Σοφη Θεοδωριδου «Ροδανθος»

Από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» έχει κυκλοφορήσει εδώ και λίγες μέρες το νέο μυθιστόρημα της Σόφης Θεοδωρίδου με τίτλο «Ροδανθός» (2020), το οποίο αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της δύναμης που έχει η προφορική ιστορία ως κατάθεση του παρελθόντος, αλλά και ως μοίρασμα λογοτεχνικής παραγωγής. Ένα μυθιστόρημα που απλώνεται στον θεαματικό αριθμό των 816 σελίδων, φανερώνοντας για άλλη μια φορά την συγγραφική ικανότητα-ανάγκη της συγγραφέας μας για διαρκές γράψιμο, το οποίο είναι ικανό να παράγει μοναδικές ιστορίες. Έτσι θεαματική είναι και η ζωή της πρωταγωνίστρια μας, η οποία ταξιδεύει από την Κωνσταντινούπολη, στη Σύμη και κι από ’κει στη Ρόδο. Κι εμείς μοιάζουμε έτοιμοι να συν-ταξιδέψουμε μαζί της…

Γύρω από τον «ιστό» της Σμαράγδας

Όταν η Σμαράγδα, στα τέλη του 1874, φτάνει από την Κωνσταντινούπολη στη Σύμη με το καράβι του ηλικιωμένου Μόσκοβου, δεν περιμένει ότι στο νησί με τα πολλά προνόμια και τους επιδέξιους σφουγγαράδες θα βρει την ευτυχία. Η ευτυχία αυτή, ωστόσο, θα σημαδευτεί από πολύχρονη ατεκνία, μέχρι τη μέρα που θα κλείσει στην αγκαλιά της τον πεντάχρονο ορφανό Γιοσίφ, που οι συμπατριώτες της θα αποκαλέσουν «το Αραπί», δυσκολεύοντας την ένταξή του στην προηγμένη για τα δεδομένα της εποχής κοινωνία τους.

Καθώς τα χρόνια περνούν, η Σμαράγδα θα βιώσει οδυνηρές απώλειες και μια βαριά προδοσία, που θα την υποχρεώσει να αφήσει τη Σύμη για τη Ρόδο λίγο πριν από την ανατολή του νέου αιώνα. Στη Ρόδο, όπου το χνότο του Οθωμανού είναι πιο αποπνικτικό, θα παρεισφρήσει στην ανδροκρατούμενη επιχειρηματική κοινότητα του νησιού με το άρωμά της, τον Ροδανθό. Κι ενώ η Τουρκοκρατία παραχωρεί τη θέση της στην Ιταλοκρατία και οι Έλληνες παλεύουν να διατηρήσουν την εθνική τους υπόσταση, η οικογένειά της θα προσπαθήσει να επιβιώσει μέσα στις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες που επιβάλλουν ο Μεγάλος Πόλεμος, η Μικρασιατική Καταστροφή, ο ιταλικός φασισμός αλλά κι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Γερμανοκρατία και ο μεγάλος λιμός που μαστίζει άγρια τα Δωδεκάνησα στο ξεψύχισμα του πολέμου.

Η ιστορία μιας οικογένειας στη Σύμη και στη Ρόδο, πολυκύμαντη και ταραχώδης σαν τη θάλασσα που περιβάλλει τα δύο νησιά, από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, με συνδετικό ιστό μια γυναικεία μορφή.

Λογοτεχνικές και ανθρώπινες καταβολές 

Προμετωπίδα του βιβλίου αποτελεί απόσπασμα από το ποίημα του Σικελιανού με τίτλο «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας» με  τελευταίους στίχους τουτους εξής:«φοβούνται τα λόγια που θα λέμε αύριο όλοι μαζί μας φοβούνται, αγάπη μου, και όταν μας σκοτώνουν νεκρούς μάς φοβούνται πιο πολύ». Στίχοι-κλειδιά για όσα θα ακολουθήσουν, οι οποίοι συνδέονται άρρηκτα με τα ιστορικά γεγονότα των αναφερόμενων αιώνων, με την παρουσία του θανάτου, αλλά και την συλλογική ελπίδα να είναι πανταχού παρούσα.

