Λευκη Κιοσσε – Παυλιδου, επικουρη καθηγητρια Εργατικου Δικαιου ΔΠΘ: Η επαναδιαπραγματευση για τα εργασιακα δυσκολη, αλλα αναγκαια

Στην τελική ευθεία εισέρχεται ο κοινωνικός διάλογος για τους μισθούς και τις συμβάσεις εργασίας μετά τη λήξη της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας στις 15 Ιουλίου. Με αφορμή το θέμα αυτό ο ΠτΘ συζητά με την επίκουρη καθηγήτρια Εργατικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Λευκή Κιοσσέ – Παυλίδου. Η κ. Παυλίδου δίνοντας την εικόνα που αυτή τη στιγμή επικρατεί στη χώρα μας με βάση τα δύο μνημόνια κάνει λόγο για ταχεία απορρύθμιση και αποσταθεροποίηση των εργασιακών σχέσεων που εκδηλώνεται κυρίως στον τομέα του συλλογικού εργατικού δικαίου και τονίζει την ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης όσον αφορά τα εργασιακά θέματα.

ΠτΘ: Τα δύο μνημόνια δημιούργησαν στις εργασιακές σχέσεις μια εντελώς νέα πραγματικότητα ειδικότερα στην αγορά εργασίας. Μοιάζει σαν να έχει καταλυθεί το σύνολο των προστατευτικών διατάξεων του Εργατικού Δικαίου. Θα ήθελα τη δική σας άποψη.
Λ.Κ.- Π: Η άποψή μου συμπίπτει με την αξιολόγησή σας. Ο δρόμος μεταξύ του μνημονίου 1, που είναι ο νόμος 3845/2010, ο οποίος ψηφίστηκε στις 6 Μαΐου του 2010 και του μνημονίου 2, που είναι ο νόμος 4046 ο οποίος ψηφίστηκε στις 14 Φεβρουαρίου του 2012, αποτελεί δρόμο ταχείας απορρύθμισης και αποσταθεροποίησης των προστατευτικών εργατικών διατάξεων. Μάλιστα αυτή η απορρύθμιση και η αποσταθεροποίηση εκδηλώνεται και στο κομμάτι του ατομικού εργατικού δικαίου αλλά κυρίως στο κομμάτι του συλλογικού εργατικού δικαίου, δηλαδή στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας τις οποίες ουσιαστικά καταργεί. Διατηρείται μόνο το ελάχιστο όριο προστασίας, που διασφαλίζεται από τις εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

Σήμερα η ευνοϊκότερη προστασία που έδινε η κάθε συλλογική σύμβαση οδεύει προς κατάργηση γιατί νομοθετικά δόθηκε προβάδισμα στην επιχειρησιακή

ΠτΘ: Πώς επηρεάζει τις εργασιακές σχέσεις η κατάργησή τους;
Λ.Κ.-Π: Η Εθνική Συλλογική Σύμβαση εργασίας καθόριζε και καθορίζει τα κατώτατα όρια προστασίας μισθών και ημερομισθίων. Κάθε άλλη συλλογική σύμβαση περιλαμβάνει ρυθμίσεις ευνοϊκότερες. Για παράδειγμα μια ομοιοεπαγγελματική σ.σ.ε, για τους λογιστές όλης της χώρας, η μια κλαδική σ.σ.ε, για τον τραπεζικό κλάδο κ.λπ. Σήμερα η ευνοϊκότερη αυτή προστασία οδεύει προς κατάργηση γιατί νομοθετικά δόθηκε προβάδισμα στην επιχειρησιακή.σ.σ.ε, δηλαδή αυτή που συνάπτει ο εργοδότης μέσα στην επιχείρησή του. Μέχρι τώρα αυτής της κατηγορίας η σύμβαση περιελάμβανε ευνοϊκότερες ρυθμίσεις και αν σε μια σύμβαση υπήρχε συρροή ρυθμίσεων και από μια κλαδική και από μια επιχειρησιακή, τότε εφαρμόζονταν η πιο ευνοϊκή. Τώρα αφ’ ενός οι όροι μιας επιχειρησιακής σ.σ.ε., μπορούν να είναι όμοιοι με τους όρους μιας Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης εργασίας, οπότε δεν υπάρχει λόγος να συναφθεί, αφ’ ετέρου αν σε μια σύμβαση εργασίας συντρέχουν όροι κλαδικής και επιχειρησιακής, τότε θα ισχύουν οι όροι των επιχειρησιακών και όχι των κλαδικών ακόμη και αν είναι ευνοϊκότεροι. Όμως είναι άλλη η διαπραγματευτική δύναμη του κλάδου και άλλη της συνδικαλιστικής οργάνωσης μέσα στην επιχείρηση, όπου δύσκολα συνάπτονται καλύτεροι όροι.

