14η Μαιου 1920: Σταθμος Ιστοριας (Μερος Β΄)

Του Χρήστου Κων. Τσιαλίκη*

3.Τελική εποχή

 

(α) Α΄Παγκόσμιος πόλεμος (1914-1918μ.Χ)

 

1)Η Ελλάδα τηρεί ουδετερότητα

Τον Αύγουστο του 1914 η Ευρώπη συγκλονίζεται. Ο πόλεμος άρχισε με αντίπαλες παρατάξεις, αφενός της ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ της ΕΥΡΩΠΗΣ (Αυστρο-Ουγγαρία-Γερμανία), αφ ΄ετέρου την ΑΝΤΑΝΤ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία).
 
Ο Βασιλεύς της Ελλάδος Κωνσταντίνος πιέζεται με απειλητικά μηνύματα, από τον Γερμανό αυτοκράτορα, για να προσχωρήσει η Ελλάδα στο στρατόπεδο των κεντρικών αυτοκρατοριών. Ο Βασιλεύς απαντά: «Τα συμφέροντα της Ελλάδος υπαγορεύουν απόλυτη ουδετερότητα». Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος συμφωνεί με την άποψη του Βασιλέως. Περί τα τέλη Οκτωβρίου του 1914, η Τουρκία μπήκε στον πόλεμο παρά το πλευρό της Γερμανίας. Η Βουλγαρία κρατούσε ουδετερότητα,
 
Η Σερβία απέκρουσε αποτελεσματικά τις Γερμανικές επιθέσεις και κρατούσε το έδαφός της, παρέχουσα στις δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ, μία ευρεία Βαλκανική βάση επιχειρήσεων.
 
Εάν οι σύμμαχοι της ΑΝΤΑΝΤ απεφάσιζαν να στείλουν δέκα (10) μεραρχίες στην Ελλάδα, στις αρχές του 1915 και να ανοίξουν τον δρόμο ανεφοδιασμού του Βαλκανικού μετώπου μέσω Θεσ/νίκης, η Ελλάδα στηριζομένη στην συμμαχική αυτή βοήθεια θα έβγαινε στον πόλεμο με τις δέκα πέντε (15) μεραρχίες της.
 
Το σύνολο αυτών των είκοσι πέντε (25) μεραρχιών, συνεννοούμενο με τις δέκα τρεις (13) μεραρχίες των Σέρβων θα συγκροτούσε ένα ισχυρό μέτωπο στο ΔΟΥΝΑΒΗ και θα ερχόταν σε επαφή με τη ΡΟΥΜΑΝΙΑ, η οποία αναζητούσε ευκαιρία για να βγει στον πόλεμο.
 
Οι σύμμαχοι παρέβλεψαν τις προαναφερθείσες σκέψεις και διέθεσαν το πολεμικό δυναμικό των δώδεκα (12) μεραρχιών τους , στο πιο άβολο πεδίο μάχης , στη Χερσόνησο της ΚΑΛΛΙΠΟΛΕΩΣ όπου καθηλώθηκαν.
 
Αποξένωσαν την Ελλάδα, υποσχόμενοι στη Βουλγαρία την παραχώρηση ελληνικών εδαφών γιατί πίστευαν ότι θα την έπειθαν να προσχωρήσει στην ΑΝΤΑΝΤ.
 
Ειδικά για την Ελλάδα, η εκστρατεία των Δαρδανελλίων ματαίωσε οριστικά την προσχώρησή της στο στρατόπεδο των συμμάχων. Τον Οκτώβριο του 11915 οι σύμμαχοι της ΑΝΤΑΝΤ απεφάσισαν να στρέψουν τις δυνάμεις τους προς την Θεσσαλονίκη, απελπιστικά αργά. Η Βουλγαρία, βγήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας, πράγμα  που είχε επισημάνει πρόωρα, εις ανύποπτον χρόνον, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Συνταγματάρχης Ιωάννης Μεταξάς. Εν τω μεταξύ οι Γερμανικές Δυνάμεις είχαν επιτύχει μεγάλη διάσπαση στο Ρωσικό Μέτωπο και έστρεψαν δύναμη δέκα τεσσάρων (14)μεραρχιών προς την Βαλκανική Χερσόνησο. Υπό τον όγκο των Γερμανο-Βουλγαρικών Δυνάμενων η Σερβική αντίσταση κατέρρευσε. Οι Σύμμαχοι μετέφεραν εσπευσμένα δυνάμεις από την ΚΑΛΛΙΠΟΛΗ προς την Σερβίαν, μέσω του ΛΙΜΕΝΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, μετά από ενθάρρυνση του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου, αλλά η κατάρρευση του Σερβικού Στρατού ήταν ήδη δεδομένη.
 
Οι Σέρβοι πιεζόμενοι κατέφυγαν εις τα όρη της Αλβανίας και κατέληξαν εις την ΚΕΡΚΥΡΑ δι΄ανάπαυση ένεκεν της κοπώσεώς των. Τον ΝΟΕΜΒΡΙΟ του 1915 οι Σύμμαχοι είχαν χάσει την εκστρατεία της Βαλκανικής Χερσονήσου.
 
Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελ. Βενιζέλος έθεσε στη Βουλή, την απόφασή του να εξέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο υπέρ των Συμμάχων, έλαβε δε 142 ψήφους, έναντι 102, υπέρ της προτάσεώς του. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος δεν ενέκρινε αυτή την πολιτική, ως επαγόμενη κινδύνους πολλώς  για την ασφάλεια της χώρας και ζήτησε την παραίτηση της Κυβερνήσεως. Η Κυβέρνηση παραιτήθηκε και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης.
 
Αρχίζει ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ του λαού σε βασιλικούς και βενιζελικούς.
 
Οι Γερμανοί δεν επιτίθενται στα ελληνικά σύνορα στηριζόμενοι στην υπόσχεση του Βασιλέως Κων/νου, ότι εφόσον οι Βούλγαροι δεν επιτεθούν στην Ελλάδα, η ουδετερότητα αυτής θα διατηρηθεί. Άλλωστε μετά την κατάρρευση των Σερβικών στρατευμάτων ο δρόμος προς την ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ ΤΟΥΡΚΙΑ είχε ανοίξει. Επιπλέον δε .εάν επιτίθεντο στην Ελλάδα θα είχαν ανάγκη να διαθέσουν και άλλες επιπλέον Μεραρχίες. ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ. Η Γερμανική Διοίκηση αντιλήφθηκε ότι οι Σύμμαχοι υπό την σκέπη της ελληνικής ουδετερότητας δημιουργούσαν μέσα στο ελληνικό έδαφος μία ισχυρή βάση επιχειρήσεων,  από την οποία θα μπορούσαν να εξορμήσουν προς το Νότιο πλευρό τους. Τον Μάιο του 1915 διέταξε την προώθηση των δυνάμεών της στην νότια είσοδο της στενωπού ΡΟΥΠΕΛ  την οποίαν και κατέλαβε.
 
Την 17η Αυγούστου του 1916 Βουλγαρικές Δυνάμεις εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος και ενεκλώβησαν τις Δυνάμεις του Δ΄ Σώματος Στρατού στις πόλεις Σερρών, Δράμας και Καβάλας. Το σώμα για ν΄αποφύγει αιχμαλωσία από τους Βουλγάρους, συνθηκολόγησε με αντιπροσώπους της Γερμανικής Διοίκησης και μεταφέρθηκαν εννέα (9.000) χιλιάδες άνδρες αυτού δια σιδηροδρομικών συρμών στην Γερμανία, όπου κρατήθηκαν αιχμάλωτοι μέχρι πέρατος του πολέμου.
 
Καθ΄όν χρόνον εσταθεροποιείτο το Μακεδονικό Μέτωπο εκδηλώθηκε στη Θεσ/νίκη επαναστατική κίνηση Ελλήνων Αξιωματικών εναντίον του Βασιλέως. Ο Γάλλος Στρατηγός Σαράϊγ, αρχηγός του εκστρατευτικού σώματος των σωμάτων της ΑΝΤΑΝΤ, υποστήριξε την κίνηση αυτή και ανεγνώρισε ως ελληνική αρχή την επαναστατική επιτροπή. Στις 9 Οκτωβρίου φθάνει ο Ελ. Βενιζέλος στη Θεσ/νίκη αναλαμβάνει την αρχηγία της επαναστάσεως , συντάσσει Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης και συγκροτεί στρατό εκ των επαναστατημένων περιοχών, προς σύμπραξη μετά των δυνάμεων του Στρατηγού Σαράϊγ.
 
Η Ελλάδα διαιρέθηκε σε δύο κράτη. Στο κράτος των Αθηνών με τον Βασιλέα Κων/νο και στο Κράτος της Θεσ/νίκης με προεξάρχοντα τον τέως Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο.
 
Οι Ιταλοί επωφελούμενο της ευκαιρίας καταλαμβάνουν κατ΄αρχήν την Βόρειο Ήπειρο και στη συνέχεια τα Ιωάννινα, το Μέτσοβο και την Παραμυθία.
 
Από τον Σεπτέμβριο του 1916 οι Σύμμαχοι έθεσαν σχέδιο εκθρονίσεως του Βασιλέως Κων/νου και να φέρουν Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ελ. Βενιζέλο, οπαδό της αμέσου εξόδου της Ελλάδος στον πόλεμο, παρά το πλευρό τους.
Μετά από επιχείρηση αποκλεισμού της Αθήνας από τους συμμάχους ο Βασιλεύς υπέκυψε στην παραίτησή του, αφήνοντας στο θρόνο τον πρίγκηπα Αλέξανδρο
 

2)Είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο

 
Α/ Η Κυβέρνηση Εθνικής ενότητας συνεκρότησε το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης, αποτελούμενο από τις Μεραρχίες Σερρών. Κρήτης και Αρχιπελάγους. Μετά την ένωση του Κράτους και την ανάληψη της εξουσίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο συνεκροτήθησαν άλλες επτά (7) Μεραρχίες οι οποίες έλαβαν νέο σύγχρονο υλικό και εξεπαιδεύθησαν από Γάλλους Αξιωματικούς στο νέο υλικό, γενόμενες ετοιμοπόλεμες για την νέα τους εξόρμηση προς το Μακεδονικό Μέτωπο, συμπράττουσες με τα Συμμαχικά Στρατεύματα.
 