Ένα μυθιστόρημα γεμάτο εικόνες και αρώματα, όπως και ο τίτλος του, περιγραφές και πρόσωπα, πόλεις που αφήνουμε για να μεταβούμε σ’ άλλες κι άλλες, χωρίς να γνωρίζουμε την πιθανή μας κατάληξη.  Διαβάζουμε στον «Ροδανθό»:

«Ο ορίζοντας δεν είχε απαυγάσει καλά καλά, όταν η άμαξα έφτασε στο λιμάνι. Παρότι πολύ νωρίς, η κίνηση είχε ήδη ξεκινήσει. Αχθοφόροι φόρτωναν στα καράβια εμπορεύματα, χωροφύλακες τριγύριζαν βαρύθυμα, ελέγχοντας άκεφα το διαρκές πηγαινέλα ανθρώπων και προϊόντων, κόσμος αποβιβαζόταν όπως η Σμαράγδα από άμαξες. Η κοπέλα κατέβηκε δίχως να περιμένει τη βοήθεια του αμαξά, ο οποίος βιάστηκε να κατεβάσει και το μπαουλάκι της νεαρής πελάτισσάς του. Η τελευταία της μέρα στην Πόλη είχε ξημερώσει κρύα και μουντή. Πλήρωσε τον αμαξά, αφήνοντας στην τραχιά παλάμη του κι ένα γερό μπαξίσι, και κοίταξε ολόγυρα με περιέργεια, μια και πρώτη φορά πατούσε στο λιμάνι. Δεν κατάφερε να δει και πολλά. Όλα βυθίζονταν σε μια υγρή γκρίζα καταχνιά, που έκρυβε τους μαυρισμένους τοίχους των λερών κτιρίων της αποβάθρας. Παραπίσω η πόλη ήταν κι αυτή βουλιαγμένη σε μια υγρή σιωπή, λες και της κρατούσε μούτρα για την απόφασή της. Μόλις που διακρίνονταν στον ουράνιο θόλο οι μιναρέδες και τα καμπαναριά».

Κατά τη συνέχεια της αφήγησης συναντάμε τα εξής: «“Αστραδενή” ήταν το όνομα του καραβιού, της είχε πει ο Μόσκοβος, ωστόσο δε θα ήταν εύκολο να το ανακαλύψει μέσα σ’ εκείνο το πλήθος των πλεούμενων. Ούτε ν’ αφήσει το μπαουλάκι της, τη μοναδική της περιουσία, σκόπευε, για να τα ελέγξει ένα ένα».
Το όνομα «Αστραδενή» του καραβιού μας φέρνει στο μυαλό το ομότιτλο μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου, γραμμένο το 1982, φανερώνοντας τις λογοτεχνικές καταβολές της συγγραφέως μας, καθώς και στα δυο μυθιστορήματα γίνεται αναφορά στη Σύμη. Η επιλογή του ονόματος, λοιπόν δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς όπως στη Φακίνου το όνομα της μικρής πρωταγωνίστριας συμβολίζει τον έναστρο ουρανό, έτσι κι εδώ το καράβι καταδεικνύει το πέρασμα, το ταξίδι προς το όνειρο, κυριολεκτικό και μεταφορικό.

Σόφη Θεοδωρίδου «Η οικογενειακή ιστορία που μου είχαν αφηγηθεί είχε αρχίσει να ξετυλίγει το κουβάρι της φαντασίας μου και να γεννά στο μυαλό μου τους ήρωες»

Η ίδια η Θεοδωρίδου κάνει λόγο στο blogτου «Ψυχογιού» για την αφορμή της συγγραφής του μυθιστορήματος και για τα αναγνωστικά ταξίδια που μας περιμένουν. Συγκεκριμένα αναφέρει τα εξής:

