Αναγνωστικες προτασεις απο το ετος που μας περασε

Το 2021 αποτελεί πλέον γεγονός και έχει «καταφθάσει» με σωρεία ελπίδων και ευχών, με επικρατέστερη εξ αυτών την επιστροφή στην κανονικότητα. Δυστυχώς όμως η πλήρη ελευθερία μας, το «άνοιγμα των φτερών» μας στον έξω κόσμο θα αργήσει να «επανακατακτηθεί», παρόλα αυτά, και παραλλάσσοντας τη γνωστή ρήση του Ρωμαίου Φιλοσόφου Κικέρωνα, όλα μπορούμε να τα υπερνικήσουμε και τα να αντέξουμε εάν έχουμε στο πλάι μας βιβλία και μία βιβλιοθήκη, αυτά είναι όλα όσα μας χρειάζονται.

Ευτυχώς, το 2020, υπήρξε μία πλούσια εκδοτική χρονιά που μας προσέφερε αρκετές ενδιαφέρουσες επιλογές λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, και όχι μόνο, πέντε από τις οποίες ξεχώρισε και μας προτείνει παρακάτω το Μέλος ΕΕΕΠ Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και φανατικός βιβλιόφιλος Στέφανος Γραβάνης.

1)Χρήστος Χαρτοματσίδης, «Όσο κρατάει ένα φιλί»
Εκδ. Μανδραγόρας, 2020

Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμέναμε τη νουβέλα αυτή του Χρήστου Χαρτοματσίδη, ειδικά μετά τη συλλογή ιστοριών ‘’Μπαρ οι νεράιδες’’. Από τον τίτλο υποθέτουμε πως πρόκειται για μια ερωτική ιστορία. Το σκηνικό και το τοπίο όμως είναι πολύ διαφορετικό αν και οι ερωτικές σχέσεις έχουν ιδιαίτερο βάρος σ’ αυτήν τη νουβέλα. Μεταφερόμαστε στην τελευταία φάση του Ελληνικού Εμφυλίου με την ήττα και οπισθοχώρηση των ανταρτών του ΔΣΕ . Κεντρικά πρόσωπα είναι δυό νεαρές αδερφές, μαχήτριες του ΔΣΕ.

Ο αφηγητής δεν αρκείται να μας μεταφέρει το κλίμα που επικρατούσε στους κόλπους των ηττημένων (καχυποψία απέναντι στους συντρόφους, πολιτικές μομφές, αίσθημα προδοσίας, προσπάθεια για επιβίωση σε μια νέα χώρα) ούτε να μας εξιστορήσει την προσωπική ιστορία επιβίωσης των δύο κοριτσιών. Στη νουβέλα αυτή έχουμε μια επιβλητική σύγκρουση χαρακτήρων, θα τολμούσα να πω μια μονομαχία χαρακτήρων με έντονα ντοστογιεφκικά διλήμματα. Από τη μια έχουμε την Ελένη, σύμβολο ηθικής, αθωότητας και ιδεαλισμού και από την άλλη, τη Δώρα σύμβολο πολιτικού αμοραλισμού, ραδιουργίας και σκοτεινών συνωμοσιών σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Πλησιάζοντας στο τέλος της ιστορίας, μπορούμε να πούμε πως ο αναγνώστης δε ξέρει εάν επικρατεί το καλό ή το κακό, προκαλώντας τον αναγνώστη να αναρωτηθεί σχετικά με την έννοια της ηθικής και το τι ορίζουμε ως ηθικό στη ζωή. Αυτήν την αναμέτρηση, ο Χρήστος Χαρτοματσίδης, κατορθώνει να την παρουσιάσει αριστοτεχνικά, δίχως τα τραγικά ιστορικά γεγονότα της πρόσφατης Ιστορίας να υπερκαλύπτουν διαχρονικά ηθικά διλήμματα.

2) Εντουάρ Λουί, «Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου»
Εκδ. Αντίποδες, Μτφρ. Στέλλα Ζουμπουλάκη

Το τρίτο βιβλίο του ο Εντουάρ Λουί αποτελεί κατά ένα τρόπο τη συνέχεια του πρώτου του έργου «Να τελειώνουμε με τον Έντυ Μπελγκέλ», το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την κρίση των μικρομεσαίων κ εργατών στη γαλλική επαρχία. Αρχίζοντας με τον ορισμό του ρατσισμού από την Αμερικανίδα Ρουθ Γκίλμορ, («ρατσισμός είναι η έκθεση ορισμένων συγκεκριμένων πληθυσμών…») καθορίζει το ιδεολογικό πλαίσιο της ρητορικής ενάντια στη φτωχοποίηση και περιθωριοποίηση των λαϊκών στρωμάτων. Κεντρικό πρόσωπο αποτελεί ο πατέρας του αφηγητή. Χρησιμοποιώντας ένα είδος καταιγιστικού θεατρικού μονολόγου (διαρκής η χρήση του β’ προσώπου σα να απευθύνεται σ’ αυτόν σε πραγματικό χρόνο), μας παρουσιάζει στιγμές της ζωής του πατέρα, αλλά και του ίδιου καθώς εύλογα, αποτελεί μέλος της οικογένειας του.