Β/ Η μάχη του Σκρα
Το πρωί της 30ης Μαΐου του 1918 το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης με τις τρεις (3) προαναφερθείσες μεραρχίες του και μετά από 24ωρου προπαρασκευή 122 πυροβόλων, εξετόξευσε συντονισμένη επίθεση κατά της τοποθεσίας ΣΚΡΑ- ΧΟΥΜΑ, την οποίαν και κατέλαβε μετά από σκληρότατο αγώνα μάχης επί 24ωρον. Οι Ελληνικές μεραρχίες διατήρησαν το κατακτηθέν έδαφος παρά της σκληρές βουλγαρικές αντεπιθέσεις, οι δε απώλειες της μάχης αυτής ήταν  βαρύτατες.
 
Η νίκη του ΣΚΡΑ έμεινε γνωστή στην ιστορία σαν μεγάλη μάχη, καθόσον εξέπληξε Συμμάχους και εχθρούς. Δέον να ληφθεί υπόψιν ότι το προηγούμενο έτος 1917, την ίδια ακριβώς προσπάθεια έκανε η 122α γαλλική μεραρχία (Μάιος 1917), αλλά είχε οικτρά αποτυχημένα αποτελέσματα.
 
Με τη νίκη του ΣΚΡΑ ο Ελληνικός στρατός απέκτησε την εκτίμηση όλων των συμμάχων χωρών.
 
Γ)Διάσταση του Μετώπου
Την 9η Ιουνίου του 1918 την αρχηγία των δυνάμεων του Μακεδονικού Μετώπου αναλαμβάνει ο Γάλλος Στρατηγός ΦΡΑΝΣΕ ΝΤ΄ΕΣΠΕΡΕ.
 
Το σχέδιο επιθέσεως προέβλεπε ένα βίαιο χτύπημα με μία ισχυρή μάζα προπαρασκευής πυροβολικού στον τομέα ΣΟΚΟΛ-ΒΕΤΕΡΝΙΚ με έφοδο τριών μεραρχιών ακολουθούμενη με άμεσο εκμετάλλευση πέντε (5) σερβικών μεραρχιών προς ΚΟΖΙΑΚΑ.
 
Βοηθητικές επιθέσεις θα ελάμβαναν χώρα στο ΜΕΤΩΠΟ ΑΞΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ και εκατέρωθεν ΛΙΜΝΗΣ ΔΟΪΡΑΝΗΣ και ΣΤΡΥΜΟΝΑ ΠΟΤΑΜΟΥ. Την 14η Σεπτεμβρίου του 1918 άρχισε η επίθεση τόσον της ΚΥΡΙΑΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ , όσον και των ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ, εκατέρωθεν της Κυρίας τοιαύτης, με διαφοράν μεταξύ τους κατά ένα 24ωρο. Κατόπιν ισχυράς αντιστάσεως των αμυνομένων όλοι οι Αντικειμενικοί Σκοποί των επιτιθέμενων κατελήφθησαν. Το βράδυ της 15ης Σεπτεμβρίου το ρήγμα της ΑΜΥΝΤΙΚΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ είχε επιτευχθεί σε πλάτος 20 χιλιομέτρων και βάθος 8 χιλιομέτρων.
 
Ο αγώνας συνεχίστηκε ακατάπαυστα μέχρι την 26η Σεπτεμβρίου, με συνεχείς επιθέσεις και σκληρές αναμετρήσεις των αντιμαχωμένων, οπότε η Βουλγαρία ζήτησε την κατάπαυση των εχθροπραξιών. Στις 29 Σεπτεμβρίου κατέθεσε τα όπλα με την υπογραφή της ανακωχής. Η Τουρκία κατέθεσε τα όπλα της 20ης Οκτωβρίου του ιδίου έτους με την ανακωχή του ΜΟΥΔΡΟΥ.
 
Οι Ελληνικές Μεραρχίες έδρασαν ενεργά στις επιχειρήσεις διασπάσεως κατατμηθείσες σε μικρές ομάδες υπό της Συμμαχικής Διοικήσεως σε επιχειρησιακούς Διοικητές Γάλλους και Βρετανούς, σε διάφορους τομείς.
 
Η συμβολή του Ελληνικού Στρατού κρίθηκε από τις Συμμαχικές Διοικήσεις αποφασιστική και ότι άνευ αυτής της συμβολής η διάσπαση θα ήταν αδύνατη. Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού στις επιχειρήσεις αυτές ανήλθαν σε 5.259 άνδρες, εκ των οποίων 773 νεκροί, ήτοι στο 30% του συνόλου των συμμαχικών απωλειών και στο 50% του συνόλου των νεκρών.
 
