Το Πανεπιστημιο δεν ειναι επιχειρηση

Τον τελευταίο καιρό πολλά ήταν αυτά που λέχθηκαν και γράφηκαν για το Δημοκρίτειο και, ιδιαίτερα, για τα οικονομικά του. Ο αντιπρύτανης του Δημοκριτείου, καθηγητής κ. Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου απαντά σήμερα σε όσα κατά καιρούς γράφηκαν στον τύπο περί του Πανεπιστημίου.

Με επιχειρήματα ο κ. Χατζηκωνσταντίνου ξεκινώντας από τα γενικότερα προβλήματα της παιδείας, υποστηρίζει ότι ο ρόλος των πνευματικών ιδρυμάτων, και δη του Δημοκριτείου, πρέπει να αποσκοπεί στην προαγωγή της επιστήμης και στη δημιουργία γνώσης, για πνευματικά ιδρύματα που θα αποτελούν φάρο όχι μόνο για τους φοιτητές, αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας.

Σε μία εποχή τεχνοκρατική που τα πάντα κρίνονται με οικονομικά κριτήρια, ο κ. Χατζηκωνσταντίνου επιμένει στο ρόλο ενός ουμανιστικού ιδρύματος, που με τα σημερινά δεδομένα φαντάζει απαραίτητος, ενώ δεν παραλείπει να δώσει απαντήσεις σε όσα γράφηκαν περί των οικονομικών προβλημάτων του Δημοκριτείου, για τα οποία όπως τονίζει «πρέπει να υπάρξει προγραμματισμός, οικονομική εξυγίανση, γεγονός που απαιτεί σοβαρές προτάσεις και μάλιστα πολιτικές».

Επίσης, ο κ. Αντιπρύτανης τοποθετείται στο θέμα του περιορισμού της λειτουργίας των τμημάτων του πανεπιστημίου, αλλά και της δημιουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων, για την εφαρμογή των συμπερασμάτων της διάσκεψης Μπολώνια, για τα τμήματα Διεύρυνσης και, γενικότερα, για το κλίμα ασάφειας που επικρατεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, που όπως ο ίδιος λέει «επηρεάζει την ακαδημαϊκότητα των πανεπιστημίων».

ΠτΘ: κ. Χατζηκωνσταντίνου, βρίσκεστε στο δεύτερο χρόνο των πρυτανικών σας καθηκόντων. Σε σχέση με το Δημοκρίτειο, ο απλός πολίτης εισπράττει από τη μια κορυφαία προβλήματα, όπως τα διατυπώνει και το πρυτανικό σχήμα, – το οικονομικό πρόβλημα, το οποίο ήδη το έχετε καταστήσει σαφές στην κοινωνία -, και από την άλλη παρακολουθεί την ανασυγκρότηση του Πανεπιστημίου, όσον αφορά στην ακαδημαϊκή του ταυτότητα, με μία δραστηριότητα που είχαμε χρόνια να δούμε, και που δείχνει ότι το Πανεπιστήμιο δεν υφίσταται μόνον για να βγάζει πτυχιούχους, αλλά είναι ένα πνευματικό ίδρυμα, ένα ίδρυμα κυοφορίας ιδεών, διαλόγου… Ένα ίδρυμα, εν κατακλείδι, που προάγει και την ίδια την επιστήμη. Θα επιθυμούσαμε να μας πείτε κατ’ αρχήν, αν το πρυτανικό σχήμα στο οποίο ανήκετε κι εσείς, σε μία τεχνοκρατική καθ’ όλα εποχή, εξακολουθεί να θεωρεί ότι πρωτεύον ζήτημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξακολουθεί να είναι η προάσπιση της ακαδημαϊκότητας των ανώτατων ιδρυμάτων.

