Νεος αναπτυξιακος νομος: επενδυτικα, φορολογικα, η λειτουργικα κινητρα προσελκυουν επενδυσεις
Του Ευθύμη Σταθάκη*
Λόγω του έντονου και λογικού ενδιαφέροντος που υπάρχει στην επιχειρηματική κοινωνία για το νέο αναπτυξιακό νόμο, αντικαθιστώντας τον Ν 4399/2016, αποφασίσαμε να διατυπώσουμε και τη δική μας άποψη, συνεισφέροντας στο δημόσιο διάλογο. Σκοπός αναμόρφωσης του Ν 4399/2016, είναι εννοείται η προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης μέσω της επιτάχυνσης των διαδικασιών και της χορήγησης κινήτρων για τη προσέλκυση άμεσων παραγωγικών ποιοτικών επενδύσεων με συνεισφορά στην εξωστρέφεια, στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, στη στήριξη καινοτόμων επενδύσεων και όσων επιδιώκουν την εισαγωγή νέων τεχνολογιών της καλουμένης «Βιομηχανίας 4.0», της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, την ενίσχυση της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας. Παράλληλα, προκειμένου να γίνει πιο ευέλικτος, εισάγονται διαδικασίες ταχύτερης αξιολόγησης και ελέγχου υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων. Προβλέπεται αξιολόγηση εντός 45 ημερών από τη λήξη του καθεστώτος, ή εντός 30 ημερών για τις περιπτώσεις της άμεσης αξιολόγησης από ορκωτό λογιστή. Ακόμη με τις νέες ρυθμίσεις θεσπίζονται 13 καθεστώτα χορήγησης κρατικών ενισχύσεων σε ποικίλα επενδυτικά σχέδια, χωρικά οριζόντια, με θεματική στόχευση αντί μίας κλαδικά οριζόντιας διάστασης και τα οποία δύνανται να υπάγονται σε μια, ή περισσότερες κατηγορίες.
Για την ΠΑΜΘ, ο παρών νόμος είναι τολμηρός, θα συμβάλλει καθοριστικά στην εμπέδωση της αντίληψης ότι η περιφέρεια μας αποτελεί πλέον όχι μόνο έναν αξιόπιστο επενδυτικό προορισμό, αλλά πρωτίστως μια περιοχή με πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα που σταδιακά έχουν μετεξελιχτεί σε ανταγωνιστικά. Όχι όμως τόσο καινοτόμος όσο το απαιτεί η ακριτική περιφέρεια ώστε να δρα παράλληλα και συμπληρωματικά με τα νέα ΕΣΠΑ της Έξυπνης Εξειδίκευσης, το νέο πρόγραμμα ανθεκτικότητας και το ad hoc πρόγραμμα της διακομματικής επιτροπής της βουλής για τη ΠΑΜΘ. Πέραν των παραδοσιακών κλασσικών κινήτρων, όπως παροχή ενισχύσεων με τη μορφή της επιχορήγησης επί του παραγωγικού κόστους και ενεργειακής, περιβαλλοντικής και τεχνολογικής αναβάθμισης παραγωγικών συστημάτων, υπάρχουν και άλλα όπως, τα φορολογικά, τα κίνητρα χωροθέτησης και ταχείας αδειοδότησης σε ΒΙΠΕ/ΒΙΟΠΑ, επιδότησης της χρηματοδοτικής μίσθωσης, επιδότησης του επιτοκίου, η επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης για συγκεκριμένες μορφές επενδύσεων, η επιδότηση ενεργειών εξαγωγικού μάρκετινγκ, κλπ.
Μετά τα παραπάνω, θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε στοιχεία από εμπειρικές έρευνες που έχουν γίνει για τη χώρα μας και την ΠΑΜΘ σε διάφορες χρονικές περιόδους από διάφορους ερευνητικούς φορείς για το ποιοι παράγοντες προσελκύουν επενδύσεις διάφορων τύπων. Θα διαπιστώσουμε τις μεγάλες διαφοροποιήσεις που πρεπει να λαμβάνουμε υπόψη μας στις ασκούμενες περιφερειακές πολιτικές.
