Ποινικος Κωδικας: Ευνοει η οχι τους καταδικασθεντες στη δικη της Χρυσης Αυγης;
«Η παρεπόμενη ποινή που αφορά στην αποστέρηση του πολιτικού δικαιώματος για καταδικασθέντες θα μπορούσε να ρυθμιστεί εύκολα στην εκλογική νομοθεσία»
Η πολυαναμενόμενη δίκη της Χρυσής Αυγής, άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση περί του νέου Ποινικού Κώδικα, που έγινε νόμος του κράτους το 2019, κατόπιν μίας δεκαετούς και πλέον «επεξεργασίας» από τις αρμόδιες επιτροπές, και μάλιστα σε τόνους υψηλούς.
Οι «βολές» του πρώην υπουργού δικαιοσύνης Σταύρου Κοντονή, που επέφεραν και τη διαγραφή του από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και η ανταλλαγή «καταγγελιών» μεταξύ κυβέρνησης και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, θέτουν εκ νέου στο «στόχαστρο» τις αλλαγές που επέφερε ο νέος Ποινικός Κώδικας, με επίκεντρο των αντιδράσεων τις διατάξεις που αφορούν στη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων για τους καταδικασθέντες, πλέον, για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης και βασικό ερώτημα το αν σε περίπτωση που η δικαιοσύνη αποφανθεί περί της φυλάκισής τους, αυτοί θα διατηρήσουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.
Για τις διατάξεις του νέου Ποινικού Κώδικα μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» ο Επίκουρος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ και δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω κ. Κώστας Κοσμάτος, απαντώντας σε όσους κάνουν λόγο για «ευνοϊκότερους» όρους ως προς τις ποινολογικές «κατευθύνσεις» του, αλλά και στις αιτιάσεις για την αναγκαιότητα εκ νέου τροποποίησης του Ποινικού Κώδικα.
Ο λόγος στον ίδιο…
«Ήταν αναγκαία η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα; Ασφαλώς και ήταν αναγκαία• η χώρα μας είναι η χώρα της Ε.Ε. με το υψηλότερο ποσοστό ποινών διάρκειας από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες»
ΠτΘ:κ. Κοσμάτο, με την αφορμή της δίκης της Χρυσής Αυγής, έχει ξεκινήσει εκ νέου η συζήτηση περί της αλλαγής του Ποινικού Κώδικα, με ένα μεγάλο μέρος της κριτικής που ασκείται για τις αλλαγές του 2019, να αφορά στην αυστηροποίηση ή όχι των ποινών που τελικά αυτός έφερε. Στην προκειμένη περίπτωση, ποινών που αφορούν σε κατηγορίες όπως αυτή της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης, τι ισχύει τελικά;
Κ.Κ.: Η αλλαγή του Ποινικού Κώδικα που έγινε το 2019 είναι μια διαδικασία που ξεκίνησε τουλάχιστον δέκα χρόνια πριν. Υπάρχει μια διαρκής αναμόρφωση των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών στην οποία συμμετείχαν καθηγητές πανεπιστημίου, ανώτεροι δικαστικοί, δικηγόροι, δηλαδή όλος ο κόσμος ο οποίος ασχολείται ενεργά με την απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στη χώρα. Άρα δεν ήταν κάτι το οποίο έγινε ξαφνικά, και προφανώς δεν έγινε κάτι, ενόψει της διαδικασίας που υπήρχε για τη Χρυσή Αυτή. Πάντα όταν έχουμε μια τροποποίηση όλοι φωτογραφίζουμε ποιες δίκες έχουμε μπροστά μας. Ειδικά όταν μια τροποποίηση είναι τέτοιου βεληνεκούς όπως είναι ο Ποινικός Κώδικας. Ο Ποινικός Κώδικας είναι ένα συνεκτικό κείμενο το οποίο δεν αλλάζει άρθρο-άρθρο. Αλλάζει δομικά. Αν βάλουμε μπροστά μας ποιες υποθέσεις έχουμε, αντιλαμβάνεστε ότι ποτέ δεν μπορεί να γίνει καμία τροποποίηση. Ήταν αναγκαία η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα; Ασφαλώς και ήταν αναγκαία και όχι επειδή το λέω εγώ. Ήταν αναγκαία διότι τα δεδομένα που έχουμε συνηγορούν σε αυτό, εδώ και πολλά χρόνια. Η χώρα μας είναι η χώρα της Ε.