Γ.Χ.: Θα προσπαθήσω να σας πω τις σκέψεις μου και να τις εκφράσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε δύο επίπεδα. Ξεκινώ από θέματα που αφορούν στο γενικότερο επίπεδο της ανωτάτης παιδείας στη χώρα. Τα τελευταία χρόνια, και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, υπάρχει στο σύστημα της ανώτατης παιδείας ένα γκρίζο, και όχι σαφώς προσδιορισμένο περιβάλλον. Κανένας δεν γνωρίζει πολύ καλά ποιοι είναι οι όροι του παιχνιδιού. Υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να λυθούν και ελπίζω η παρούσα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να μεθοδεύει την επίλυσή τους, όσο μπορεί περισσότερο, και να σκέπτεται την αποκατάσταση ενός συγκεκριμένου πλαισίου, εντός του οποίου θα πρέπει να κινηθεί η ανωτάτη παιδεία στη χώρα. Το πλαίσιο αυτό πρέπει να υποστεί την κριτική ενός δημοσίου διαλόγου προκειμένου να είναι γενικά αποδεκτό, και οι δυνάμεις οι οποίες ασχολούνται και δραστηριοποιούνται στο χώρο της ανωτάτης παιδείας, μ’ ένα τρόπο ο οποίος πλέον θα είναι αποτελεσματικός, πρέπει να συνεχίσουν να δουλεύουν για τη διαμόρφωση εκείνων των επιστημόνων που είναι απαραίτητοι και για τη χώρα αλλά και για τη δημιουργία και τη διαμόρφωση μιας γνώσης, απαραίτητης και για τους ίδιους του επιστήμονες που την καλλιεργούν. Για να καταστήσω σαφές τι ακριβώς θέλω να πω σε ό,τι αφορά στο γκρίζο αυτό τοπίο, θα σας πω ότι υπάρχουν πολλές εκκρεμότητες. Γίνεται πολύ συζήτηση για κάποια θέματα που δεν είναι ξεκαθαρισμένα. Για παράδειγμα θα σας πω τη συζήτηση που γίνεται για τα Ινστιτούτα δια Βίου Εκπαίδευσης, τη συζήτηση που γίνεται για το αν θα εφαρμοστεί το σύστημα της Μπολώνια, το τρία – πέντε – οκτώ, ή για το θέμα της αξιολόγησης των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Υπάρχουν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι οι οποίοι αμφισβητούν την εφαρμογή αυτού του συστήματος στη χώρα, ενώ πιθανότατα λόγοι ανταγωνιστικοί σε ευρωπαϊκό περιβάλλον επιβάλλουν στο να εφαρμοσθεί το συγκεκριμένο σύστημα και να διαμορφωθεί τελικώς ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας. Υπάρχουν προβλήματα που έχουν σχέση με τα λεγόμενα τμήματα Διεύρυνσης, όπου το τοπίο δεν είναι ξεκάθαρο για το πώς και πότε θα χρηματοδοτηθούν. Επίσης γίνεται κουβέντα για τα μη κρατικά ή ιδιωτικά πανεπιστήμια. Τι γίνεται επίσης με τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών; Υπάρχει αναταραχή στο χώρο των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα που θα μπορούσα να αναφέρω, διαμορφώνουν αυτό το κλίμα ασάφειας το οποίο επηρεάζει οπωσδήποτε την ακαδημαϊκότητα των πανεπιστημίων. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να τονίσω ότι ίσως το σημαντικότερο είναι, το θέμα της υποχρηματοδότησης των πανεπιστημίων της χώρας και βέβαια, σ’ αυτό το πρόβλημα οφείλει τη δυσλειτουργία του τη στιγμή αυτή και το Δημοκρίτειο, το οποίο είναι αναμφισβήτητα ένα μεγάλο πανεπιστήμιο. Έχει περίπου 21000 φοιτητές, 500 περίπου καθηγητές, μία σοβαρή σε αριθμό διοίκηση και μία κτισμένη έκταση κτιρίων, εργαστηρίων και αιθουσών που φθάνει περίπου τις 142.000 τ.μ. Το Πανεπιστήμιο εκτείνεται ταυτόχρονα από την Ορεστιάδα μέχρι την Ξάνθη, σε μια μεγάλη διαδρομή, και οπωσδήποτε το γεγονός αυτό καθώς και η πολυπλοκότητα του Πανεπιστημίου καθιστά δύσκολη τη διοίκησή του.