Πίνακας 1.Διαχρονική διαφοροποίηση απόψεων σχετικά με τα κίνητρα στη προσέλκυση Αμέσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη ΠΑΜΘ: περίοδος 1975-2005
| Κίνητρα/ περίοδοι | Μικρές/ μεσσίες επενδύσεις χαμηλής μέσης τεχνολογίας | Μεσσίες επενδύσεις μέσης τεχνολογίας | Μικρές/ μεσσίες επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας | Μεγάλες επενδύσεις μεσαίας /υψηλής τεχνολογίας |
| Ισχυρά φορολογικά ίδρυσης/επέκτασης | 6,5 | 12,0 | 28,0 | |
| Ισχυρά επενδυτικά ίδρυσης/επέκτασης | 47,4 | 36,7 | 20,8 | |
| Μέγεθος περιφερειακής αγοράς | 4,3 | 2,2 | 1,2 | |
| Κόστος εργασίας | 10,5 | 8,6 | 7,5 | |
| Ποιότητα ανθρωπίνου δυναμικού | 8,5 | 12,0 | 16,0 | |
| Βιομηχανικές υποδομές ποιότητας | 10,5 | 14,0 | 15,8 | |
| Θεσμικό περιβάλλον | 6,8 | 7,0 | 5,0 | |
| Κουλτούρα κοινωνίας σε σχέση με τις ΑΞΕ | 2,9 | 3,0 | 2,0 | |
| Μακροοικονομική σταθερότητα | 1,8 | 2,5 | 2,2 | |
| Πολιτική σταθερότητα | 1,0 | 2,0 | 1,5 | |
| Σύνολο | 100,0 | 100,0 | 100,0 |
Πηγή : ΕΛΚΕΠΑ 1987, ΙΟΒΕ, ΚΕΠΕ, ΣΒΒΕ, ΕΛΣΤΑΤ, ΔΙΠΑΕ (εκθέσεις διαχρονικές 1980-2020)-η στατιστική στάθμιση έγινε από εμάς
Πίνακας 2. Διαχρονική διαφοροποίηση απόψεων σχετικά με τα κίνητρα στη προσέλκυση Αμέσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη ΠΑΜΘ: περίοδος 2006-2020
| Κίνητρα/ περίοδοι | Μικρές/ μεσσίες επενδύσεις χαμηλής μέσης τεχνολογίας | Μεσσίες επενδύσεις μέσης τεχνολογίας | Μικρές/ μεσσίες επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας | Μεγάλες επενδύσεις μεσαίας /υψηλής τεχνολογίας |
| Ισχυρά φορολογικά | 11,9 | 26,9 | 38,5 | 53,0 |
| Ισχυρά επενδυτικά | 34,5 | 26,5 | 17,7 | 6,0 |
| Μέγεθος περιφερειακής αγοράς | 4,5 | 3,0 | 1,0 | 1,0 |
| Κόστος εργασίας | 10,8 | 7,7 | 7,6 | 4,2 |
| Ποιότητα ανθρωπίνου δυναμικού | 19,8 | 14,0 | 15,2 | 16,0 |
| Βιομηχανικές υποδομές ποιότητας | 7,4 | 6,9 | 6,1 | 5,3 |
| Θεσμικό περιβάλλον | 5,4 | 5,0 | 5,0 | 5,0 |
| Κουλτούρα κοινωνίας σε σχέση με τις ΑΞΕ | 3,3 | 3,3 | 3,6 | 3,4 |
| Μακροοικονομική σταθερότητα | 2,4 | 2,4 | 2,4 | 2,4 |
| Πολιτική σταθερότητα | 1,0 | 1,3 | 2,0 | 2,7 |
| Σύνολο | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 |
Πηγή : ΕΛΚΕΠΑ 1987, ΙΟΒΕ, ΚΕΠΕ, ΣΒΒΕ, ΕΛΣΤΑΤ, ΔΙΠΑΕ (εκθέσεις διαχρονικές 1980-2020)-η στατιστική στάθμιση έγινε από εμάς
Άρα, αλλάζουν δραματικά τα κριτήρια επιλογής εγκατάστασης από ενισχυόμενες ΑΞΕ και οι σοβαροί επενδυτές εστιάζουν σε φορολογικά και λειτουργικά κίνητρα που ενισχύουν μόνιμα την κοστολογική ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων τους και όχι προσωρινά με επιχορήγηση εφάπαξ του συνολικού κόστους άυλων και υλικών παγίων. Σημειώνεται ότι, διαφορετικά είναι τα κριτήρια προσέλκυσης και επιλογής θέσης εγκατάστασης για τις νεοφυείς (startups) επιχειρήσεις. Αν και ως χώρα και ΠΑΜΘ έχουμε πολλούς θετικούς παράγοντες προσέλκυσης τέτοιων επενδύσεων -εκτός ισχυρών φορολογικών κινήτρων (Ιρλανδία, Σουηδία, Φιλανδία)- δυστυχώς η χώρα μας υστερεί σημαντικά αφού ετήσια ιδρύονται/προσελκύονται μόνο 9 αξιόλογες επιχειρήσεις υψηλής ψηφιακής/ρομποτικής τεχνολογίας ανά 1.000.000 κατοίκους, ενώ ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 73 -ακόμη και η Βουλγαρία προηγείται.