Ε. με το υψηλότερο ποσοστό ποινών διάρκειας από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό προκύπτει από στατιστικά δεδομένα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Φανταστείτε ότι το 77% των εκτιόμενων στερητικών της ελευθερίας ποινών στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερο από πέντε χρόνια, όταν ο μέσος όρος των ποινών στο σύνολο της Ε.Ε. είναι 33%. Αυτό σημαίνει ότι είχαμε μια εξαιρετικά αυστηρή νομοθεσία για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, η οποία θα έπρεπε με έναν τρόπο να προσαρμοστεί στη διεθνή κατάσταση. Παράλληλα με το αυστηρό αυτό πλαίσιο στη χώρα μας, όλο αυτό το διάστημα, επειδή το σωφρονιστικό σύστημα δεν μπορούσε να αντέξει τον πληθυσμό αυτόν, είχαμε σε μόνιμη βάση αποσυμφορητικούς νόμους, οι οποίοι ουσιαστικά μείωναν και το κύρος των δικαστικών αποφάσεων οι οποίες είχαν εκδοθεί. Επίσης είχαμε τον θεσμό της μετατροπής της ποινής, όπου εξαγοράζονταν ποινές μέχρι και πέντε ή και δέκα χρόνια φυλάκιση. Αποτέλεσμα ήταν πάλι οι ποινές αυτές να μην έχουν καμία ουσιαστική συνέπεια σε αυτόν τον οποίον επιβάλλονταν. Δηλαδή δεν εκτίονταν. Η μεταρρύθμιση που έγινε στον ποινικό κώδικα και αφορά το σύνολό του, εστιάζεται κυρίως στο ποινολογικό κομμάτι, δηλαδή στην αλλαγή του είδους και της διάρκειας των προβλεπόμενων ποινών. Έτσι παραμένει ως ανώτατη ποινή η ισόβια κάθειρξη, ενώ έχει μειωθεί το πλαίσιο της κάθειρξης από τα 5-20 σε 5-15 χρόνια, έχει καταργηθεί όμως η μετατροπή της ποινής και έχει προστεθεί ως κύρια ποινή η παροχή κοινωφελούς εργασίας. Η ποινή άνω των τριών ετών πλέον εκτίεται. Αυτός είναι ο βασικός κορμός των ποινολογικών κατευθύνσεων. Επίσης η υφ’ όρον απόλυση, η οποία αφορά τον τρόπο έκτισης και διάρκειας της ποινής που εκτίεται, εμφανίζεται αύξηση της εκτιόμενης ποινής. Δηλαδή ενώ με προηγούμενο καθεστώς, στις περιπτώσεις επιβολής ποινής κάθειρξης, είχαμε έκτιση του 1/3 της ποινής, τώρα έχουμε την έκτιση των 2/5 της ποινής. Άρα έχει μειωθεί η «ονομαστική» τιμή της ανώτατης ποινής από τα 20 στα 15 χρόνια, έχει αυξηθεί όμως η πραγματική έκτιση της ποινής από το 1/3 που ήταν στα 2/5.
«Η συζήτηση περί της αποστέρησης του πολιτικού δικαιώματος για καταδικασθέντες είναι μια συζήτηση εντυπώσεων προκειμένου κάποιοι να ισχυρισθούν ότι ο Ποινικός Κώδικας είναι ανεπαρκής»
ΠτΘ: Ένα μεγάλο μέρος της κριτικής που ασκείται στον νέο Ποινικό Κώδικα αφορά και στις παρεπόμενες ποινές όπως, στη συγκεκριμένη περίπτωση και της στέρησης ή μη των πολιτικών δικαιωμάτων των καταδικασθέντων, στην περίπτωση όμως της Χρυσής Αυγής βασικό είναι το ερώτημα αν τελικά η δικαιοσύνη αποφανθεί για την φυλάκισή τους, αν θα μπορούν να ασκούν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι και μέσα από τη φυλακή.
