Γιωργος Μανιατης, υπευθυνος στην Μοναδα Κλαδικων Ερευνων του ΙΟΒΕ «Σε οριακο σημειο η κλωστουφαντουργια»

Ως κοινωνία ζούμε καθημερινά την κατάσταση του Ομίλου Λαναρά η οποία έχει οδηγήσει στην εξαθλίωση των εργαζομένων σε αυτόν οι οποίοι με διάφορους τρόπους δηλώνουν την απελπισία στην οποία έχουν περιέλθει. Την τρέχουσα κατάσταση, τα προβλήματα, τις προοπτικές αλλά και προτάσεις για την αναζωογόνηση της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας περιλαμβάνει μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών για τον κλάδο, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας πριν ένα μήνα, στην οποία βέβαια αποτυπώνονται οι καταστροφικές αδυναμίες του κλάδου.

Στη μελέτη του ΙΟΒΕ υπογραμμίζεται, ότι η επικέντρωση σε προϊόντα χαμηλού βαθμού διαφοροποίησης συνιστά μια από τις βασικές αδυναμίες της εγχώριας κλωστοϋφαντουργίας η οποία δεν είναι πλέον σε θέση να ανταγωνιστεί την παραγωγή των αναπτυσσόμενων χωρών στο πεδίο των τιμών. Η τεχνολογική αναβάθμιση, η ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, η εκμετάλλευση της πολύχρονης εμπειρίας και η αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της χώρας μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την επανατοποθέτηση του κλάδου στις διεθνείς αγορές, με πιθανότητες επιτυχίας. Σημειώνεται, ότι η σταδιακή απώλεια της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας κλωστοϋφαντουργίας την τελευταία 20-ετία έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση της παραγωγής και έξοδο από τον κλάδο αρκετών επιχειρήσεων με δυσμενείς επιπτώσεις στην απασχόληση και στην ανάπτυξη των περιφερειών στις οποίες είναι συγκεντρωμένες οι περισσότερες επιχειρήσεις, Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα.

 

Αρνητική επίδραση συνεχίζει να έχει για τον κλάδο η ισχυροποίηση του ευρώ έναντι του δολαρίου, τόσο στις εξαγωγές, όσο και στην εγχώρια αγορά.

 

Ο Δάμων Δαμιανός στην εκπομπή του «Αιχμή του Δόρατος» συζήτησε για το θέμα με το Γιώργο Μανιάτη, υπεύθυνο στην Μονάδα Κλαδικών Ερευνών του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών.