ΠτΘ: Ουσιαστικά δηλαδή μιλάμε για κατάργηση ομοιοεπαγγελματικών και κλαδικών συμβάσεων;
Λ.Κ.-Π: Κυρίως κλαδικών.

Το Μνημόνιο ΙΙ προβλέπει περαιτέρω μείωση μισθών και για τη μείωση αυτή έχουμε δεσμευτεί

ΠτΘ: Και οι ατομικές λαμβάνουν το χαρακτήρα των επιχειρησιακών;
Λ.Κ.-Π: Κατά μία έννοια. Η ατομική σύμβαση αφορά κάθε ένα εργαζόμενο. Ο κάθε ένας διαπραγματεύεται μόνος του. Οι επιχειρησιακές έχουν συλλογικό χαρακτήρα και επειδή πρόκειται για συλλογική σύμβαση εργασίας καταλαμβάνει το σύνολο των εργαζομένων, μέσα σε μια επιχείρηση. Η προστασία όμως που παρέχει μπορεί να είναι ίση με τις εθνικές γενικές. Έτσι μια ατομική σύμβαση δεν μπορεί να έχει όρους χειρότερους από την επιχειρησιακή ή την εθνική γενική. Σήμερα μια επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση, μπορεί να συναφθεί πλέον και από μια ένωση προσώπων, δηλαδή να υπογράψουν (εκούσια ή ακούσια ) τα τρία πέμπτα των εργαζομένων μιας επιχείρησης για τη σύστασή της, ανεξάρτητα από τον αριθμό των απασχολουμένων στην επιχείρηση και στη συνέχεια να υπογράψουν επιχειρησιακή σ.σ.ε., δύο άτομα που είναι οι νόμιμοι εκπρόσωποι. Στη συνέχεια, να διαλυθεί αυτή η ένωση προσώπων αλλά η συλλογική σύμβαση να παραμείνει. Με βάση την καταγραφή που γίνεται έχουν υπογραφεί πάρα πολλές επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις στα όρια της Εθνικής Γενικής. Στις 15 Ιουλίου έληξε η Εθνική Γενική και υπάρχει πρόβλεψη στο Μνημόνιο ΙΙ, ότι οι κοινωνικοί συνομιλητές, δηλαδή οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών αλλά και με την παρέμβαση του κράτους, μπορούν να διαπραγματευτούν νέους όρους προς τα κάτω, δηλαδή να κατέλθουν οι μισθοί ακόμη περισσότερο. Ήδη όπως ξέρετε άρχισαν οι διαπραγματεύσεις δε γνωρίζουμε όμως αν οι κατώτατοι μισθοί μειωθούν ακόμη περισσότερο. Ο Νόμος πάντως 4046/2012 ( Μνημόνιο ΙΙ), προβλέπει περαιτέρω μείωση μισθών και για τη μείωση αυτή έχουμε δεσμευτεί.

ΠτΘ: Και πότε θα υπογραφεί νέα Εθνική Συλλογική Σύμβαση;
Λ.Κ.-Π: Ήδη άρχισαν οι διαπραγματεύσεις. Ελπίζω οι μισθοί να διαμορφωθούν κατόπιν διαπραγματεύσεων και να μη νομοθετηθούν. Πάντως στο Μνημόνιο ΙΙ ήδη δεσμευτήκαμε ότι η Κυβέρνηση μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους, θα συντάξει ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για τη λεπτομερή αναμόρφωση της εθνικής συλλογικής σύμβασης έως τέλος Ιουλίου 2012, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί το πλαίσιο του κατώτατου μισθού της Ελλάδας με αυτό συγκρίσιμων κρατών. Η « αναμόρφωση» βέβαια αυτή να είναι προς τα κάτω.