Η ιστορία της υποχρηματοδότησης της ανωτάτης εκπαίδευσης στη χώρα, το μικρό ποσοστό που διατίθεται κάθε χρόνο από τον προϋπολογισμό του κράτους, δημιουργεί προβλήματα, τα οποία σχετίζονται με την ακαδημαϊκότητα του πανεπιστημίου, με την επιδείνωση της ποιότητάς του, δημιουργεί μία μιζέρια η οποία αντανακλάται σ’ όλα τα επίπεδα, ακόμα και σε επίπεδο διοίκησης. Έχω την εντύπωση ότι απ’ ανέκαθεν οι φοιτητές, οι νέοι άνθρωποι στον τόπο αυτό πάλευαν και φώναζαν για υψηλότερα επίπεδα χρηματοδότησης σε ό,τι αφορά το μερίδιο του κρατικού προϋπολογισμού για την ανωτάτη παιδεία. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε που παλεύαμε για το 15%, – πάνω από τριάντα, – και το ποσοστό εξακολουθεί να είναι περίπου στο 3,8%, ενώ αναμένεται να φθάσει γύρω στο 5%. Υπάρχουν κάποιες προσδοκίες για αύξηση της επιχορήγησης των πανεπιστημίων από τον προϋπολογισμό σ’ ένα καινούργιο πλαίσιο στο οποίο ένας μεγάλος αριθμός τμημάτων της Διεύρυνσης, τα οποία μέχρι σήμερα χρηματοδοτούνταν από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΕΠΕΑΕΚ, θα πρέπει τώρα να χρηματοδοτηθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Το θέμα της υποχρηματοδότησης είναι σοβαρό, γιατί όταν τα χρήματα δεν αρκούν, όταν υπάρχουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα απλήρωτοι καθηγητές στο πανεπιστήμιο, όταν οι τρίτοι δεν είναι ικανοποιημένοι από τη συνεργασία μ’ αυτό, όλη αυτή η μιζέρια οδηγεί και σε πτώση της ποιότητας δουλειάς που προσφέρεται. Οι εργαζόμενοι δεν είναι ευχαριστημένοι, πρέπει να πληρώνονται στην ώρα που πρέπει για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της καθημερινότητας, πρέπει να γίνουν δαπάνες που έχουν σχέση με τη βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής. Όλα αυτά τα θέματα αναβάλλονται από χρόνο σε χρόνο και δημιουργούν και μεταξύ των φοιτητών επίσης, ένα κλίμα μιζέριας και, πολλές φορές, σιωπής, που συνοδεύεται από ένα αίσθημα αδυναμίας στο να συμβάλλουν στη βελτίωση των πραγμάτων. Γεγονότα όλα που εξωθούν πολλούς ικανούς επιστήμονες στο να κάνουν ακαδημαϊκή καριέρα, να κατευθύνονται αλλού για να βρουν την τύχη τους, με αποτέλεσμα τη μείωση της ακαδημαϊκότητας του πανεπιστημίου. Άλλωστε πρέπει να πω ότι μόνο μία οικονομικά ικανοποιητική κατάσταση και μία ικανοποιητική χρηματοδότηση είναι δυνατόν να δώσει και στη διοίκηση του Πανεπιστημίου τη δυνατότητα να φτιάξει ένα μακρόπνοο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης. Όταν τα πάντα είναι περιορισμένα, αυτό το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης είναι πολύ δύσκολο να σχεδιασθεί και να υλοποιηθεί.

ΠτΘ: Πριν δοθεί το ένα εκατομμύριο ευρώ από το Υπουργείο Παιδείας είχατε κοινοποιήσει την αγωνία σας για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου. Με τη συγκεκριμένη χρηματοδότηση δεν έκλεισε το Πανεπιστήμιο, ούτε για τη ΔΕΗ, ούτε για τον ΟΤΕ, ούτε για οποιοδήποτε άλλο οικονομικό λόγο. Το αρμόδιο υπουργείο σας έχει δώσει χρονοδιάγραμμα για το πότε θα εκταμιεύσετε τα χρήματα για να μπορείτε να αισθάνεστε ανακουφισμένοι και να μη ζείτε διαρκώς υπό το άχθος των οικονομικών προβλημάτων που δυσχεραίνουν τη λειτουργία του;

Γ.Χ.: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ελληνική οικονομία μετά τους Ολυμπιακούς βρίσκεται σε μία δύσκολη καμπή. Έγιναν τεράστιες δαπάνες για να είναι πετυχημένοι αυτοί οι Ολυμπιακοί, δόθηκαν πολλά χρήματα για την αναμόρφωση της πρωτεύουσας και την υλοποίηση των μεγάλων έργων. Το ζήτημα είναι ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει οικονομική στενότητα στον τόπο. Γεγονός είναι ότι αυτά που περίμενε το Πανεπιστήμιο, με βάση τον περασμένο προϋπολογισμό από την κυβέρνηση, έχουν κατά κάποιο τρόπο καλυφθεί. Καταρτίζεται εκτός των άλλων και ο καινούργιος προϋπολογισμός για το 2005, ο οποίος είναι περίπου στα ίδια επίπεδα, διότι και το υπουργείο ακόμα δεν έχει αποφασίσει για το τι είδους και πόση είναι η αύξηση που θα δώσει. Το περιβάλλον είναι ασαφές για τη χρηματοδότηση του πανεπιστημίου. Αυτό, σε συνάρτηση με το δεδομένο έλλειμμα που μας ακολουθεί, μας οδηγεί μία περίοδο πίσω, και δεν ξέρουμε ακόμα πώς θα καταφέρουμε να το ξεπεράσουμε. Δεν έχει γίνει καμία αποτελεσματική συνεννόηση για το πώς θα καλυφθεί το έλλειμμα στο μέλλον, για παράδειγμα αν θα καλυφθεί στα επόμενα τρία -τέσσερα χρόνια με μία πρόσθετη επιχορήγηση η οποία θα είναι των τριών ή των τεσσάρων εκατομμυρίων ευρώ το χρόνο, ώστε σε τρία ή τέσσερα χρόνια αυτό να έχει καλυφθεί. Το Πανεπιστήμιό μας έχει μεγαλώσει, χρειάζεται επιπλέον χρήματα για την ομαλή λειτουργία του. Δεν αρκεί να εξαλείψουμε το χρέος με την ίδια κρατική επιχορήγηση, γιατί σε λίγα χρόνια θα έχουμε το ίδιο πρόβλημα. Πρέπει να υπάρξει ένα προγραμματισμός οικονομικής εξυγίανσης, ώστε το Πανεπιστήμιο να μπορεί να αντιμετωπίσει τα ετήσια έξοδά του. Αυτό απαιτεί σοβαρές προτάσεις και μάλιστα πολιτικές. Βέβαια, δεν αντιλέγω ότι και τα άλλα πανεπιστήμια έχουν προβλήματα, αλλά το Δημοκρίτειο έχει το εντονότερο αυτή τη στιγμή μεταξύ των άλλων ελληνικών ιδρυμάτων, και αυτό οφείλεται κατ’ εξοχήν στη Διεύρυνσή του. Τα ένδεκα τμήματα έγιναν δεκαοκτώ και μάλιστα από την Ορεστιάδα μέχρι την Ξάνθη. Θέλουν λειτουργικές δαπάνες και άλλες που τις υπέστη ο κρατικός προϋπολογισμός που δόθηκε στο πανεπιστήμιο για την αντιμετώπιση των δαπανών του.