Η φθίνουσα πορεία ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1980

ΠτΘ: Το ερώτημα που πλανάται στους εργαζόμενους είναι το γιατί φθάσαμε σε αυτήν την κατάσταση καθώς επίσης και η αγωνία αν θα μπορούσαν αυτά τα εργοστάσια να είναι βιώσιμα ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες κρίσης που βιώνουμε στις μέρες μας. Ποιες είναι οι δικές σας εκτιμήσεις;
Γ.Μ.: Κατ’ αρχήν να πούμε ότι ο ΙΟΒΕ είναι ένας ιδιωτικός κοινωφελής μη κερδοσκοπικός ερευνητικός οργανισμός, με στόχο αφενός να προωθεί την επιστημονική έρευνα για τα τρέχοντα και αναδυόμενα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και αφετέρου να παρέχει αντικειμενική πληροφόρηση και να διατυπώνει προτάσεις για την αναζωογόνησή της στο μέτρο που είναι εφικτό. Όσον αφορά στην τρέχουσα κατάσταση της κλωστοϋφαντουργίας δυστυχώς και από την έρευνα που κάναμε επιβεβαιώνεται ότι η κατάσταση του τομέα στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, κάτι ιδιαίτερα αισθητό στην περιοχή σας στην οποία η κλωστοϋφαντουργία αποτελούσε ιδιαίτερα παραγωγική δραστηριότητα. Μπορώ να σας δώσω ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία του τομέα. Άμεσα στην κλωστοϋφαντουργία δραστηριοποιούνται δυόμισι χιλιάδες επιχειρήσεις εκ των οποίων περίπου διακόσιες είναι μεγαλύτερες με την έννοια ότι απασχολούν πάνω από δέκα εργαζόμενους, ενώ συνολικά στον τομέα εργάζονται πάνω από ένδεκα χιλιάδες άτομα και παράγουν προϊόντα αξίας ενός δις ευρώ ετησίως. Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε ότι συνολικά στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας έχουμε την τελευταία δεκαετία μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων κατά 50%, μείωση του αριθμού των εργαζομένων περισσότερο από 40% και αντίστοιχη είναι η μείωση και της αξίας παραγωγής και των επενδύσεων. Επιπλέον έχουμε σημαντική μείωση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και μάλιστα αυξημένο ποσοστό των επιχειρήσεων εμφανίζουν τα τελευταία χρόνια ζημιές. Όλα αυτά τα στοιχεία έρχονται ως συνέχεια μιας φθίνουσας πορείας η οποία είχε ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και συνέχισε την δεκαετία του 1990. Να πω επίσης ότι ο κλάδος είναι εξωστρεφής, οι εξαγωγές έχουν διατηρηθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα επίπεδο περίπου πεντακόσια εκατομμύρια ευρώ ανά έτος, επομένως θα λέγαμε ότι το πρόβλημα με την ελληνική παραγωγή εστιάζεται κυρίως στο θέμα της υποκατάστασής της από τις εισαγωγές. Τα στοιχεία που προανέφερα αντικατοπτρίζουν την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην ελληνική κλωστοϋφαντουργία.

ΠτΘ: Γιατί το ισοζύγιο είναι αρνητικό;
Γ.Μ.: Είναι αρνητικό, είναι ελλειμματικό και μάλιστα εμφανίζει και τάση επιδείνωσης. Όπως είπα εντοπίζουμε το πρόβλημα στην υποκατάσταση της παραγωγής, της κατανάλωσης κλωστοϋφαντουργικών ειδών από εισαγωγές. Οι εξαγωγές δηλαδή έχουν διατηρηθεί σε ένα επίπεδο σταθερό τα τελευταία χρόνια αλλά δυστυχώς έχουμε αυξημένη εισαγωγική διείσδυση. Ως καταναλωτές καταναλώνουμε εισαγωγικά προϊόντα. Υπάρχει ένα έλλειμμα ανταγωνιστικότητας που έχει προκαλέσει ένα κύμα εξόδου ή και μετεγκατάστασης επιχειρήσεων σε άλλες χώρες χαμηλότερου εργατικού κόστους αλλά υπάρχει και οριστική παύση της λειτουργίας σε αρκετές περιπτώσεις και για αρκετές επιχειρήσεις. Οι περισσότερες επιχειρήσεις που βρίσκονται ακόμη στον κλάδο αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, υπάρχει δυσκολία πρόσβασης στον κρατικό δανεισμό και η ζήτηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ανεπαρκής και έχει δημιουργήσει μια κατάσταση οριακή για την πλειονότητα των επιχειρήσεων του κλάδου

Αιτίες που προκάλεσαν τις εξελίξεις

ΠτΘ: Το ερώτημα είναι αν η κατάσταση είναι αναστρέψιμη και πρόσκαιρη ή δεν υπάρχουν πλέον δυνατότητες ανατροπής αυτής της φθίνουσας πορείας;
Γ.Μ.: Η απάντηση στο ερώτημα συναρτάται με τις αιτίες που έχουν προκαλέσει αυτές τις εξελίξεις για τις οποίες μπορούμε αρχικά να αναφέρουμε ότι ο κλάδος παραδοσιακά αναπτύχθηκε σε ένα περιβάλλον το οποίο δεν είχε καμία σχέση με αυτό το περιβάλλον που αντιμετωπίζουμε σήμερα και αναφέρομαι στην γενικότερη προστασία που υπήρχε στην ελληνική οικονομία απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό. Έτσι μπορούμε να πούμε ενδεικτικά κάποιους παράγοντες που συντέλεσαν στην μείωση του προστατευτισμού, όπως η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η βαθμιαία κατάργηση των ποσοστώσεων στα είδη κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, η διεύρυνση της ΕΕ σε χώρες ανατολικές πού θεωρούνται χαμηλού εργατικού κόστους.