Οι επτά νομοθετικές παρεμβάσεις μεταξύ Μνημονίου Ι και ΙΙ αφαιρούσαν κλιμακωτά προστασία

ΠτΘ: Και το ζήτημα της μετενέργειας πώς επιδρά στις συλλογικές συμβάσεις;
Λ.Κ.-Π.: Έχει γίνει πολύ μεγάλος λόγος για το ζήτημα της μετενέργειας. Η κάθε συμφωνία, η κάθε σύμβαση, όταν έρθει ο χρόνος λήξης, λήγει. Ειδικά στις συλλογικές συμβάσεις όμως, επειδή πρόκειται για εργασία ανθρώπων και όχι για μίσθωση ενός λ.χ. χωραφιού, όταν έληγε μια συλλογική σύμβαση εργασίας μετενεργούσε, δηλαδή ενεργούσε και μετά και προστάτευε τους μισθούς των εργαζομένων και μετά τη λήξη της. Η προστασία αυτή ίσχυε για έξι μήνες, δίνοντας ένα περιθώριο για να γίνουν νέες διαπραγματεύσεις. Αυτό το όριο των έξι μηνών κατήλθε στους τρεις μήνες. Στις 14 Φεβρουαρίου ψηφίστηκε το Μνημόνιο 2 του οποίου οι διατάξεις αποτελούν κανόνες άμεσης εφαρμογής. Στις 14 Μάη έληξε ένα σεβαστός αριθμός κλαδικών συλλογικών συμβάσεων και επομένως έληξε και κάθε μετανέργεια, αφού δεν είχε ο εργοδότης κανένα λόγο να υπογράψει νέα συλλογική σύμβαση και έτσι οδηγηθήκαμε στον βασικό μισθό, όπως είχε διαμορφωθεί από την κλαδική συλλογική σύμβαση και τα επιδόματα τα οποία προβλέπει, τα οποία όμως δεν τα δικαιούνται όλοι, δηλαδή επίδομα επικίνδυνης εργασίας δεν δικαιούνται όλοι. Διατηρήθηκαν μόνο τέσσερα επιδόματα, αρχαιότητας σε υπηρεσία, τέκνου, εκπαίδευσης και επικινδυνότητας Επήλθε έτσι μία μείωση της τάξης γύρω στο 20 % με 25%. Μεταξύ του Μνημονίου 1 και Μνημονίου 2 είχαμε επτά νομοθετικές παρεμβάσεις. Συνήθως πριν από την εκταμίευση κάθε δόσης. Οι νόμοι αυτοί κλιμακωτά αφαιρούσαν προστασία. Οι δυσμενέστερες ρυθμίσεις όμως συμπεριλαμβάνονται στο Μνημόνιο ΙΙ. Αφαιρείται προστασία και σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Ήδη έχει ασκηθεί προσφυγή της ΓΣΕΕ στο Συμβούλιο της Επικρατείας και αναμένεται αν το ΣτΕ θα κρίνει τις ρυθμίσεις του Μνημονίου ΙΙ σύμφωνες με το Σύνταγμα.

Σημασία έχει να υπάρχουν τα τυπικά κανονιστικά εργαλεία και όχι να προστρέχουμε συνέχεια στο Σύνταγμα

ΠτΘ: Τελικά έχει απομείνει τίποτα από το Εργατικό Δίκαιο έτσι όπως το ξέραμε;
Λ.Κ.-Π: Είχαμε ένα καλό προστατευτικό πλαίσιο. Το προστατευτικό αυτό πλαίσιο το είχε θωρακίσει και η νομολογία, δηλαδή οι αποφάσεις των Δικαστηρίων. Όμως υπήρχαν και οι κανόνες δικαίου για να στηριχθεί η νομολογία. Στο μέλλον επειδή οι κανόνες αυτοί απορυθμίζονται και αφαιρείται δίκαιο φοβάμαι ότι τα δικαστήρια δεν θα έχουν την ευχέρεια να κρίνουν όπως έκριναν. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει βέβαια το Σύνταγμα. Ο δικαστής, ως ερμηνευτής και εφαρμοστής του δικαίου κάνοντας παρεπίπτοντα έλεγχο στους νόμους αυτούς, μπορεί να κρίνει αν η νέα ρύθμιση είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα. Ο κάθε δικαστής ανεξάρτητα από τη βαθμίδα που έχει, όταν κρίνει μια υπόθεση μπορεί να ελέγξει την συνταγματικότητα του νόμου. Αν κρίνει αντισυνταγματική τη ρύθμιση, τότε μπορεί να μην την εφαρμόσει. Σημασία όμως έχει να υπάρχουν τα τυπικά κανονιστικά εργαλεία και όχι να προστρέχουμε συνέχεια στο Σύνταγμα.