Την 29η Οκτωβρίου 1918 εκ μέρους της τότε Γερμανικής Κυβέρνησης υπεγράφη η ανακωχή των εχθροπραξιών και έτσι έληξε ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος. Οι δυνάμεις των Συμμάχων του Συγκροτήματος της ΑΝΤΑΝΤ είναι οι νικήτριες δυνάμεις.
Μετά την υπογραφή συνθηκολόγησης των Βουλγάρων στη Θεσ/νίκη την 30η Σεπτεμβρίου του 1918 εγκαθίσταται Διασυμμαχικός έλεγχος στη Δυτική Θράκη με αρχηγό  των στρατευμάτων κατοχής τον Γάλλο Συνταγματάρχη ΑΛΙΕ.
 

4.Απελευθέρωση της Κομοτηνής

Βρισκόμαστε στον Ιούλιο του 1913 κι ενώ οι κύριες δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού διεξάγουν τον αγώνα του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου προχωρούντες προς την περιοχή Σόφιας, προ της μάχης του ΣΙΜΙΤΛΙ, η VIII  Ελληνική Μεραρχία εξορμά την 12η Ιουλίου 1913, περνάει τον Νέστο και απελευθερώνει την περιοχή προ της ΞΑΝΘΗΣ. Την 4η Οκτωβρίου η Ξάνθη είναι ελεύθερη.
 
Στόλος με  το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ, επικεφαλής στο οποίο επέβαινε ο ίδιος ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης , κατέπλεε το απόγευμα της προηγουμένης στο τότε Δεδέ Αγάτς (την σημερινή Αλεξανδρούπολη). Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Ιωακείμ με τον Μουφτή, ανήρχοντο στην περίφημη Ναυαρχίδα για να υποβάλλουν τας ευχάς αυτών στον γενναίο Ναύαρχο και τα πλήθη από την παραλία εζητωκραύγαζαν και χαιρετούσαν με τα μανδήλια τους. Στις 5 το απόγευμα αποβιβαζόταν και χαιρετούσαν από το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ υπό τον τότε Αντιπλοίαρχο Στυλ. Μαυρομιχάλη Επιτελή του ναυάρχου, Ναυτικό Άγημα και κατελάμβανε την πόλη, στο Διοικητήριο της οποίας ο επικεφαλής του αγήματος ύψωνε την Ελληνική σημαία και εδιάβαζε την Ημερήσια Διαταγή του Ναυάρχου, που επισημοποιούσε την κατάληψη της πόλεως εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων, ενώ τα πλήθη με τους Μητροπολίτη και Μουφτή επικεφαλής χαιρετούσαν με έξαλλο ενθουσιασμό και έκλαιγαν από συγκίνηση. Την λαμπρή εικόνα της απελευθερώσεως της πόλεως συνεπλήρωνε και ένα πολυτιμότατο λάφυρο, ο πολυτελής Αυτοκρατορικός συρμός του Σουλτάνου από 30 και πλέον οχήματα, με τον Τουρκικό Αυτοκρατορικό Θυρεό, δώρο της Αυτοκρατείρας της Γαλλίας Ευγενίας προς τον Σουλτάνο. Αξιωματικοί του Μηχανικού επισκεύασαν τις βλάβες της ατμομηχανής και της σιδ. Γραμμής και την μεθεπομένη ο συρμός αυτός, στολισμένος με τα ελληνικά χρώματα προωθήθηκε στη Θεσ/νίκη. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Αλεξανδρουπόλεως  συνελθόν αμέσως κάτω από την επαρθείσα ελληνική σημαία ονόμασε τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και τον Αντιπλοίαρχο Στυλ. Μαυρομιχάλη, επιτίμους Δημότες της πόλεως, την δε κεντρική λεωφόρο, ως Λεωφόρο Παύλου Κουντουριώτη και τον Δημοτικό Κήπο, «Φάληρον».
 
Δύο μέρες αργότερα, 14η Ιουλίου 1913 η ίδια Μεραρχία προωθούσε το υπό τον Συν/ρχη Καναβατζόγλου 8ο Σύνταγμα Κρητών και κατελάμβανε την Γκιουμουλτζίνα, στο Διοικητήριο της οποίας υψωνόταν ύστερα από 552 χρόνια η πρώτη Ελληνική σημασία, η οποία και αποτελεί από τότε το κειμήλιο της πόλεως και το όνομα του Συν/τος Κρητών , δινόταν σε κεντρική οδό αυτής.
 
Την επομένη ημέρα αποβιβαζόταν στο Δεδέ-Αγάτς το υπό τον Συν/ρχη Τυπάλδο Σύνταγμα Πεζοναυτών, το οποίο προχώρησε προς τα βορειοανατολικά και έφθασε μέχρι την Κορκοφωλεά, στα πρόθυρα του Σουφλίου, όπου συναντήθηκε με Τουρκικά Στρατεύματα, τα οποία, επωφελούμενα από τον ενδοσυμμαχικό πόλεμο, ανακατέλαβαν όλη την Αντ. Θράκη και το τρίγωνο Διδ/χο-Ορτάκιοϊ-Σουφλί από την Δυτική Θράκη.
 