ΠτΘ:Το πρόβλημα των τμημάτων Διεύρυνσης το αντιμετωπίζει και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Για τα ζητήματα όμως αυτά έγινε διάλογος και στον τοπικό, τον θρακιώτικο τύπο. Κάποιες εφημερίδες έγραψαν, «ας περιορίσει τα τμήματά του το Πανεπιστήμιο», άποψη με την οποία η κοινή γνώμη μάλλον δεν συμφωνεί. Η δική σας άποψη για τον περιορισμό της λειτουργίας του Πανεπιστημίου επ’ αφορμή του περιορισμού των δαπανών ποια είναι;

Γ.Χ.: Άποψή μου είναι ότι ένα Πανεπιστήμιο δεν μπορεί ούτε να συρρικνώνεται, ούτε να είναι εσωστρεφές. Το Πανεπιστήμιο ως πνευματικό ίδρυμα δεν είναι μόνο ίδρυμα καλλιέργειας και παραγωγής επιστημονικής γνώσης και αναπαραγωγής της, αλλά είναι και ίδρυμα προβληματισμού, ίδρυμα που ανεβάζει το επίπεδο της κοινωνίας. Το Πανεπιστήμιο έχει να κάνει με τη βελτίωση του τρόπου σκέψης, με τη βελτίωση και την παραγωγή της γνώσης και με ερευνητική προσπάθεια, η οποία είναι σήμερα χρήσιμη όσο ποτέ άλλοτε. Σε μία περίοδο εξελίξεων που τα πάντα διευρύνονται, οι αγορές μεγαλώνουν, οι γνώσεις διαδίδονται ταχύτατα μέσα από το διαδίκτυο, όταν το χρήμα μεταφέρεται από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη σε πραγματικό χρόνο με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που η παρούσα κατάσταση διαμορφώνει στον άνθρωπο, είναι δυνατόν να μιλάμε για συρρίκνωση του Πανεπιστημίου; Είναι δυνατόν το Πανεπιστήμιο να είναι εσωστρεφές; Τώρα, που όσο ποτέ άλλοτε χρειάζεται να καλλιεργήσει ανθρώπους οι οποίοι θα είναι μορφωμένοι, προβληματισμένοι με κριτικό πνεύμα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των καιρών; Το Πανεπιστήμιο είναι πνευματικό ίδρυμα που πρέπει να διακρίνεται από πνευματικότητα, η οποία καθημερινώς θα μεγενθύνεται. Πρέπει να έχει ανθρώπους αφιερωμένους στο καθήκον της παραγωγής και αναπαραγωγής γνώσης και όχι μόνον. Πρέπει να είναι ένα Πανεπιστήμιο στο οποίο οι άνθρωποι που υπηρετούν, θα είναι προσωπικότητες με αξιοπρέπεια και κύρος, θα είναι παραδείγματα για την κοινωνία και τους νέους ανθρώπους, οι οποίοι ζουν σήμερα σ’ ένα κόσμο που από πολλούς χαρακτηρίζεται λίγο περισσότερο από το κανονικό «βάρβαρος», σε μία εποχή σκληρή που διακρίνεται από εμπορευματοποιήσεις των πάντων και ανταποδοτικότητες. Σ’ ένα τέτοιο σκληρό κόσμο, υπάρχει ένα πνευματικό ίδρυμα που λέγεται Πανεπιστήμιο, που αποτελεί σύναξη και συνάντηση ανθρώπων για κοινό προβληματισμό, συλλογική δράση και δημιουργία γνώσης. Δύσκολα ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα κλείνει. Ας μην οδηγήσουμε όμως το Πανεπιστήμιο, που βεβαίως δεν θα κλείσει, σε μία συρρίκνωση. Αν θέλει η πολιτεία και η κυρίαρχη ιδεολογία να φτιάξει ιδιωτικά πανεπιστήμια ας το πει ευθέως, αλλά πρώτα ας βοηθήσει το δημόσιο πανεπιστήμιο, ώστε και ανταγωνιστικό να γίνει και να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Γιατί το δημόσιο πανεπιστήμιο, θα εξακολουθήσει να μορφώνει τα παιδιά του λαού, που αναζητούν δημόσια και δωρεάν παιδεία. Η οποιαδήποτε υποβάθμιση του Δημοσίου Πανεπιστημίου δεν αποτελεί ευγενή στόχο και είναι επόμενο να βρει την κοινωνία αντίθετη.