Κ.Κ.: Οι παρεπόμενες ποινές που υπήρχαν στον προηγούμενο κώδικα έχουν αντικατασταθεί. Μια από αυτές ήταν η αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Ας υποθέσουμε ότι αυτή η παρεπόμενη ποινή σήμερα υπήρχε. Τι θα γινόταν; Θα έπρεπε για να ισχύσει να έχουμε μια αμετάκλητη απόφαση. Αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία στον πρώτο βαθμό, στο Εφετείο και στον Άρειο Πάγο. Άρα πρακτικά, αν είχαμε εκλογές σε έναν, σε δύο, σε πέντε μήνες κ.ο.κ. προφανώς θα μπορούσαν να είναι υποψήφιοι και οι καταδικασθέντες οι οποίοι έχουν κριθεί ένοχοι. Άρα το ερώτημα αυτό δεν έχει ουσιαστική βάση. Δεν είναι κάτι που έχασε ή κέρδισε κάποιος άμεσα. Η συγκεκριμένη παρεπόμενη ποινή μπορεί εύκολα να ρυθμιστεί στην εκλογική νομοθεσία και είναι κομμάτι της εκλογικής νομοθεσίας. Δηλαδή θα μπορούσε να υπάρξει μια διάταξη η οποία να μη δίνει τη δυνατότητα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι σε καταδικασθέντες για συγκεκριμένα αδικήματα ή για επιβληθείσες ποινές που υπερβαίνουν κάποιο όριο. Άρα το πρόβλημα είναι μάλλον στα λόγια και δεν έχει κανένα πρακτικό αποτέλεσμα. Είναι μια συζήτηση εντυπώσεων προκειμένου κάποιοι να ισχυρισθούν ότι ο Ποινικός Κώδικας είναι ανεπαρκής ή χρειάζεται μεταρρύθμιση ή χρειάζεται αλλαγή, τροποποίηση, κλπ.
«Κάθε κυβέρνηση έχει τη νομοθετική πρωτοβουλία να θεσπίζει νέο νομοθετικό status• το να επιλέγεις τις αλλαγές μετά την απόφαση των ποινών, δεν ακουμπά πολύ το κράτος δικαίου και δημιουργεί μάλλον πρόβλημα»
ΠτΘ: Είχαμε ήδη δηλώσεις από πλευράς του κυβερνητικού εκπροσώπου του κ. Πέτσα, ο οποίος τόνισε πως «απαιτείται τροποποίηση του ποινικού κώδικα και θα το κάνουμε μετά την ανακοίνωση των ποινών», δίχως να ξεκαθαρίζει σε τι επίπεδο θα είναι η τροποποίηση αυτή…
Κ.Κ.: Ασφαλώς και η εκάστοτε κυβέρνηση έχει τη νομοθετική πρωτοβουλία να αλλάζει, να τροποποιεί, να θεσπίζει νέο νομοθετικό status. Το ότι επιλέγει ωστόσο την κάθε μεταρρύθμιση μετά από κάποια συγκεκριμένη δίκη, είναι σαν να φαίνεται ότι διαμορφώνει μια κατάσταση που άγεται και φέρεται από μια συγκεκριμένη, δεδομένη υπόθεση. Νομίζω ότι αυτό δεν ακουμπά πολύ το κράτος δικαίου και δημιουργεί μάλλον πρόβλημα. Κάθε νομοθετική πρωτοβουλία θα έχει μια εφαρμογή στο μέλλον και προφανώς εν όψει του άρθρου 2 του Ποινικού Κώδικα, θα εφαρμόζεται πάντα ο επιεικέστερος νόμος για τον κατηγορούμενο. Αυτό το έργο το έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν, γι’ αυτό και ήταν αναγκαίο να υπάρχει πιο συνεκτικός Ποινικός Κώδικας και να μην έχουμε τροποποιήσεις κάθε μέρα και σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα, όσοι θυμούνται το λεγόμενο «παραδικαστικό» κύκλωμα το 2004, τότε η κυβέρνηση ανακάλυψε ότι η δωροδοκία δικαστή είναι πλημμέλημα και την έκανε κακούργημα. Όλοι όμως οι εμπλεκόμενοι δικάστηκαν με το ευνοϊκότερο γι’ αυτούς καθεστώς. Άρα όταν λέμε ότι θα δούμε τι θα γίνει με τη συγκεκριμένη υπόθεση και θα κάνουμε τις αναγκαίες αλλαγές, να έχουμε στον νου μας ότι οι αναγκαίες αλλαγές δεν θα «πιάνουν» τους συγκεκριμένους κατηγορούμενους οι οποίοι θα έχουν πάντα το αυτονόητο προνόμιο του άρθρου 2 του Ποινικού Κώδικα για την εφαρμογή του ευνοϊκότερου νομοθετικού πλαισίου από την τέλεση της πράξης μέχρι και την καταδίκη τους. Άρα αυτό γίνεται μάλλον για λόγους εντυπωσιασμού και για λόγους επικοινωνιακούς.