Έτσι ένα μεγάλο μέρος της Δυτικής Θράκης, το μεγαλύτερο, απελάμβανε και ανέπνεε τον αέρα της ελευθερίας. Η φρικτή σκλαβιά των πεντέμισυ αιώνων, φαινόταν πως έπαιρνε τέλος και ο αυγερινός μιας χαρούμενης και ελεύθερης ζωής ερόδιζε στον ορίζοντα.
 
Όμως η Δυτική Θράκη είχε γελασθεί. Το φωτεινό αστέρι της αυγής σκεπάστηκε από το σύννεφο της συνθήκης του Βουκουρεστίου του 1913, η οποία χάραξε τα νέα προς τα ανατολικά, σύνορα της πατρίδας μας, πάνω από την Ροδόπη και το Νέστο. Και τα σκοτάδια της νύκτας, πυκνότερα τώρα, ξανασκέπασαν το τμήμα εκείνο, που πρόσκαιρα είχε αρχίσει να αναπνέει τον αέρα της ελευθερίας. Όμως ο αρραβώνας της Θράκης με τη μάνα Ελλάδα είχε γίνει. Ο γάμος αναμένεται. Στις 28 Νοεμβρίου 1913 ο Ελληνικός στρατός αποχωρεί από τη Δυτική Θράκη.
 
Τον Ιανουάριο του 1919 ο Αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων Ανατολής ΦΡΑΝΣΑΙ ΝΤ΄ ΕΣΠΕΡΕ μεταφέρει το Στρατηγείο του από τη Θεσσαλονίκη εις την Κων/πολη και ορίζει Διοικητή των εν ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Συμμαχικών Στρατευμάτων τον Έλληνα Αρχιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο.
 
Ελληνικές στρατιωτικές αποστολές δημιουργούνται στις Κων/πολη, Σόφια, Σμύρνη και Βατούμ υπεύθυνη για τον ποντιακό Ελληνισμό.
 
Τον Μάρτιον του 1919 ο Έλληνας Αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος, εκλήθη από τον Γάλλο Αρχιστράτηγο εις την Κων/πολη να επισκεφθή επισήμως αυτήν.
 
Η άφιξη του Έλληνα Αρχιστράτηγου στην Κων/πολη έτυχε ιδιατέρας τιμής τόσον από τους συμμάχους όσον και ιδιαίτερα από τους Έλληνες κατοίκους αυτής της πόλεως. Εις τον Κεράτιον κόλπον είχαν ήδη καταπλεύσει από τον Ιανουάριο, τα θωρηκτά ΑΒΕΡΩΦ, το αντιτορπιλικό ΑΕΤΟΣ, ΙΕΡΑΞ, ΠΑΝΘΗΡ, η δε ελληνική σημαία  εκυμάτιζε δίπλα στις σημαίες των συμμάχων χωρών.
 
Εις τις γενόμενες συνομιλίες των δύο Αρχιστρατήγων εβεβαιώθη  ότι η απελευθέρωση της Θράκης θα διετάσσετο προσεχώς με ιδιαίτερη διαταγή προελάσεως του στρατού μας, η δε προετοιμασία και  συγκεντρώσεις δια την επιχείρηση της Θράκης έπρεπε να έχουν περατωθεί μέχρι 20 Απριλίου.
Αιφνιδίως όμως η επιχείρηση αυτή αναβλήθηκε δι΄ευθετώτερον χρόνον, διότι κατόπιν διπλωματικών ενεργειών του Πρωθυπουργού της Ελλάδος Ελ. Βενιζέλου, ελαμβάνετο η συγκατάθεσις των Συμμάχων δια την κατάληψιν της Σμύρνης.
 
Η Δυτική Θράκη εν τω μεταξύ έχει αποβεί πεδίον  διπλωματικών ενεργειών με ανταγωνιστικές πράξεις διαφόρων ενδιαφερομένων κρατών.
 
Μετά την συνθηκολόγηση οι Βούλγαροι άρχισαν ύπουλες διπλωματικές ενέργειες δια την ματαίωση της παραχωρήσεως της Θράκης εις την Ελλάδα, οι δε Βούλγαροι συμπεριφέρονται δουλικά προς τους Συμμάχους για την εκπλήρωση του σκοπού τους.
 
Η Ελληνική αντιπροσωπεία εις το ΠΑΡΙΣΙ κατέβαλλε μεγάλες προσπάθειες για την εξουδετέρωση των εν λόγω βουλγαρικών αντιδράσεων.
 