ΠτΘ: Θέλετε να πείτε ότι αυτές οι μονάδες αναπτύχθηκαν σε περιβάλλον θερμοκηπίου και όταν αυτό έπαψε να αποτελεί προστατευτικό περίβλημα της ανάπτυξής τους και όταν ο ανταγωνισμός εντάθηκε κατέρρευσε το σύστημα;
Γ.Μ.: Ακριβώς. Είχαμε και την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ένα επιπλέον χτύπημα, όπως και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ με την Τουρκία που οδήγησαν στο να καταρρεύσει το σύστημα της Ελλάδος. Και υπήρχαν και κάποιοι άλλοι παράγοντες ,όπως οι τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν επιτρέψει τη μεταφορά της παραγωγής σε άλλες χώρες που δεν ήταν στο παρελθόν δυνατόν, όπως οι ασιατικές χώρες. Υπάρχει ένα πολύ σοβαρό θέμα που αφορά στο αντίστοιχο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας που έχει ο εγχώριος κλάδος της ένδυσης, ο οποίος αποτελεί ένα από τους βασικούς πελάτες της κλωστοϋφαντουργίας, επίσης και το μέγεθος της ελληνικής αγοράς είναι σχετικά μικρό οπότε δεν μπορούν και οι επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν πιθανές οικονομίες κλίμακας και από εκεί και πέρα έχουμε την επικέντρωση της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας σε τμήματα της αγοράς, όπου υπερισχύει η μαζική παραγωγή μη διαφοροποιημένων προϊόντων, έχουμε την ισχυροποίηση του ευρώ έναντι του δολαρίου που ανακόπτει την δυναμική των ελληνικών εξαγωγών που θα μπορούσε να αντισταθμίσει την μείωση των μεριδίων στην εγχώρια αγορά, ενώ το επίπεδο του κόστους εργασίας σε σχέση με την γειτονική Βουλγαρία για παράδειγμα είναι δεκαπλάσιο, ενώ οι συγκρίσεις με τις ανατολικές χώρες, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν είναι ακόμη δυσμενέστερες

Οι παράγοντες της δυσμενούς εξέλιξης δεν είναι συγκυριακοί

ΠτΘ: Κινδυνεύει όμως να κλείσει και η θυγατρική της εταιρείας της FANCO στην Βουλγαρία…
Γ.Μ.: Είναι και αυτό ένα θέμα που έχει σχέση με την ύφεση σε διεθνές και σε εθνικό επίπεδο. Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα λέγαμε ότι είναι εξωγενείς και έχουν οδηγήσει στην σημερινή κατάσταση και αν τους δούμε συνολικά εκτός από την ύφεση και την εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας ευρώ δολαρίου πρόκειται για παράγοντες πού δεν είναι συγκυριακοί, αντανακλούν κάποιες βαθιές μεταβολές στο διεθνές οικονομικό σύστημα που έλαβαν χώρα τα προηγούμενα χρόνια. Επομένως η απάντηση στο ερώτημα αν η κρίση είναι πρόσκαιρη είναι αρνητική. Οι εξελίξεις ήταν αναμενόμενες και εμείς το βλέπαμε από την προηγούμενη δεκαετία όπου γίνονταν επισημάνσεις ότι θα πρέπει να γίνουν προσαρμογές και από την πλευρά των επιχειρήσεων, αυτές δεν έγιναν τουλάχιστον στο βαθμό που έπρεπε, προκειμένου η πτώση να μην είναι τόσο απότομη και τόσο έντονη.