Μελέτη της Accenture και οι διεθνείς πηγές υποδεικνύουν ότι η επιλογή τοποθεσίας για τις επενδύσεις αυτού του τύπου επηρεάζεται από 9 διασυνδεδεμένες ομάδες παραγόντων στις χώρες υποδοχής.
Πίνακας 3. κριτήρια επιλογής για άμεσες ξένες επενδύσεις στο χώρο της καινοτομίας και της ψηφιακής οικονομίας
| Κριτήρια Επιλογής τόπου εγκατάστασης | Επενδυτικά κίνητρα | Φορολογικά κίνητρα | Λειτουργικά κίνητρα | Χώρες προτίμησης |
| Ψηφιακές δεξιότητες ανθρώπινου δυναμικού | – | Υψηλά | Υψηλα | Σκανδιναβικές χώρες, Πορτογαλία |
| Βαθμός ψηφιοποίησης Οικονομίας % | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Γερμανία, Εσθονία |
| Ψηφιακές Υποδομές χωρών | Υψηλά | Υψηλά | – | Σκανδιναβικές Χώρες, Η.Β |
| Σύστημα Καινοτομίας | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Λιθουανία, Πολωνία, Γαλλία, ΗΒ |
| Κίνητρα για Καινοτομία και Επενδύσεις | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Κύπρος, ΗΒ, Ελλάδα |
| Εστιασμένες Πολιτικές Προσέλκυσης Ψηφιακών Επενδύσεων | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Ιρλανδία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο |
| Επιχειρηματικό, θεσμικό Περιβάλλον | ——— | ——– | ——– | Φινλανδία, Δανία |
| Πράσινες Βιώσιμες Φυσικές Υποδομές | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Ολλανδία, Σουηδία |
| Διασυνδεδεμένες Πόλεις & Ποιότητα Ζωής | Υψηλά | Υψηλά | Υψηλά | Σκανδιναβικές Χώρες, Η.Β |
Πηγή: Μελέτη της Accenture 2021
Για κατανόηση των κινήτρων από άποψη δημοσιονομικού κόστους/ωφελειών και ιδιωτικού οφέλους επενδυτή ως διαχρονική πρόσθετη ανταγωνιστικότητα, θα τυποποιήσουμε τα κίνητρα και θα δώσουμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι για την περιφέρεια μας έχει αποφασιστεί από το κράτος μια δημοσιονομική δαπάνη άμεσων επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων €1.000.000.000 για την 5ετια 2022-2026 και πολύ μεγαλύτερη για έμμεσα φορολογικά κίνητρα, για προσέλκυση και ενίσχυση επενδύσεων μέσου μεγέθους €1.000.000 καθεμιά με μέση απασχόληση 35 εργαζομένων, μέσο χρόνο απόσβεσης της ιδιωτικής επενδυτικής δαπάνης σε 10 έτη, με κέρδη προ φόρων και αποσβέσεων, που για λόγους ευκολίας, εκτιμώνται για μια 10ετια ίσα με 150% του επενδυτικού κόστους.