Στον δρόμο που διέρρευσε ως την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϋγύ (27 Νοεμβρίου 1919), η εγκατασταθείσα στη Σόφια Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή υπό τον Συν/χη Πυρ/κού Κων/νο Μαζαράκη Αινιάνα, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την πραγματοποίηση της ανατεθείσης σ΄αυτήν από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο εντολής. Με ένα Επιτελείο από 15 εκλεκτούς Αξ/κούς και 40 οπλίτες περιήλθε ολόκληρη την Βουλγαρία για να βρει τους απαχθέντας ομήρους, αιχμαλώτους, ιδιαίτερα Ελληνόπαιδας και Ελληνοπούλες, που είχαν απαχθή κατά την 7ετή βουλγαρική κατοχή στην Βουλγαρία, καθώς και τους κρατούμενους σε διάφορες φυλακές Έλληνας. Όλους αυτούς τους απελευθέρωσε και τους προώθησε στην Ελλάδα. Ο επαναπατρισμός αυτός δεκάδων χιλιάδων Δυτικοθρακών τόνωσε τον Ελληνισμό της περιοχής και ξανάδωσε το ελληνικό χρώμα και την ελληνική ακτινοβολία στη δύστυχη χώρα. Εκμεταλλευόμενος ο Συν/χης Μαζαράκης παλιά του φιλία με τον Τούρκο Βουλευτή Καβάλας στη Βουλγ. Βουλή Ισμαήλ Χακή, που ήταν συγγενής του τότε Χεδίβου της Αγύπτου, προσήγγισε τους Τούρκους Βουλευτάς της Δυτ. Θράκης στη Βουλγαρική Βουλή και τους έπεισε να στείλουν στις 31 Δεκεμβρίου 1918 από την Σόφια, υπόμνημα στον Γάλλο Αρχιστράτηγο Φρανσέ Ντ΄Εσπεραί, με τον οποίο ζητούσαν την συμμετοχή και Ελληνικών στρατευμάτων στην κατάληψη της Δυτικής Θράκης. Το υπόμνημα αυτό περιελάμβανε τα παρακάτω σε γενικές γραμμές:
 
«Κατάληψις της Δυτικής Θράκης υπό του Συμμαχικού Στρατού, θα έθετε τέρμα στα δεινά μας και θα προελάμβανε κάθε διατάταξη της τάξεως, η οποία κινδυνεύει να εκραγή. Ευχής έργον θα ήτο, εάν τα Ελληνικά στρατεύματα λάβουν μέρος εις την κατάληψιν ταύτην, δεδομένου, ότι οι εν τη Δυτική Θράκη Έλληνες εδείχθησαν πάντοτε απέναντί μας φιλελεύθεροι και αποτελούσιν Έθνος με το οποίο δυνάμεθα κάλλιστα να συμφωνήσουμε και θα ηδύνατο να μας προστατεύσουν συγχρόνως με τους συμπατριώτας των, που ευρίσκονται υπό τας αυτάς με ημάς συνθήκας».
 
Το βαρυσήμαντο αυτό έγγραφο είχε μέγιστη απήχηση στην Συνδιάσκεψη των Παρισίων και βοήθησε το έργο της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην υποστήριξη των Ελληνικών δικαίων για την παραχώρηση της Θράκης στην Ελλάδα.
 
Παρόλες τις καταβληθείσες προσπάθειες από τους Βουλγάρους για να σώσουν έστω και υπό μορφή Αυτόνομης χώρας ή Γαλλικού Προτεκτοράτου, το πλήρωμα του χρόνου για την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης έφθασε.
 
Επικειμένης της υπογραφής της Συνθήκης της μετά της Βουλγαρικής Ειρήνης της γνωστής στην ιστορία Συνθήκης του Νεϋγύ, στις 27 Νοεμβρίου 1919, οι Σύμμαχοι εξουσιοδότησαν τον Γάλλο Αρχιστράτηγο Φρανσέ Ν΄Εσπεραί να διατάξει την εντός του Οκτωβρίου 1919 εκκένωση από τους Βούλγαρους και την κατάληψή της από Συμμαχικά στρατεύματα της Δυτικής Θράκης, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 48 της ανωτέρω συνθήκης και μέχρι της οριστικής ρυθμίσεως της τύχης της, θα αποτελούσε Διασυμμαχικό κράτος υπό τον Γάλλο Στρατηγό CHARPY (Σαρπύ), στον οποίο διέθεσαν μία (1)Ελληνική Μεραρχία Πεζικού ή ΙΧ υπό τον Υποστράτηγο Γ. Λεοναρδόπουλο, δύο (2) Συν/τα Πεζικού και ένα (1) Σπαχήδων, όλα Γαλλικά, ένας (1)Λόχος Πεζικού ένας (1) Ιταλικός και μία (1) Βρετανική Διμοιρία.
 
Στις 8 Οκτωβρίου 1919  ο Αρχηγός των εν Βουλγαρία Συμμαχικών Δυνάμεων ειδοποίησε την Βουλγαρική Κυβέρνηση να εκκενώσει την Δυτική Θράκη και στις 10 ιδίου ο Στρατηγός CHARPY εγκαταστάθηκε στην τότε Γκιουμουλτζίνα.
 