ΠτΘ: Σε έρευνα της εφημερίδας «Τα Νέα» για τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το σύνολο των πρυτανικών σχημάτων της χώρας δήλωνε την αντίθεσή του, κάτι όμως που όπως ψιθυρίζεται είναι στις σκέψεις της κυβέρνησης και συμφωνεί και η αντιπολίτευση. Μήπως τελικά εισπράττετε αντίδραση, επειδή παραμένετε ουμανιστές;

Γ.Χ.: Η αλήθεια είναι ότι ο ουμανισμός υφίσταται μία τεράστια κρίση στην εποχή μας. Επειδή όμως ουμανισμός σημαίνει ανθρωπισμός και επειδή οι άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να είναι άνθρωποι, όλοι αυτοί οι τεχνοκράτες που πιστεύουν ότι ήρθε το τέλος του ουμανισμού, του ανθρωπισμού και ότι οι σκληρές αξίες είναι περισσότερο αποτελεσματικές απ’ αυτόν, δυστυχώς, είναι καταδικασμένοι, κατά τη γνώμη μου, να αποτύχουν. Ουμανισμός σημαίνει ανθρωπισμός, σημαίνει αξίες και αρχές και αυτό είναι φυσιολογικό εκ των πραγμάτων στα μυαλά των ανθρώπων να συγκινεί, να επικρατεί και να διεγείρει. Επομένως, μάταιος ο κόπος όσων πιστεύουν και στο τέλος της ιστορίας, και στο τέλος της πολιτικής και στο τέλος του ουμανισμού και στο τέλος των αξιών, και στο ότι, ό,τι έχει σχέση με θέματα αγοράς, κέρδους, ανταποδοτικότητας, εμπορευματοποίησης των πάντων, θα επικρατήσει. Πιστεύω ότι το Πανεπιστήμιο ακριβώς γι’ αυτό το λόγο έχει πολύ μεγάλο ρόλο να παίξει και δεν πρέπει ποτέ να επιτραπεί η συρρίκνωσή του. Θα πρέπει πάντοτε να έχει τη στήριξη της κοινωνίας, γιατί δεν είναι μόνο ένα ίδρυμα που σκοπεύει και στοχεύει να βγάλει στελέχη για την παραγωγή. Είναι και αυτό, αλλά κύριος στόχος είναι να μορφώσει την κοινωνία των ανθρώπων που στον 21ο αιώνα βλέπουν πιθανότατα τις τύχες τους να είναι αρκετά σκοτεινές και το μέλλον απροσδιόριστο περισσότερο απ’ ό,τι ήταν μέχρι σήμερα. Το Πανεπιστήμιο είναι εκείνο που θα ερμηνεύσει το μέλλον, είναι εκείνο που θα το ξεδιαλύνει και θα το παρουσιάσει στην κοινωνία σαν μια καθαρή εικόνα του τι συμβαίνει σήμερα και του τι θα συμβεί στο μέλλον, με τους σκεπτόμενους ανθρώπους που διαθέτει, που παράγει και αναπαράγει συνεχώς.