Πίνακας 4. Μήτρα εκτίμησης του δημοσιονομικού κοστους-αρα ιδιωτικού οφέλους, ανά είδος κινήτρων
| Κίνητρα /κόστος 5ετιας / κίνητρα επι της % | Επενδυτικά | Φορολογικά | Λειτουργικά | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
| Επιχορήγηση παγίων % | 55 | |||||||
| Πρόσθετες αποσβέσεις % | 100 | |||||||
| Μειούμενος φορολ. συντελεστής % | 100 | |||||||
| Εξοικονόμηση ενέργειας | 70 | |||||||
| Περιβαλλοντικές επενδύσεις | 70 | |||||||
| Εισαγωγή ρομποτικής τεχνολογίας | 75 | |||||||
| Αγορά νέας τεχνολογίας ,know-how engineering | 75 | |||||||
| Επιδότηση leasing 5ετιας | 55 | |||||||
| Επιδότηση επιτοκίου 10ετια | 55 | |||||||
| Επιδότηση εργατικού κόστους 5ετια | 55 | |||||||
| Επιδότηση ενεργειακού κόστους | 55 | |||||||
| Επιδότηση μεταφορικού κόστους | 55 | |||||||
| Μέσο συνολικό δημοσιονομικό κόστος /επένδυση σε χιλιάδες € | 550 | 980 | 772 | |||||
| Επενδυτικό 5ετίας σε χιλ. € | 550 | – | – | – | – | |||
| Φορολογικά 5ετίας σε χιλ. € | 100 | 140 | 180 | 220 | 240 | |||
| Λειτουργικά 5ετίας σε χιλ. € | 72 | 150 | 200 | 250 | 300 | |||
| Επενδυτικά σε παρούσες αξίες σε χιλ. €- επιτόκιο 3,5% | 550 | |||||||
| Φορολογικά σε παρούσες αξίες σε χιλ. € -επιτόκιο 3,5% | 832 | |||||||
| Λειτουργικά σε παρούσες αξίες σε χιλ. €- επιτόκιο 3,5% | 865 | |||||||
| Αριθμός επενδύσεων προς ενίσχυση | 180 | >180 | >180 | |||||
| Εκτιμώμενες θέσεις εργασίας 5ετίας | 6.300 | >6.300 | >6.300 |
Ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί πού υστερούμε και γιατί μερικά φωτεινά παραδείγματα δεν είναι αρκετά, χρειάζεται μαζικότητα δημιουργίας νεοφυών επιχειρήσεων στη ΠΑΜΘ-τουλάχιστον 15 ανά έτος.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, στην προσπάθεια χωρών και περιφερειών για προσέλκυση άμεσων ξένων υψηλής ψηφιακής και ρομποτικής τεχνολογίας επενδύσεων, τίθενται ορισμένα καίρια ερωτήματα όπως, πού πρέπει να εστιάσουν ως χώρες/περιφέρειες για να ενισχύσουν την ελκυστικότητά τους, πώς πρεπει να επικοινωνούν τα συγκριτικά και ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα, τι έξυπνα κίνητρα να προσφέρουν. Με απλά λόγια, υπάρχει κάποια σοφή συνταγή/συμβουλή για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς τις ψηφιακές επενδύσεις. Η απάντηση είναι διττή.
Πρώτο κάνε ως ΠΑΜΘ αυτό που κάνουν οι πρωταθλητές χώρες/ περιφέρειες στη προσέλκυση ΑΞΕ υψηλής ψηφιακής τεχνολογίας.
Δεύτερο, αφού κάνει το πρώτο, ας κάνει και ένα έξυπνο νόμο κινήτρων για προσέλκυση πολλών ΑΞΕ-η διεθνής εμπειρία προσφέρει έξυπνα κίνητρα.
Επιφυλάξεις
Είναι ο νέος νόμος καλός για την ΠΑΜΘ, σε γενικές γραμμές ναι, με 2 επιφυλάξεις.
Πρώτη, δεν υπάρχει καθαρή περιφεριοποιηση των κινήτρων υπερ της ΠΑΜΘ, Θεσσαλία, Ήπειρος είναι μαζί με τη ΠΑΜΘ. Ακόμη χειρότερα, η ενδοπεριφερειακή διαφοροποίηση κινήτρων υπερ του Εβρου και σε βάρος Ξάνθης, Ροδόπης δημιουργεί θέμα αναπτυξιακής ασυμμετρίας. Εξάλλου οι αναπτυξιακές προοπτικές του Δήμου Αλεξανδρούπολης (νότιος Έβρος) είναι πολλαπλάσιες σε σχέση με τον Β. Έβρο Ξάνθη, Ροδόπη-το γιατί θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο μας.
Δεύτερη, δεν υπάρχει βαθιά και αμάχητη κλαδική, προϊοντική και τεχνολογική διαφοροποίηση ώστε στην αξιολόγηση να προτεραιοποιούνται επενδύσεις σε κλάδους και προϊόντα νέας τεχνολογίας και άριστου μέσου μεγέθους. Πρέπει αυτή τη φορά να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των κρατικών ενισχύσεων σε μικρές, χαμηλής και μέσης τεχνολογίας επενδύσεις. Φτάνει η θεοποίηση του μικροκαπιταλισμού /μικροεπιχειρηματικότητας στη χώρα μας-αυτή η στρατηγική ήταν καλή για την Ελλάδα έως το 1990, έκτοτε η παγκοσμιοποίηση, ο νέος ανταγωνισμός από Βουλγαρία, Ρουμανία, κλπ, αλλάξαν και επέβαλλαν ως ελάχιστο άριστο μέσο μέγεθος τα 10 άτομα. Αυτή η θεοποίηση έχει οδηγήσει και στο γεγονός ότι 92 στις 100 νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις να είναι στον κλάδο εστίασης και καφέ-επιχειρηματικότητα ανάγκης. Δεν μπορούν να επιβιώσουν τόσες πολλές εστίασης και καφέ σε μια αγορά της ΠΑΜΘ περίπου 165 εκατ € .
