ίδιος ο Σιαφάκας για έκδοση, έχουν μεγαλύτερη έκταση και φόντο το Μοναστηράκι. Τα αφηγήματα αυτά έχουν κυρίαρχο έναν αδυσώπητο ρεαλισμό, κυλάει σε αυτά ένα ποτάμι ταπεινών πραγμάτων, χειρονομιών, στάσεων, ματαιώσεων και πικρίας. Η ματιά του συγγραφέα στέκεται στα ευτελή και καθημερινά που καταβάλλουν τους ήρωές του χωρίς καταγγελτική και διδακτική διάθεση, μιλώντας μια γλώσσα ζωντανή και ανεπιτήδευτη.

Βάλια Καϊμάκη: «Στη συλλογή αυτή, κάποιες ιστορίες είναι γραμμένες από τον λογοτέχνη και κάποιες από τον δημοσιογράφο»

Η Βάλια Καϊμάκη, που εκ των έσω εργάστηκε για την έκδοση, σε κείμενό της στην εφημερίδα «Η Αυγή» σχολίασε για το περιεχόμενο της «αποχαιρετιστήριας» αυτής συλλογής: «Το “Εξοδόχαρτο” δεν περιλαμβάνει μόνο την περίοδο της καραντίνας. Ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του συγγραφέα στα Γιάννενα, η αφήγηση συνεχίζεται στη Φλωρεντία και στα φοιτητικά χρόνια, μετά στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, στη Γλυφάδα, στα δημοσιογραφικά γραφεία. Ανάμεσα στις ιστορίες του Σήφη Βληχάκη και του Νίκου Καραπιπερή (η επιλογή των ονομάτων παραπέμπει άμεσα σε χρονογραφήματα μιας ξεχασμένης εποχής) ξεπροβάλλουν και ο ίδιος, οι συμφοιτητές, οι συγγενείς, οι φίλοι, η οικογένεια. Σε άλλους αφήνει τα πραγματικά τους ονόματα, άλλοι πάλι κερδίζουν την ανωνυμία. Κάποιες ιστορίες είναι γραμμένες με κοροϊδευτική διάθεση, κάποιες με πικρή, κάποιες με νοσταλγία ή ρομαντισμό, κάποιες γραμμένες από τον λογοτέχνη, κάποιες από τον δημοσιογράφο.

Το “Μοναστηράκι”, το δεύτερο μέρος του βιβλίου, γράφτηκε σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες και από άλλη αφετηρία. Ήταν η μαγιά για μια δεύτερη συλλογή διηγημάτων, στο πρότυπο του “Με μια χιλιάρα Καβασάκι” (εκδόσεις Πόλις). Η αρχική σκέψη ήταν να γράψει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά οι ήρωές του δεν ήθελαν να συμβιβαστούν. Γύρισαν την πλάτη στον αριστοκρατισμό ενός Γιάννη Μαρή και αποφάσισαν να διηγηθούν τις δικές τους πονεμένες ιστορίες. Εδώ δεν είναι ο έρωτας, τα νιάτα, η ζωή που κερδίζουν, είναι η μοίρα καθενός, τα σφάλματα του παρελθόντος, οι απογοητεύσεις και τα χαμένα όνειρα που οδηγούν τα βήματά του σ’ ένα τέλος που μοιάζει αναπόφευκτο. Με φόντο πάντα το “Μοναστηράκι”, όχι αυτό του τουρίστα, αλλά το Μοναστηράκι που συνδέει το παλιό με το καινούργιο, τη θλίψη με τη χαρά, τη φιλία με τον θάνατο».

Ο αείμνηστος «αρχιτέκτονας» των λέξεων Βαγγέλης Σιαφάκας

Ο αείμνηστος Βαγγέλης Σιαφάκας γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1952 και έφυγε από τη ζωή το 2021, σε ηλικία 69 ετών. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Φλωρεντία, αλλά η αγάπη του για τη δημοσιογραφία υπερίσχυσε. Ξεκίνησε την ενασχόλησή του από την εφημερίδα «Η Αυγή», όπου θήτευσε κοντά στον Σοφιανό Χρυσοστομίδη. Στη συνέχεια διετέλεσε, επί σειρά ετών, διευθυντικό στέλεχος σε ραδιοφωνικούς σταθμούς και τηλεοπτικά δίκτυα, για να επιστρέψει στην έντυπη δημοσιογραφία ως αρχισυντάκτης και μετέπειτα διευθυντής σύνταξης της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (1999-2011).

Υπήρξε, ακόμη, τακτικός αρθρογράφος σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά. Το 2013 ανέλαβε τα καθήκοντα τού ειδικού συμβούλου στο ΑΠΕ.

Όσον αφορά την πολιτική του σταδιοδρομία, ήταν στέλεχος του «Ρήγα Φεραίου» από τα χρόνια της Δικτατορίας και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της οργάνωσης έως το 1977, όταν και εγκατέλειψε την ενεργό πολιτική δράση, όχι όμως και τις απόψεις του για την ανανεωτική ευρωπαϊκή Αριστερά.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.