ΠτΘ: κ. Χατζηκωνσταντίνου, εξαναγκαστήκατε να υπερασπιστείτε το Πανεπιστήμιο για τον τρόπο λειτουργίας του μέχρι σήμερα. Αν χρειαστεί, θα δώσετε ξανά μάχη ή τελικά θα θεωρήσετε ως νομοτελειακή την ανάγκη το Πανεπιστήμιο να συνδεθεί με την οικονομία και τους ιδιώτες; Μήπως επιπλέον σας θεωρήσουν παλιομοδίτες…

Γ.Χ.: Εξαρτάται από τι πρεσβεύει η νέα μόδα και αν αυτό που πρεσβεύει είναι πραγματικά νέο. Διότι κάποτε θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τι σημαίνει το περιεχόμενο του εκσυγχρονισμού. Το να παρουσιάζουμε σήμερα ένα όρο μ’ ένα ασαφές περιεχόμενο, τούτο συσκοτίζει την αλήθεια και την πραγματικότητα. Ποιος είναι τελικά ο στόχος του Πανεπιστημίου και ποιος της κοινωνίας για το μέλλον; Προφανώς είναι η βελτίωση της πνευματικής, ψυχικής και υλικής ευημερίας των ανθρώπων. Εάν το σύστημα δεν στοχεύει στον άνθρωπο, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής του, του πνεύματός του, της καλλιέργειάς του, του πολιτισμού του και ζητά πράγματα τελείως πεζά, – μη ξεχνάτε άνθρωπος σημαίνει άνω θρώσκω, – τότε κάτι παράδοξο συμβαίνει, κάτι έχει ανατραπεί. Υπάρχουν παράδοξες αντιστροφές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το Πανεπιστήμιο είναι εκείνο, που θα ερμηνεύσει και θα προσπαθήσει να τις ξεπεράσει και να τις εξηγήσει. Η μάχη εάν δοθεί, θα δοθεί από σκεπτόμενους ανθρώπους. Οι τεχνοκράτες είναι χρήσιμοι για την επίλυση πραγματικών προβλημάτων, όμως οι σκεπτόμενοι άνθρωποι αποτελούν το «άλας της Γης». Το μεγάλο ερωτηματικό είναι αν υπάρχει σήμερα πρόβλημα με την παγκόσμια διανόηση. Είναι σήμερα οι διανοητές, διανοητές με την πλήρη έννοια του όρου; Είναι άνθρωποι ανεξάρτητοι, που σκέφτονται, που έχουν όνειρα, αξίες, που πολεμούν πάση θυσία και τις οποίες προστατεύουν, ή ο κόσμος και το κλίμα είναι τέτοιο που ένα μεγάλος αριθμός από τους σύγχρονους διανοητές δεν παίζουν σωστά το ρόλο; Δεν θέλω να γίνω σκληρότερος επ’ αυτού τη στιγμή αυτή.

ΠτΘ: Ο συνάδελφός σας Γκαλμπρέιθ είχε πει ότι οι οικονομολόγοι σήμερα έγιναν μανδαρίνοι της εξουσίας και γι’ αυτό τελικά δεν έχουμε ρηξικέλευθη οικονομική σκέψη στον αιώνα μας, όπως είχαμε ανέκαθεν… Μαρξ, Ενγκελς κ.λ.π., κ.λ.π…

Γ.Χ.: Οι οικονομολόγοι σήμερα είναι πολύ χρήσιμοι ως επιστήμονες. Ασχολούνται με τις αρχές που προβάλλονται ως οι κυρίαρχες της εποχής, και γι’ αυτό έχουν και κάποιο κύρος. Εγώ τουλάχιστον θα πρέπει να πω ότι έχω μία κοινωνική αντίληψη του τρόπου με τον οποίο ο οικονομολόγος θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του. Η οικονομική επιστήμη και το οικονομικό σύστημα, ως σύστημα, είναι δημιούργημα των ανθρώπων και υπάρχει για να υπηρετεί τον άνθρωπο και την κοινωνία του. Αν βρισκόμαστε σε μία περίοδο όπου ο άνθρωπος και η κοινωνία του εξυπηρετεί απλά την ομαλή λειτουργία του οικονομικού συστήματος, τότε κατά την άποψή μου υπάρχει μία παράδοξη αντιστροφή που χρήζει μελέτης, ώστε να επαναφέρουμε τα πράγματα στην πραγματική τους ροή. Δεν επιτρέπεται να είμεθα εμείς υπηρέτες ενός εργαλείου που εμείς έχουμε φτιάξει για την ευημερία του ανθρώπου και για ολόκληρη την κοινωνία. Δεν επιτρέπεται η κοινωνία να υπηρετεί οικονομικούς μηχανισμούς αλλά οι οικονομικοί μηχανισμοί είναι εκείνοι που θα έπρεπε να υπηρετούν την κοινωνία για την εκπλήρωση του σκοπού, που είναι η βελτίωση της ζωής του ανθρώπου.