Κοντά στον Γάλλο Στρατηγό CHARPY διορίσθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση με έγκριση του Αρχηγού των Συμμαχικών Δυνάμεων ο πεπειραμένος Έλλην Πολιτικός Χαρίσιος Βαμβακάς.
 
Στις 15 άρχισε η εκκένωση από τους Βουλγάρους που περατώθηκε στις 16 για την περιοχή της Ξάνθης, στις 18 δια την Γκιουμουλτζίνα και το υπόλοιπο ως το Καραγάτς τμήμα της περιοχής.
 
Στις 16 Οκτωβρίου 1919 η διατεθείσα στο Διασυμμαχικό Κράτος ΙΧ  Ελληνική Μεραρχία κατέλαβε την Ξάνθη και την μέχρι Πολυάνθου και Πόρτο Λάγος περιοχή της, οι δε άλλες Δισυμμαχικές Δυνάμεις κατελάμβαναν το υπόλοιπο τμήμα της Δυτικής Θράκης.
 
Έτσι δημιουργήθηκε το Διασυμμαχικό Κράτος της Δυτικής Θράκης, και επετεύχθη το ευτυχές αποτέλεσμα της εκκενώσεως και της οριστικής αποσπάσεως από τους Βουλγάρους της Δυτικής Θράκης και της εισόδου σ΄ένα τμήμα της Ελληνικών στρατευμάτων. Βέβαια τούτο δεν προεδίκαζε την τελική τύχη της περιοχής, αποτελούσε όμως οπωσδήποτε ένα ευτυχές προμήνυμα.
 
Το έργο του Κρατιδίου τούτου υπήρξε τεράστιο. Ο Έλληνας εκπρόσωπος Χαρίσιος Βαμβακάς ήλθε στην Γκιουμουλτζίνα λίγο μετά την εγκατάσταση του Στρατηγού CHARPY. Παρουσιάσθη σ΄αυτόν κι αμέσως άρχισε μαζί του μία γόνιμη συνεργασία, επωφελέστατη, δια τα Ελληνικά συμφέροντα, Καταρτίσθηκε ο πρώτος Καταστατικός Χάρτης του Κράτους, που περιελάμβανε 6 Υποδιοικήσεις της Ξάνθης με Διοικητή τον Καλεύρα, τον Δεδέ Αγάτς με Διοικητή τον Σβώλο, του Σουφλίου με διοικητή τον Λαμπριανίδη, του Διδ/χου με Διοικητή τον Σιώτη και Καραγάτς με Διοικητή τον Κωνσταντόπουλο, ενώ η Γκιουμουλτζίνα αποτέλεσε την κεντρική Διοίκηση.
 
Ταυτόχρονα συγκροτήθηκε κοντά στον Στρατηγό Ανώτατο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο από 4 Έλληνας, 4 Τούρκους, 1 Αρμένιο, 1 Ισραηλίτη και 2 Χριστιανούς Γάλλους Υπηκόους.

Με τις δραστήριες ενέργειες του κ.Βαμβακά κατακτήσαντος πλήρως την εμπιστοσύνη του Στρατηγού CHARPY η Δυτική Θράκη άλλαξε τελείως όψη. Οι επανερχόμενοι συνεχώς από την Βουλγαρία Δυτικοθράκες Έλληνες Όμηροι, που είχαν απαχθή κατά την διάρκεια της 7ετούς Βουλγαρικής κατοχής η προοδευτική αντικατάσταση των διαφόρων Διοικητικών οργάνων από μορφωμένους και πεπειραμένους Έλληνας Υπαλλήλους, που διέθετε η Ελληνική Κυβέρνηση, το άνοιγμα των Ελληνικών Σχολείων, η επαναλειτουργία των Ελληνικών Εκκλησιών και μαζί με όλα αυτά η συστηματική και επιτυχής εξουδετέρωσις των αντιδραστικών ενεργειών των Βουλγάρων και των Τούρκων Κομιτατικών, επανέδωσε στην Δυτική Θράκη το Ελληνικό χρώμα, την Ελληνική εμφάνιση και τον Ελληνικό τρόπο ζωής. Έτσι, πριν προασαρτηθή οριστικώς στο Ελληνικό Κράτος η Δυτική Θράκη, είχε αφομοιωθή διοικητικώς με την εφαρμογή σ΄αυτή , μέσω των κατά τόπους Διοικητών του Διοικητικού συστήματος της υπολοίπου Ελλάδος. Οι Έλληνες εκείνοι υπάλληλοι καθοδηγούμενοι συνεχώς από τον Χαρίσιο Βαμβακά, ανεδείχθησαν σε ουσιαστικούς Ρυθμιστές των εκάστοτε εμφανιζομένων προβλημάτων, με αποτέλεσμα το Κρατίδιο να παρουσιάζη εικόνα μικρής Ελληνικής Κοινοπολιτείας, στην οποία έπλεε η αύρα της Ελληνικής ελευθερίας και οι Ελληνίδες κόρες φιλοτεχνούσαν τις Ελληνικές Σημαίες, που θα στόλιζαν τους εξώστες και τα παράθυρα των σπιτιών και των Καταστημάτων.
 