Η όλη κατάσταση θα έχει άμεσες επιπτώσεις στο συνδικαλισμό

ΠτΘ: Όλα αυτά τι επιπτώσεις μπορούν να έχουν στο συνδικαλισμό; Μήπως τον αφανίζουν
Λ.Κ.-Π: Δύσκολα κάποιος θα ασκήσει συνδικαλιστικά δικαιώματα όταν έχει μπροστά του το φάσμα της ανεργίας. Τα ποσοστά ανεργίας είναι τρομακτικά, και πέραν των ποσοστών που είναι εμφανή, υπάρχει και ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων που φέρονται ως εργαζόμενοι αλλά δεν αμείβονται. Και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Αυτούς δεν τους προσμετρούμε. Θεωρώ ότι μοιραία θα υποχωρήσει ο συνδικαλισμός και μάλιστα σε ένα βαθμό και σκόπιμα. Σκόπιμα ο συνδικαλισμός έχει απαξιωθεί και σ’ αυτό συνηγόρησαν και ορισμένοι επαγγελματίες του χώρου. Κάνανε δηλαδή τη συνδικαλιστικά διεκδίκηση επάγγελμα. Έχουν ένα ποσοστό ευθύνης οι συνδικαλιστές αλλά υπάρχει και σκόπιμη απαξίωση του συνδικαλισμού. Πέραν αυτού του προβλήματος όμως δύσκολα κάποιος θα διεκδικήσει και θα συνδικαλισθεί όταν έχει να αντιμετωπίσει το φάσμα της ανεργίας σε συνάρτηση με τις πραγματικές του ανάγκες, όπως ήδη διαμορφώθηκαν ( δάνεια, μειώσεις μισθών ανεργία, ανασφάλεια κ.λπ ). Πιστεύω ότι η όλη κατάσταση θα έχει άμεσες επιπτώσεις στο συνδικαλισμό.

Πρέπει να υπάρξει μια επαναδιαπραγμάτευση ειδικά στο θέμα των κατώτατων μισθών και ημερομισθίων

ΠτΘ: Πολλά ακούγονται κ. Κιοσσέ τον τελευταίο καιρό περί επαναδιαπραγμάτευσης και περί επιμήκυνσης. Τι αποτέλεσμα μπορούν να έχουν στο θέμα των εργασιακών σχέσεων;
Λ.Κ-.Π: Απαντώντας ως πολίτης θα σας πω ότι η επιμήκυνση μάλλον θα δοθεί, η επαναδιαπραγμάτευση, όσον αφορά τα εργασιακά, είναι δύσκολη αλλά αναγκαία. Προς το παρόν τουλάχιστον ήδη ακούσατε ότι τα εργασιακά θέματα δεν είναι άμεσης προτεραιότητας προς επαναδιαπραγμάτευση. Το θέμα της μετενέργειας λ.χ. δεν το αποσύρουν προς το παρόν. Οι συμβάσεις λένε πρέπει να τηρούνται και οι συμβάσεις που υπογράψαμε ιδιαίτερα στο Μνημόνιο ΙΙ, εξ όσων μπορώ να κρίνω, για τα εργασιακά είναι πάρα πολύ επώδυνες. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει μια επαναδιαπραγμάτευση ειδικά στο θέμα των κατώτατων μισθών και ημερομισθίων και οι όροι να αποτελέσουν ζητήματα των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών και όχι να νομοθετηθούν προς τα κάτω. Στο Μνημόνιο Ι τονιζόταν ότι ο σκοπός του ήταν η προσαρμογή των εισοδημάτων σε βιώσιμα επίπεδα, αλλά δεν μας έλεγε τότε ποιο ήταν το μέτρο για να κρίνουμε το βιώσιμο. Εάν το μέτρο πλέον είναι οι μισθοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και όχι τόσο της Πορτογαλίας που πραγματικά είναι λίγο χαμηλότεροι από τους δικούς μας, αλλά των γειτόνων, τότε πρέπει να δούμε εκ νέου μέχρι ποίου σημείου μπορούν να κατέλθουν οι μισθοί. Πολύ περισσότερο που οι υποχρεώσεις που δημιουργήθηκαν με έστω περιττά καταναλωτικά αγαθά, εξακολουθούν να υπάρχουν.