ΠτΘ: Στο λόγο σας αναφέρετε ακόμη συχνά τη λέξη διανοούμενος που στην Ελλάδα έχει μάλλον τελευταία ξεχαστεί … Κοντεύουμε δε να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχουν πλέον διανοούμενοι. Πώς αισθάνεστε όμως, ως οικονομολόγος που σκέφτεται και πολιτικά, όταν βλέπετε καταγεγραμμένες στον τύπο συστάσεις προς το Πανεπιστήμιο, μεταξύ αυτών και της υπουργού παιδείας, να περιορίσετε την εξωστρέφειά σας;

Γ.Χ: Βεβαίως είμαι οικονομολόγος αλλά σε καμία περίπτωση δεν πιστεύω ότι το Πανεπιστήμιο είναι μία επιχείρηση, η οποία απλώς επιτελεί σκοπούς, όπως αυτοί που καταγράφονται στην οικονομική επιστήμη. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι επιχείρηση, είναι πνευματικό ίδρυμα που υπάρχει χάριν των φοιτητών του και στοχεύει στην αναπαραγωγή και παραγωγή γνώσης, στην παραγωγή και δημιουργία προβληματισμού στην κριτική σκέψη και στη διαμόρφωση ανθρώπων με προσωπικότητα, ικανούς για την κοινωνία όπου ζουν. Έχω την εντύπωση ότι πολλές απ’ αυτές τις δηλώσεις που βλέπουμε στον τύπο, που έχουν σχέση με την εξωστρέφεια του Πανεπιστημίου μας και πολλές φορές είναι εναντίον αυτής, είναι δηλώσεις που εντάσσονται στα πλαίσια του επικοινωνιακού παιχνιδιού για τη δημιουργία εντυπώσεων. Για παράδειγμα όταν λέμε να περιορίσει το Δημοκρίτειο τα συνέδρια που κάνει προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του απέναντι στη ΔΕΗ, είναι οπωσδήποτε κάτι που εντυπωσιάζει, και κάποιος μπορεί να το βρει λογικό, από την άλλη όμως πρέπει να πω ότι αυτός ο περίφημος λογαριασμός της ΔΕΗ δεν είναι και τόσο σημαντικός στα πλαίσια του γενικότερου χρέους του πανεπιστημίου. Πιθανότατα σε λίγο καιρό να μην υπάρχει χρέος προς τη ΔΕΗ. Είναι όμως δυνατόν να έχουμε ένα πανεπιστήμιο τόσο εσωστρεφές, το οποίο να ασχολείται με το πώς θα πληρώσει τα μικροέξοδά του και να αποκολληθεί από το βασικό του σκοπό, τον πνευματικό, για τον οποίο υπάρχει; Είναι δυνατόν να μη γίνουν συνέδρια στο Πανεπιστήμιο; Είναι δυνατόν να αποκλεισθεί ο δρόμος της διάχυσης γνώσης προς τα έξω, από τους βασικούς σκοπούς ενός ιδρύματος; Δεν είναι δυνατόν να οδηγούμε το Πανεπιστήμιο σε εσωστρέφεια σε μία περίοδο που κατεξοχήν θέλει να θεωρείται εξωστρεφής.

ΠτΘ: Ως πρυτανικό σχήμα είστε παρόντες σε κάθε εκδήλωση που γίνεται στο Πανεπιστήμιο, στους φοιτητικούς συλλόγους, στην πόλη. Είναι συνειδητή η επιλογή σας να ενδυναμώνετε με την παρουσία της κάθε πυρήνα πνευματικότητας που υφίσταται στον τόπο;

Γ.Χ.: Εάν η πρυτανική αρχή είναι παρούσα σε εκδηλώσεις, εάν η πρυτανική αρχή είναι σεβαστή στην κοινωνία των ανθρώπων εκεί όπου δραστηριοποιείται το Πανεπιστήμιο, εάν η πρυτανική αρχή τυγχάνει της εκτίμησης των ανθρώπων της καθημερινότητας, διότι περιβάλλεται με την αίγλη της πνευματικότητας ενός πανεπιστημίου, την οποία η πρυτανική αρχή εκφράζει, – και όχι μόνο η πρυτανική αρχή αλλά και οι καθηγητές, το διδακτικό προσωπικό είναι παρόντες σε εκδηλώσεις της κοινωνίας-, αυτό εκτιμάται πολύ από την κοινωνία και αποτελεί παράδειγμα για αυτήν. Αυτό έχει ως συνέπεια την άνοδο του πολιτισμού, την άνοδο της πνευματικότητας της κοινωνίας αυτής καθεαυτής, το ξεπέρασμα προβλημάτων του παρελθόντος για τα οποία πιθανότατα να μην ήμαστε υπερήφανοι σαν κοινωνία, και τα οποία μπορούμε να τα ξεπεράσουμε συμμετέχοντας στον πολιτισμό, στην καλλιέργεια της γνώσης. Το Πανεπιστήμιο στα πλαίσια της πνευματικότητας πρέπει να έχει πραγματικούς καθηγητές, που θα είναι περήφανοι για το λειτούργημα που ασκούν και οι οποίοι δεν θα είναι απλοί επαγγελματίες, που απλώς εργάζονται για ένα μισθό, ή για να κάνουν έρευνα που θα τους κάνει περισσότερο δακτυλοδεικτούμενους. Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου, κατά τη γνώμη μου, πέρα από την επιστημοσύνη που θα πρέπει να τους διακρίνει, πρέπει να είναι παραδείγματα ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πνευματικής καλλιέργειας, παραδείγματα για την κοινωνία, γιατί έτσι ανεβάζουν το επίπεδο του πολιτισμού. Παραδείγματα για τους φοιτητές και όχι απλοί συμβουλάτορες αυτών.