«Μια πρόσκληση από αγαπημένους φίλους να επισκεφθώ τη Ρόδο και η προσδοκία μιας ενδιαφέρουσας οικογενειακής ιστορίας, που αφορούσε το απώτερο παρελθόν, στάθηκε αιτία να γραφτεί ο “Ροδανθός”. Στην αρχή δίστασα να αναλάβω την ευθύνη να αφηγηθώ μέσα απ’ την ιστορία των ηρώων μου τα βάσανα των Δωδεκανήσιων των τελευταίων δεκαετιών πριν την ένωσή τους με την Ελλάδα. Από την άλλη με συνάρπαζε η ιδέα. Στο μεταξύ, όμως, η οικογενειακή ιστορία που μου είχαν αφηγηθεί είχε αρχίσει να ξετυλίγει το κουβάρι της φαντασίας μου και να γεννά στο μυαλό μου τους ήρωες, μπλεγμένους όπως πάντα αξεδιάλυτα πλασματικούς και πραγματικούς. Πρώτη στον νου μου ξεπήδησε η Σμαράγδα. Αυτή θα ήταν ο συνδετικός ιστός σε μια ιστορία που αποδείχθηκε με το ολοκλήρωμα του βιβλίου ότι διήρκεσε σχεδόν εβδομήντα πέντε χρόνια και διέτρεχε δύο αιώνες: το τελευταίο τέταρτο του 19ου και τα μισά σχεδόν του 20ού. Η ίδια, οι απόγονοί της κι όσοι κινούνταν γύρω τους με ταξίδεψαν απ’ την Κωνσταντινούπολη στη Σύμη κι από κει στην τουρκοκρατούμενη  Ρόδο, η οποία στη συνέχεια θα κατακτιούνταν από τους Ιταλούς και θα υπέφερε, όπως και όλα τα Δωδεκάνησα, τα πάνδεινα απ’ τη φασιστική Ιταλία. Ακολούθησαν στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου οι Γερμανοί κι αργότερα οι Άγγλοι, ως τη στιγμή που έγινε πραγματικότητα ο πιο τρανός πόθος των Δωδεκανησίων, ο καημός με τον οποίο είχαν κλείσει τα μάτια γενιές και γενιές: η ένωση με τη μάνα τους.

Όσοι από εσάς θα αφεθείτε να παρασυρθείτε από τους ήρωές μου, θα έχετε συντροφιά σε τούτο το ταξίδι στη Ρόδο και στη Σύμη, στην Πόλη αλλά και στη Μασσαλία, στο Παρίσι και στη Λόντρα εκτός από τη Σμαράγδα, τον Μόσκοβο, έναν επιβλητικό γέροντα, τη γυναίκα του, την αρχοντική και αυταρχική Αστραδενή, τον γιο τους τον Μιχάλη, ψηλό και γεροδεμένο σαν τον αρχαίο γενάρχη των Συμαίων Γλαύκο, τον Γιοσίφ το «Αραπί», τον ωραίο Λεωνίδα με τον έντονο πατριωτισμό, την εύθραυστη Πέρσα που θα αποδειχθεί όμως δυνατός χαρακτήρας, τον ερωτύλο Τέλη που τον βαραίνει ένας αδιέξοδος έρωτας, τον τούρκο Χασάν και τον Εβραίο Ακίμ, τον Κιμπάρογλου τον δικηγόρο, τα εγγόνια της Σμαράγδας και άλλους πολλούς ήρωες. Εύχομαι να είναι ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό ταξίδι, όπως το ένιωσα κι εγώ στη διάρκεια της συγγραφής, και να το απολαύσετε το ίδιο με μένα. Όπως πάντα, η κρίση για το αν άξιζε τούτο το ταξίδι ανήκει σ’ εσάς, αγαπημένοι μου φίλοι».

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η Σόφη Θεοδωρίδου γεννήθηκε και μεγάλωσε σ' ένα μικρό χωριό της Αλμωπίας, μιας μικρής επαρχίας του Νομού Πέλλας. Σπούδασε νηπιαγωγός στη Θεσσαλονίκη κι εγκαταστάθηκε κατόπιν στην περιοχή καταγωγής της, όπου διαμένει μέχρι σήμερα με την οικογένειά της. Λατρεύει τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία και πιστεύει ότι η αγάπη της για την τελευταία την οδήγησε τελικά στη συγγραφή. Από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» κυκλοφορούν συνολικά έντεκα  μυθιστορήματά της. Ενδεικτικά αναφέρουμε: «Ο γερμανός γιατρός» (2019), «Η αγαπητικιά» (2018), το «Πορφυρό Ποτάμι» (2017) και «Τα χρόνια της χαμένης αθωότητας» (2016).

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια στο ΤΕΦ/ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.