«Το υπερτατο νοημα της δοξας», οι Ολυμπιακοι Αγωνες στο φως της πινδαρικης ποιησης

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες με το κρεσέντο της υπόθεσης Κεντέρη – Θάνου και την υπερπροβολή των χορηγών έθεσαν και πάλι, αρνητικά βέβαια, την ερώτηση του νοήματος των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι όποιες προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για έλεγχο του ντόπιγκ αποδεικνύονται περιορισμένου χαρακτήρα και είναι λογικό οι πάντες να αναρωτιούνται τι νόημα έχουν άραγε σήμερα οι Ολυμπιακοί Αγώνες όταν καταρρακώνονται καθημερινά από σαθρές αξίες. Αλλά και η σποραδική επίκληση της μόνιμης επιστροφής τους στην Αθήνα με παράλληλη «κάθαρση αξιών» μοιάζει ουτοπική. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν αυτό που ήταν στην αρχαιότητα γιατί η ίδια κοινωνία είχε θέσει τον πήχη των αξιών πολύ ψηλά. Αναζητώντας το νόημα των Ολυμπιακών Αγώνων ο ποιητής Νίκος Σταμάτης στο παρόν βιβλίο του έρχεται να μας φανερώσει την πραγματική σημασία τους στο φως της πινδαρικής ποίησης. Ο ποιητής Πίνδαρος έγραψε δεκάδες ύμνους προς τιμήν των Ολυμπιονικών που υμνούν «αγέρωχα και υπερήφανα το μεγαλείο του ανθρώπου μέσα στο χρόνο, δοξάζουν τον άνθρωπο, τη δύναμή του και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει μεγάλα έργα. Η νίκη του αθλητή – αγωνιστή έχει ως έπαθλο την δόξα, η οποία είναι το αντίβαρο στο σκοτάδι και τον θάνατο. Μέσα από τον αγώνα καταυγάζονται όλες οι αρχές και οι αξίες του ελληνικού πολιτισμού. Ο Πίνδαρος ζώντας στην κλασική εποχή είναι φυσικό να υμνεί τον άνθρωπο της εποχής του, άτομο με υψηλή ατομική κουλτούρα, απαλλαγμένο από μεταφυσικές αγωνίες, που δεν περιμένει τη μέλλουσα ζωή για να δικαιωθεί αλλά δικαιώνεται από τις σύγχρονες του αξίες, τη δημοκρατία, τον ανθρωπισμό, τη λειτουργία της πόλεως και μεγαλύτερη δικαίωση έχει τη δόξα της νίκης στους Ολυμπιακούς αγώνες. Η ζωή των ελλήνων ήταν εργώδης και επίπονη, έπρεπε να αντιμετωπίσουν ποικίλες και δύσκολες καταστάσεις αλλά είχαν ως σκέπη και όπλο τους νόμους, τις αξίες, τη δικαιοσύνη, στοιχεία στα οποία πολλάκις αναφέρεται στους επίνικους ύμνους του ο Πίνδαρος.

Ο Πίνδαρος (518 ή 522-438 π.Χ.) αναγνωρίζεται ως ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές ανάμεσα στους αρχαίους λυρικούς. Έγραψε επίνικους ύμνους για τους Ολυμπιακούς και άλλους Πανελλήνιους Αγώνες (Πύθεια, Νέμεα, Ίσθμεια κα) από τους οποίους σώθηκαν 45 ύμνοι. Οι επίνικοι πινδάρειοι ύμνοι αποτέλεσαν στοιχείο της παιδείας των ελλήνων και μετέπειτα των Ρωμαίων, γι΄ αυτό και αντιγράφηκαν κατά κόρον και έγινε κατορθωτό να διασωθούν, κυρίως μέσω των Αλεξανδρινών γραμματικών.

Το περιβάλλον της Αθήνας έθρεψε την ποίηση του Πινδάρου καθώς ήταν ένας χώρος υψηλού πολιτισμού.

Δασκάλους του είχε τον Λάσιο τον Ερμιονέα, τον Αγαθοκλή και τον Απολλόδωρο που διέπρεπαν εκείνη την εποχή. Ο ποιητής στους ύμνους που γράφει αναφέρεται στα προτερήματα του νικητή, στον πατέρα, στην πόλη, στους θεούς της, στο είδος και τη σημασία του αθλήματος όπου και επρώτευσε, στον προπονητή του, στο κάλλος και στη νεότητα, στο μόχθο και στην προσπάθεια που κατέβαλε για να καταστεί νικητής. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία του ύμνου τα οποία διανθίζονται με την ιδιαιτερότητα του ήρωα – νικητή, με μεγάλες και πρωτότυπες θεωρήσεις για τον κόσμο και τη ζωή του πολίτη. Γιατί ο ποιητής είναι ένας σοφός και παρεμβαίνει με αυτόν τον τρόπο στο κοινωνικό γίγνεσθαι αφηγούμενος τα τωρινά και τα μελλούμενα. Στοιχείο του ύμνου είναι και ο μύθος που παραμένει «προσδεδεμένος» με το παρόν καθώς ο ποιητής διεξάγει έναν διάλογο μεταξύ του μύθου και των γεγονότων της ζωής, προσδίδοντας στο κείμενο δραματικότητα και προκαλώντας το ενδιαφέρον των θεατών. Οι ύμνοι με αυτόν τον τρόπο αποτελούσαν καλλιτεχνικά γεγονότα μεγάλης κοινωνικής σημασίας. Η σημερινή ανάγνωση των πινδάρειων ύμνων μας φέρνει κοντά σε μια κοινωνία με μεγάλες αξίες που ζουν διαχρονικά χάρη στην υψηλή κοινωνική συνείδηση των πολιτών που τις διακονούν, και που μας δίνουν το μέτρο της δυσκολίας προκειμένου να φτάσουμε και εμείς σε τέτοια επίπεδα.

Γιάννης Μπασκόζος, «Εξπρές», 5/9/2004

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.