 

Αξίζει να σημειώσουμε βέβαια ότι παρόμοια σε μικρότερο βαθμό βέβαια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι κλωστοϋφαντουργοί στην ΕΕ, όπου με εξαίρεση κάποιες ανατολικές χώρες η υποχώρηση του κλάδου είναι εξίσου σημαντική. Όλα αυτά σχετίζονται με το κυρίαρχο οικονομικό δόγμα που αφορά στα οφέλη από την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, το οποίο λειτούργησε και στην περίπτωση της κλωστοϋφαντουργίας. Ας μην ξεχνάμε ότι έχουν ωφεληθεί και οι καταναλωτές από τις χαμηλότερες τιμές που φέρνει ο ανταγωνισμός, αλλά αμελήσαμε να δημιουργήσουμε εκείνες τις προϋποθέσεις μετάβασης σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες, να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες εργασίας ώστε να απορροφηθούν οι κραδασμοί από την συρρίκνωση του κλάδου.

ΠτΘ: Πέσαμε δηλαδή στο καινούργιο περιβάλλον χωρίς αλεξίπτωτο;
Γ.Μ.: Θεωρώ όμως ότι αυτά είχαν επισημανθεί, οπότε μάλλον η ευθύνη είναι δική μας.

ΠτΘ: Φταίει το κράτος, φταίνε οι επιχειρηματίες ή όλο το σύστημα;
Γ.Μ.: Νομίζω ότι η ευθύνη είναι συνολική.

Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού

ΠτΘ: Ποιοι επιπλέον παράγοντες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξομάλυνση αυτής της κατάστασης;
Γ.Μ.: Τους παράγοντες αυτούς τους ανέφεραν και εκπρόσωποι του κλάδου στους οποίους απευθυνθήκαμε κατά την διεξαγωγή της έρευνας, επισημαίνοντας την έλλειψη εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού για τον κλάδο και ευρύτερα για την βιομηχανία. Εκτιμούν επίσης την έλλειψη πολιτικής για το ελληνικό βαμβάκι που αποτελούσε τις προηγούμενες δεκαετίες σημαντικότατο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ελληνική κλωστοϋφαντουργία και έχει οδηγήσει σταδιακά σε ποιοτική υποβάθμιση αυτής της βασικής για τον κλάδο εισροής. Δεν υπάρχει πολιτική και υπάρχει κίνδυνος να επιδεινωθεί η ποιότητά του.

Υπάρχουν επίσης υστερήσεις και προβλήματα στις επενδύσεις έρευνας και ανάπτυξης καινοτόμων προϊόντων, ευθύνη και των επιχειρήσεων και του κράτους, στην σύνδεση της παραγωγής με την εκπαίδευση, στη συμμόρφωση των προϊόντων με συγκεκριμένες προδιαγραφές, στις τηλεπικοινωνιακές υποδομές στην περιφέρεια, στη σχέση των επιχειρήσεων με το χρηματοπιστωτικό σύστημα και με το σύστημα πληρωμών που στηρίζεται σε μεταχρονολογημένες επιταγές και δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στις επιχειρήσεις.

 

Τέλος, ένας άλλος παράγοντας είναι το παραεμπόριο και ο παράνομος τρόπος εισαγωγής και διακίνησης κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, χρόνιο πρόβλημα για τον κλάδο. Σε όλα αυτά θεωρώ ότι υπάρχει ένα πεδίο για ενέργειες που μπορούν να γίνουν και με τη συνδρομή του κράτους.

Προοπτικές του τομέα

ΠτΘ: Όλα αυτά δεν συνιστούν καθόλου αισιόδοξες προοπτικές για τον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας αλλά ταυτόχρονα βλέπω ότι έχετε και προτάσεις. Το εύκολο είναι να μπει λουκέτο στις επιχειρήσεις. Πώς θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε τον κάβο που βρισκόμαστε σήμερα
Γ.Μ.: Οι εκτιμήσεις μας δεν είναι θετικές. Από την πλευρά της ζήτησης έχουμε την τρέχουσα δυσμενή συγκυρία που επηρεάζει αρνητικά τη συνολική εγχώρια ζήτηση ειδών κλωστοϋφαντουργίας. Ειδικά για τα τελικά προϊόντα (π.χ. είδη οικιακής ένδυσης) θα έχουμε συγκράτηση των καταναλωτικών δαπανών, περιορισμό του δανεισμού από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, επίσης δεν βοηθά η υποχώρηση της κατασκευής νέων κατοικιών και η ύφεση της εγχώριας τουριστικής βιομηχανίας. Όλα συμβάλλουν καταλυτικά στην υποχώρηση της ζήτησης, τουλάχιστον βραχυχρόνια και δημιουργούν προβλήματα στις επιχειρήσεις. Επιπλέον, η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα των εγχώριων τελικών προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και ετοίμων ενδυμάτων, δε δημιουργεί θετικές προσδοκίες για το μέγεθος της ζήτησης ενδιάμεσων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων τα επόμενα χρόνια.