Ο Χαρίσιος Βαμβακάς από την άφιξή του εις το χώρο της Θράκης διεπίστωσε ότι στην Μουσουλμανική Κοινότητα, υπήρχαν δύο μερίδες οι οποίες μεταξύ των είχαν διαφορετικές απόψεις. Από την μία πλευρά ήταν οι εθνικιστές ακολουθούντες  την Οθωμανική νοοτροπίαν και από την άλλη οι παλαιομουσουλμάνοι, οι οποίοι έβλεπαν ότι τα γεγονότα στην ρεαλιστική τους μορφή όδευαν εις την επικράτηση των απόψεων της Ελληνικής Κοινότητος, καθόσον η σκιά του Σουλτάνου πλέον απεμακρύνθη από αυτούς.
 
Την 22α Μαρτίου του 1920 το Ανώτατο Διοικητικό Συμβούλιο, συνήλθε προς ψήφιση εκλογής αναδείξεως του Προέδρου αυτού.
 
Έπειτα από έντονες μυστικές διαβουλεύσεις και πειστικά επιχειρήματα του Χαρισίου Βαμβακά προς τους παλαιομουσουλμάνους, η ψηφοφορία έβγαλε νέο Πρόεδρο του Συμβουλίου τον Γαλλομαθή Εμμανουήλ Δουλά, με μέλη αυτού δύο Έλληνες, έναν Οθωμανό και έναν Βούλγαρο. Το εν λόγω γεγονός απέβη συμπλήρωμα των προσπαθειών του Συνταγματάρχη Μαζαράκη που έκανε στη Σόφια και απεστάλη στην διπλωματική αντιπροσωπεία στο ΠΑΡΙΣΙ, ως ένα νέο ισχυρό επιχείρημα.
 
Στις 18-24 Απριλίου 1920 στην Διάσκεψη Κορυφής στο ΣΑΝ-ΡΕΜΟ, η Διοίκηση της ΑΝΤΑΝΤ απεφάσισε την κατάληψη του συνόλου της ΘΡΑΚΗΣ, από τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ. Ο αναμενόμενος γάμος με την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ έλαβε το πράσινο φως της πραγματοποιήσεώς του. Την χαραυγή της ιστορικής εκείνης ημέρας , της 14ης Μαΐου του 1920, η Μεραρχία Σερρών υπό τον Στρατηγό Παμίκο Ζυμβρακάκη, πέρασε την γραμμή Σώστη-Μεσούνης, στην οποία είχε διανυκτερεύσει και στις 0.9.00΄ ώραν της πρωίας εισήρχετο στην Γκιουμουλτζίνα, την σημερινή Κομοτηνή, Μέσα σε απερίγραπτες εκδηλώσεις χαράς και ενθουσιασμού   ο λαός της πόλης αυτής υπεδέχετο τον ελληνικό στρατό, παρευλαύνοντα στην πλατεία της πόλεως αυτής. Επακολούθησε Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό της  Κοιμήσεως της Θεοτόκου και μετά από 559 έτη σκλαβιάς στον Οθωμανικό Ζυγό, υψώθη  η Ιστορική Σημαία, η Ελληνική στο Διοικητήριο της πόλεως . Ήταν το κτίριο των παλαιών Δικαστηρίων της πόλεως Κομοτηνής.
 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 
Οφείλουμε σε αυτή την ιστορική ημέρα, ν’ αποτίσουμε φόρο τιμής σε όλους τους αγωνιστές που θυσίασαν τα κορμιά τους, από την εποχή της μάχης του ΜΑΤΖΙΚΕΡΤ (1071), μέχρι σήμερα και να προσευχόμαστε για τις ψυχές αυτών, να έχουν ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει και ν΄απολαμβάνουν την χάριν του Θεού εις την ΑΝΩ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ.
 
Οίκοθεν νοείται ότι, παράλληλα πρέπει να ευχόμεθα και να προσευχόμεθα, όπως ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΥΣΙΟΥ ΛΑΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ έχει τις ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας της χώρας μας, εις βαθμόν υψίστης Ετοιμότητας, δι΄αποτροπήν πάσης επιβουλής από οιανδήποτε πλευράν αυτή παρουσιασθεί, ώστε κάθε υπερφίαλος και ονειροπόλος Σουλτάνος να γνωρίζει ότι, αν χρειασθεί, η Δύναμη Αποτροπής της χώρας μας να επέμβει, η απάντηση στον κάθε επιβουλέα θα είναι μία και μοναδική:
ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ
 

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

Το παρών άρθρο είναι ένα λιθαράκι προσφοράς, προστιθέμενο στις εορταστικές εκδηλώσεις, για την επέτειο των εκατό χρόνων της απελευθερώσεως της πόλεώς μας ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ.
 
*Ο Χρήστος Κων. Τσιαλίκης είναι Υπτγος ε.α.-Θεολόγος

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.