Η επιλογή αποσπασματικών στιγμών της ζωής του πατέρα αλλά και του τρόπου σκέψης του χρησιμεύει ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της κατεστραμμένης ζωής του μεσήλικα ή συνταξιούχου γάλλου εργάτη («Το να παρατήσεις το σχολείο όσο πιο γρήγορα γινόταν, ήταν ένα δείγμα ανδρισμού για σένα»). Το στοχευόμενο ψυχογράφημα του πατέρα επιδιώκει να φανερώσει στον αναγνώστη τι υπήρξε και τι δεν μπόρεσε να ενσαρκώσει για την οικογένεια η πατρική φιγούρα («Κάθε φορά όταν πλησίαζα το δρόμο μας, σκεφτόμουν το αυτοκίνητο σου κι ευχόμουν ‘κανε να μην είναι εκεί», «Νιώθω πως παρά τη θέληση σου κι εν τέλει εις βάρος σου, ήταν μια αρνητική ύπαρξη»). Η οπτική του αφηγητή συντελεί σε μια ταχύτατη μετάβαση στην απόδοση ευθυνών για τον ψυχικό /πνευματικό θάνατο του πατέρα, σε μια συγκεκριμένη πολιτική καταγγελία όλων των τελευταίων κυβερνήσεων, που συνοψίζεται στην εξής συγκλονιστική φράση: «Για τους κυρίαρχους η πολιτική είναι ζήτημα αισθητικής, ένας τρόπος να σκέπτονται τον εαυτό τους, να βλέπουν τον κόσμο. Για μας ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου».

3) Γιώργος Γκόζης, «Θραύση Κρυστάλλων»
Εκδ. Ποταμός

H περίοδος της ελληνικής κρίσης μας παρακίνησε να αναστοχαστούμε την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα των τελευταίων δεκαετιών. Πολλά λογοτεχνικά έργα, εστίασαν όχι μόνο στην περίοδο της Μεταπολίτευσης αλλά ειδικότερα στις δυο τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, δυο δεκαετίες με πολλές αλλαγές, σε επίπεδο πολιτείας και κοινωνίας. Στη «Θραύση Κρυστάλλων», ο Γιώργος Γκόζης πραγματοποιεί ένα flash back στην Ελλάδα της δεκαετίας του ‘80, ξεκινώντας με την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το ’81 έως και το τέλος της δεκαετίας του ‘90. Ενδιαφέρον προκαλεί η πολυεπίπεδη αφήγηση του Γιώργου Γκόζη.

Η εξιστόρηση των πραγματικών πολιτικών γεγονότων (δύο τετραετίες διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, τα γεγονότα του 89-90, τα νέα πολιτικά δεδομένα των αρχών του ‘90) εναλλάσσεται με την παρακολούθηση της τραυματικής ιστορίας του εφηβικού έρωτα του αφηγητή ενώ και αυτή με τη σειρά της, τη διαδέχεται η μικροιστορία του πατέρα που «τρέχει» παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα, αποτελώντας ένα είδος συμπληρώματος τους. Εδώ έχουμε τα παρασκήνια της εξουσίας, τους αθέατους κυνικούς πολιτικούς μηχανισμούς, σχέσεις συμφέροντος με περίσσια ανηθικότητα και υποκρισία. Το μόνο φωτεινό σημείο σε ένα κόσμο που καταρρέει είναι η διαχρονική πάλη για την προσωπική ευτυχία: Θα μπορέσει ο αφηγητής μας να επιτύχει το ακατόρθωτο γι’ αυτόν, να επουλώσει τα ερωτικά τραύματα τριάντα χρόνια αργότερα;

4) Cloé Mehdi, «Τίποτε δε χάνεται»
Εκδ. Πόλις, Μτφρ. Γιάννης Καυκιάς

Στο μυθιστόρημα αυτό της Cloé Mehdi έχουμε την παρουσία της ατμόσφαιρας των παραδοσιακών νουάρ μυθιστορημάτων με έντονα στοιχεία ομοιότητας με δυο κινηματογραφικές ταινίες «Το Μίσος» του Ματιέ Κασοβιτς και τους «Άθλιους» του Ladj Li. Θα μπορούσε άλλωστε να ήταν και σενάριο για τη συνέχεια ως τριλογίας. Κεντρική θέση στην ιστορία κατέχει η δολοφονία του εφήβου Σαΐντ, κατοίκου της μικρής πόλης. Ξετυλίγοντας το νήμα της ιστορίας αυτής, ο αναγνώστης καταδύεται στη νουάρ ατμόσφαιρα και στη μιζέρια των υποβαθμισμένων γαλλικών προαστίων. Η αναφορά στη τραγική ιστορία του νεαρού δολοφονημένου, φέρνει στην επιφάνεια όχι μόνο τους πρωταγωνιστές αλλά και τις παθογένειες της καθημερινότητας στη γαλλική banlieue.