ΠτΘ: Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία οι ευέλικτες μορφές εργασίας έχουν κατακυριεύσει την αγορά. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το τέλος της πλήρους απασχόλησης ή η μάχη ακόμη δεν έχει κριθεί;
Λ.Κ.-Π: Πραγματικά η πλήρης απασχόληση πλήττεται βάναυσα. Οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, η μερική απασχόληση, η εκ περιτροπής εργασία, κυριαρχούν. Η εκ περιτροπής εργασία λ.χ. πάντα προβλέπονταν ως συμπληρωματική μορφή απασχόλησης, όχι όμως ως κυρίαρχη μορφή. Τώρα σύμφωνα με το νέο νόμο μπορεί να ανέλθει σε εννέα ημερολογιακούς μήνες. Αυτό σημαίνει, ότι ένας εργοδότης με μονομερή του απόφαση, μπορεί ένα εργαζόμενο από πλήρη απασχόληση, δηλαδή από πέντε ημερομίσθια την εβδομάδα και είκοσι πέντε το μήνα, να τον θέσει σε εκ περιτροπής απασχόληση ίση με ένα ημερομίσθιο την εβδομάδα, αρκεί η επιχείρηση να μένει ανοικτή. Αυτό το δικαίωμα το έχει για εννέα ημερολογιακούς μήνες. Οριακά μπορεί έναν εργαζόμενο από 1 Απριλίου του 2012 μέχρι 30 Σεπτεμβρίου του 2013 να τον θέσει σε εκ περιτροπής εργασία με απασχόληση μία ημέρα την εβδομάδα με αποτέλεσμα η 18μηνη εργασία να συρρικνωθεί σε εβδομήντα πέντε ημερομίσθια. Η αιτιολογική έκθεση του νόμου λέει ότι αυξάνει από έξι ημερολογιακούς μήνες την εκ περιτροπής σε εννέα, προκειμένου να αποφευχθούν απολύσεις. Αναρωτιέμαι όμως ποιος θα αντέξει και δεν θα ψάξει να βρει αλλού δουλειά. Διότι αν ένας εργαζόμενος από είκοσι πέντε μεροκάματα το μήνα κάνει μόνο τέσσερα ή πέντε είναι φανερό ότι έχει πρόβλημα επιβίωσης. Δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα. Αναφέρω το οριακό αυτό παράδειγμα, γιατί σήμερα το κανονιστικό εργαλείο για επιβολή τέτοιου είδους απασχόληση, υπάρχει.

 

Ζητούμενο η κοινωνική συνοχή γιατί είναι θέμα δημοκρατίας

Το να πλήττεται η ανάγκη του ανθρώπου να νοιώθει χρήσιμος, σημαίνει ότι πλήττονται βασικές ανάγκες του

Οι συνθήκες είναι σκληρές για όλους. Εννοώ και τις μικρές επιχειρήσεις. Η κατάσταση και σ’ αυτές δεν είναι καλύτερη. Αναφέρομαι όμως στα εργασιακά δικαιώματα, γιατί αυτά αφορούν όλους. Όπου και αν δουλεύουν, είτε σε μικρή επιχείρηση είτε λ.χ. σε Τράπεζα, είτε σε αγκομαχούσα είτε σε ανθηρή. Το ζητούμενο είναι να διασφαλισθεί η κοινωνική συνοχή, γιατί η διατήρησή της είναι και θέμα δημοκρατίας. Σήμερα δεν πλήττεται μόνο ο βιοπορισμός, που είναι πρωταρχική ανάγκη. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν δουλεύουν από χόμπυ, αλλά από ανάγκη. Είναι και ένα άλλο κομμάτι που πλήττεται, αυτό του να νοιώθω χρήσιμος κάνοντας μια εργασία. Το να πλήττεται η ανάγκη του ανθρώπου να νοιώθει χρήσιμος, σημαίνει ότι πλήττονται βασικές ανάγκες του. Και πρέπει να επισημάνουμε ιδιαίτερα την ανάγκη των νέων ανθρώπων, όπου οι ρυθμίσεις που πέρασαν για αυτούς είναι απόλυτα αντισυνταγματικές και απόλυτα άδικες. Αυτό το λέω μετά λόγου γνώσεως, γιατί δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ένας άνθρωπος 25 ετών, – οι δυσμενείς ρυθμίσεις αφορούν στους νέους 18-25 ετών, – να αμείβεται με 32% λιγότερο από ένα άλλο ή από τον πατέρα του ή την μητέρα του που ενδεχόμενα με πράξεις ή παραλείψεις δημιούργησε το πρόβλημα σήμερα. Η αιτιολογία είναι η μείωση της ανεργίας. Στην ηλικιακή όμως αυτή ομάδα, η ανεργία συνεχώς διογκώνεται, περίπου ένας στους δύο. Άρα το μέτρο δεν αποδίδει έτσι, όπως δεν απέδωσαν άλλωστε και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, που απέβλεπαν δήθεν στη μείωση της ανεργίας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.