ΠτΘ: Τον τελευταίο καιρό διαβάσαμε κακόβουλα σχόλια για το Πανεπιστήμιο. Σας ενοχλεί αυτό;

Γ.Χ.: Αναμφίβολα αυτά δεν είναι ευχάριστα και στενοχωρούν τον οποιονδήποτε. Το ζήτημα είναι ότι δημιουργούνται και μέσα από τη μιζέρια για την οποία μίλησα προηγουμένως. Τα προβλήματα είναι ανθρώπινα, δεν είμεθα τέλειοι. Υπάρχουν και πάθη και μίση και παρεξηγήσεις, διάφορες καταστάσεις που δυσκολεύουν την καθημερινότητα. Το ζήτημα είναι αν έχουμε τη βούληση να κάνουμε τις υπερβάσεις μας. Αυτοί που δεν έχουν τη δυνατότητα να τις κάνουν, δεν ξέρω πόσο ευτυχείς είναι. Πρέπει να εμπιστευόμεθα τους ανθρώπους και στο Πανεπιστήμιο δεν πρέπει να είμαστε δυστυχείς. Πρέπει να κάνουμε τις υπερβάσεις μας. Κανένα πρόβλημα δεν είναι άλυτο. Πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη βούληση, να υπάρχει μία δυνατότητα να κατευνάσουμε τα μίση και τα πάθη, να συνδιαλλαγούμε, να συνυπάρξουμε, να δώσουμε την μάχη για το καλό

ΠτΘ: Το Πανεπιστήμιο είναι, όπως φαίνεται, και χώρος ανταγωνισμών. Ο ανταγωνισμός συνυφαίνεται όμως με φαινόμενα ισχύος, αλλά ισχύς, έριδες, πάθη και πνευματικότητα πώς;

Γ.Χ.: Υπάρχει ανταγωνισμός στο Πανεπιστήμιο. Ειλικρινά επειδή για χρόνια, περίπου 28, το υπηρετώ έχω τις προσωπικές εμπειρίες μου, και δεν είναι πάντοτε οι καλύτερες, όμως το χώρο αυτό τον σέβομαι. Μπορεί ίσως να είμαι ρομαντικός, μπορεί να μη συλλαμβάνω τα προβλήματα με ρεαλιστικό τρόπο που άλλοι θα ήθελαν να συμβαίνει. Εκείνο που πιστεύω είναι ότι ο ανταγωνισμός είναι καλό να βρίσκεται σ’ ένα επίπεδο πνευματικό, για το ποιος επιστήμονας θα κατακτήσει καλύτερη και μεγαλύτερη γνώση, ποιος θα διδάξει καλύτερα τους φοιτητές του, ποιος είναι εκείνος που θα αποτελέσει καλύτερο παράδειγμα από τον άλλο, γιατί η φοιτητιώσα νεολαία δεν έχει ανάγκη από συμβούλους αλλά από παραδείγματα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ως άνθρωποι δεν αποφεύγουμε και τον ανταγωνισμό σε επίπεδο εξουσίας ή σε επίπεδο οικονομικού οφέλους. Είναι όμως ανθρώπινο, και η κοινωνία πρέπει να το συγχωρέσει και να προσπαθήσει να κατανοήσει ότι το Πανεπιστήμιο δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η απεικόνισή της. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Ας επιδιώξουμε το καλύτερο, καθώς το τέλειο είναι δύσκολο να το αγγίξουμε. Αν κάπως έτσι σκεφθούμε συλλογικά τότε νομίζω το μέλλον θα είναι καλύτερο.

ΠτΘ: κ. Χατζηκωνσταντίνου σας ευχαριστούμε πολύ.

Γ.Χ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Τ.Β.- Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.