Διαλυμένες οικογένειες, μικροεγκληματικότητα προβληματικές ή παραβατικές συμπεριφορές τόσο από ενήλικες όσο και από νεότερους, ελλείψεις στο σύστημα κοινωνικής στήριξης και ψυχολογικής υγείας. Όλα αυτά συνθέτουν ένα εκρηκτικό σκηνικό. Μια μικρή καινοτομία είναι το γεγονός πως, σε αντίθεση με άλλα γαλλικά νουάρ, δεν έχουμε κάποιον ντετέκτιβ ή περιθωριακό παράτολμο ήρωα που προσπαθεί να ανακαλύψει την αλήθεια ή εγκληματικές συμπεριφορές. Στο μυθιστόρημα της Clohé Mehdi έχουμε τον εντεκάχρονο Ματιά, να προσπαθεί να ανακαλύψει την αλήθεια σχετικά με το θάνατο του Σαΐντ (δεν αποτελεί ντετέκτιβ) αλλά ένα είδος μάρτυρα των γεγονότων, εξ ου και η έμφαση στη δική του οπτική θέασης, μικρό βάλσαμο στη ζοφερή ατμόσφαιρα της πόλης: «Παιδί είμαι. Δικαιούμαι να είμαι ανέμελος για μερικά χρόνάκια ακόμη.(…) Η βρωμιά του κόσμου δε μπορεί να αγγίξει. Έχω το απόρθητο τείχος μου».

5) Θανάσης Καμπαγιάννης «Με τις Μέλισσες ή με τους λύκους –Αγόρευση στη δίκη της Χρυσής Αυγής»
Εκδ. Αντίποδες

Πρόκειται για την αγόρευση του δικηγόρου Θανάση Καμπαγιάννη, που εκπροσωπούσε τους αιγύπτιους αλιεργάτες κατά τη δίκη της Χρυσής Αυγής. Πέρα απ’ την αγόρευση του, που αποτελεί ένα δείγμα νομικού λόγου, το συγκεκριμένο βιβλίο λειτουργεί ως ένα δοκίμιο που επιχειρεί πρωτίστως να αποκαλύψει με επιχειρήματα τον καλά κρυμμένο εγκληματικό χαρακτήρα της Χρυσής Αυγής (Προσήλωση σε ναζιστικά ιδεώδη και μεθόδους). Καθώς εστιάσαμε στη ρητορική του Θανάση Καμπαγιάννη δώσαμε έμφαση στη δομή του δοκιμίου αυτού. Η εισαγωγή  παρουσιάζει τα νομικά δεδομένα της υπόθεσης δίχως να μας κουράζει με πληθώρα νομικών πληροφοριών (Εισαγγελική πρόταση, Αρθρο 187, Σύμβαση του Παλέρμο), ενώ τα κεφάλαια του πρώτου μέρους επιχειρούν μια ιστορική αναδρομή από το ξεκίνημα της οργάνωσης, στις αρχές της δεκαετίας του 90 μέχρι την άνοδο της στις αρχές του 2000. Εκεί τονίζεται κυρίως ο ιδεολογικός της προσανατολισμό (Η Χα ως εθνικοσοσιαλιστική οργάνωση, τάγματα εφόδου και κρούσης). Τα επόμενα μέρη στοχεύουν να καταδείξουν, κατά την περίοδο της ανόδου,  τον εγκληματικό της χαρακτήρα (παράθεση γεγονότων, δράσεων από αυτόπτες μάρτυρες και επίσημα έγγραφα-ιατρικές εκθέσεις- λεπτομερείς περιγραφές μεμονωμένων περιστατικών και υβριστικών φραστικών επεισοδίων και απειλών).

Συγκλονιστικό είναι ένα σύντομο κεφάλαιο αφιερωμένο στους μάρτυρες που βρήκαν το θάρρος, όντας μόνοι, να καταθέσουν. Χρησιμοποιώντας αντιθετικά ζεύγη  σύμβολων, όπως οι μέλισσες και οι λύκοι, ο Θ.Καμπαγιάννης επιδιώκει να παρουσιάσει τη σημασία της παρέμβασης των μαρτύρων, που συμβολίζουν έναν άλλο κόσμο: «Γιατί εκείνη τη νύχτα δεν έδρασε μόνο ο κόσμος των λύκων, γιατί αγέλη λύκων ήταν  που χίμηξε πάνω στον Παύλο Φύσσα». Οι μάρτυρες είναι οι μέλισσες, σύμβολα αλληλεγγύης, στήριξης και βοήθειας. Στην προκριμένη περίπτωση  αυτοί που εκτέλεσαν στο ακέραιο τα πολιτικά τους καθήκοντα.

*Ο Στέφανος Γραβάνης είναι ΕΕΠ Γαλλικής Γλώσσας  και Πολιτισμού στη Νομική Σχολή ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.