Και λίγη αμπελοσοφία
- Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός επιτάσσει: αν μπορείς να δημιουργείς και να κατευθύνεις το παγκόσμιο οικονομικό μέλλον στα μετρα σου, καλώς, άλλως προσαρμόσου στο ανταγωνιστικό περιβάλλον που διαμορφώνουν οι μεγάλοι, για να μη μπεις στο περιθώριο.
- Από το συνολικό χωρικό παραγωγικό κύκλωμα ενός κλάδου περιέρχονται σε ανταγωνιστική πίεση κύρια τα προϊόντα απλής και μέσης τεχνολογίας -όχι τα λίαν υψηλής.
- Καθοριστικός παράγοντας ανταγωνιστικότητας παραμένει το εργατικό κόστος, όχι όμως όσο μέχρι το 2015. Έτσι, η μεταφορά της παραγωγής σε αναπτυσσόμενες χώρες με σχετικά χαμηλό κόστος εργασίας αποτελεί, σε πολλές περιπτώσεις, τη λύση για την επιμήκυνση της ζωής γερασμένων προϊόντων και παλαιών μεθόδων και τεχνικών παραγωγής, αλλά οι αυτοματισμοί και το υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό δίνουν και άλλες ευκαιρίες για προσέλκυση επενδύσεων. Άρα, δεν είναι πλέον η ΠΑΜΘ για επενδύσεις σε γερασμένα τεχνολογικά προϊόντα -πρώτο χρόνο λειτουργία, δεύτερο κλείσιμο, τα ζήσαμε.
- Ακόμη και για τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας καθοριστικό ρόλο παίζει ο υψηλός βαθμός τυποποίησης τους. Κατά τη φάση της τυποποίησης, έχει ήδη εξαφανιστεί το τεχνολογικό προβάδισμα της επιχείρησης και η τεχνολογική καινοτομία μεταβάλλεται σε καινοτομία αναζήτησης και ανεύρεσης αποδοτικών κέντρων διεθνούς παραγωγής. Ως περιφέρεια ας το λάβουμε σοβαρά υπόψη αυτό, μήπως και φέρουμε κάποια μονάδα συναρμολόγησής αυτοκίνητων.
- Ως μηχανολόγος μηχανικός, γνωρίζω καλά ότι είναι απόλυτα αναγκαία η εξέταση σε κάθε πολύπλοκο τεχνολογικά προϊόν, ποια τμήματα της παραγωγικής του διαδικασίας -υψηλή δυνατότητα τεχνικής διάσπασης των παραγωγικών τους διαδικασιών- θα μπορούσαν συναρμολογικά να διεθνοποιηθούν. Άρα, οι πολιτικές απόκτησης κοστολογικής ανταγωνιστικότητας δεν αφορούν μόνο τη διεθνή μεταφορά ολόκληρων βιομηχανιών, επιχειρήσεων ή ομάδων προϊόντων, αλλά και τη διεθνοποίηση εξαρτημάτων και τμημάτων ενός ορισμένου πολύπλοκου προϊόντος-μας ενδιαφέρει ως ΠΑΜΘ.
- Επειδή το έτοιμο ένδυμα ήταν το βασικό προϊόν παραγόμενο με τη μέθοδο outsourcing στη ΠΑΜΘ έως το 1995, σημειώνεται ότι, σήμερα οι πολυεθνικές επιχειρήσεις από το όλο κύκλωμα παραγωγής του ενδύματος-διαδικασίες έρευνας και ανάπτυξης, σχεδιασμού, κοπής, ραφής και μόδας, εκτελούν σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία χαμηλού εργατικού κόστους μόνο τις διαδικασίες ανειδίκευτης εργασίας/ραφή και υλοποιούν την έρευνα, τον σχεδιασμό και τη μόδα στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες-άρα ως ΠΑΜΘ μόνο εδώ θα εστιάζουμε αρχικά.
- Κατά τη ταπεινή άποψη μας, για όσα αναφέραμε χρειάζεται και έξυπνη κρατική παρέμβαση, παρέμβαση καινοτόμα, ευέλικτη, εστιασμένη και αναγεννητική του παρεμβατικού ρόλου του κράτους στην εθνική και περιφερειακές οικονομίες.
*Ο Ευθύμης Σταθάκης είναι Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc Advance Information Systems. Εργάζεται στην εταιρεία υψηλής τεχνολογίας πληροφορικής NEUROPUBLIC SA ασχολούμενος με αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης βελτιστοποίησης συστημάτων
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