Εκτιμούμε ότι οι πιέσεις στην εγχώρια παραγωγή δεν αναμένεται να εκτονωθούν, γεγονός που συνεπάγεται περαιτέρω συρρίκνωση του κλάδου εφόσον δεν αρθούν οι σημαντικοί χρηματοδοτικοί περιορισμοί που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, δεν προωθηθεί η ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων και επίσης δεν βελτιωθεί η διείσδυση στις ξένες αγορές. Θετικά μπορεί να λειτουργήσει η ανατίμηση του δολαρίού έναντι του ευρώ και η ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής οικονομίας.

ΠτΘ: κ. Μανιάτη σας ευχαριστώ πολύ.
Γ.Μ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Προτάσεις για ανάκαμψη

«Βασική προτεραιότητα για τον κλάδο θα πρέπει να αποτελέσει η άμεση κατάρτιση ενός συνολικού στρατηγικού σχεδίου με συμμετοχή της πολιτείας και των εκπροσώπων του που βιώνουν την κατάσταση που επικρατεί. Εκεί θα αναδειχθούν οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι προοπτικές για τον κλάδο και θα υπάρξει σύνδεση με τα υφιστάμενα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση των αναγκαίων επενδύσεων. Αυτό θα έπρεπε να έχει γίνει αρκετά χρόνια πριν, έγιναν κάποιες προσπάθειες αλλά σύμφωνα με τις εξελίξεις δεν ήταν πετυχημένες.

 

Θα πρέπει να υπάρξει σύνδεση με τα αναπτυξιακά εργαλεία όπως το ΕΣΠΑ και ο επενδυτικός νόμος, προκειμένου να ενισχυθούν οι αναγκαίες επενδύσεις και οι προσαρμογές.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εντοπιστεί αν ήδη υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορεί να βοηθήσουν στην ικανοποίηση των αιτημάτων των επιχειρήσεων του κλάδου. Θεωρώ ότι πρέπει να πετύχουμε διαφοροποίηση του προϊόντος αλλά και πάλι η κατάσταση είναι δύσκολη, γιατί η απομίμηση των τεχνολογικών καινοτομιών είναι εύκολη επομένως δεν διασφαλίζει την βιωσιμότητα. Υπάρχει μια σχετική πρωτοβουλία από το υπουργείο Οικονομίας και μένει να δούμε έμπρακτα τις σχετικές ενέργειες.

Τα χρηματοδοτικά αυτά εργαλεία θα αναφέρονται για παράδειγμα στη θεσμοθέτηση προγραμμάτων και κινήτρων για την παραγωγή προϊόντων εντάσεως τεχνολογίας, όπως technical textiles, που χρησιμοποιούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία, στον κλάδο του ιατρικού εξοπλισμού, υπάρχει εκεί ένα κομμάτι ζήτησης αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να υποκαταστήσει την μαζική παραγωγή μέχρι σήμερα, functional and multifunctional textiles, την υιοθέτηση «μη τεχνολογικών» καινοτομιών, όπως σχεδιασμός προϊόντων, marketing, customer-service, και την τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου και εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής στην εφοδιαστική αλυσίδα. Θα πρέπει συγχρόνως να διευκρινιστεί τι εμποδίζει τις επιχειρήσεις να αναλάβουν σχετικές πρωτοβουλίες».

 

Άννα Πατρωνίδου

 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.