ΠτΘ: Σε σχετική με το ζήτημα αρθρογραφία του ο κ. Αναγνωστόπουλος, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων και μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του νέου Ποινικού Κώδικα μεταξύ άλλων είχε υπογραμμίσει πως «μέρος της κριτικής που ασκείται στο νέο Ποινικό Κώδικα δεν ασχολείται καθόλου με την επιτυχή ή μη ρύθμιση του μέλλοντος από τον ίδιο, αλλά μόνον με την επιρροή του σε εκκρεμείς υποθέσεις». Ποια είναι η άποψή σας.
Κ.Κ.: Έτσι είναι. Το να νομοθετείς στη βάση μιας συγκεκριμένης υπόθεσης είναι ασφαλώς προβληματικό και δεν οδηγεί πουθενά. Ο προηγούμενος Ποινικός Κώδικας γέμισε με κακουργήματα από την εποχή που υιοθετήθηκε η αυστηροποίηση του μοντέλου, της τάσης για μηδενική ανοχή. Δηλαδή κάθε φορά που υπήρχε μια υπόθεση, η οποία διέγειρε το πανελλήνιο, η συγκεκριμένη πράξη από πλημμέλημα γινόταν κακούργημα. Μια σειρά εγκλημάτων που αυστηροποίησαν την ποινική μας νομοθεσία και την οδήγησαν στα δεδομένα που σας προανέφερα. Δηλαδή στην ονομαστική αύξηση των ποινών και την ουσιαστική μη έκτισή τους. Μια ποινή δεκαπέντε ετών, έναντι μιας ποινής είκοσι ετών δεν μπορείς να πεις ότι δεν είναι αυστηρή. Θα αντιλαμβανόμουνα αν είχαμε μια πλημμεληματοποίηση των πάντων. Εδώ έχουμε μια μείωση στην εγκληματική οργάνωση, ήταν 10 έως 20 χρόνια και είναι πλέον από 5 έως 15 χρόνια. Δεν νομίζω ότι δημιουργεί τέτοια δυσαναλογία και φυσικά δεν αφορά μόνο στην κατηγορία που αφορά σε εγκληματική οργάνωση. Όταν αλλάζεις έναν κώδικα αλλάζεις το σύνολο των ποινών σε όλα τα αδικήματα. Δεν μπορείς να κάνεις εξαιρέσεις.
«Ένα νέο νομοθέτημα θέλει δοκιμασία στην πράξη• το να κάνουμε αποσπασματικές τροποποιήσεις, οδηγεί στο να χάνει το περιεχόμενό του το σύνολο του νομοθετήματος αυτού»
ΠτΘ: Θα ήταν όμως ευκταία και ωφέλιμη σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα μία νέα διαδικασία τροποποίησης του Ποινικού Κώδικα;
Κ.Κ.: Δεν θα ήμουν κάθετος είτε στη μία είτε στην άλλη κατεύθυνση. Ένα νέο νομοθέτημα θέλει δοκιμασία στην πράξη. Άρα το να υπάρχει μια ομάδα παρακολούθησης του Ποινικού Κώδικα και να επισημαίνει τα ζητήματα που αναφύονται, γιατί προφανώς κάθε νομοθέτημα έχει και τα τρωτά του σημεία, τις δυσκολίες του, έχει πράγματα τα οποία η πράξη δημιουργεί και τα οποία οι συντάκτες μπορεί να μην τα έχουν φανταστεί, είναι θετικό. Δεν υπάρχει νομοθέτημα το οποίο να είναι τέλειο, αυτό φαίνεται στην πράξη και άρα χρειάζεται ένας ικανός χρόνος προκειμένου να πούμε αν το συγκεκριμένο νομοθέτημα έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Αλλά το να κάνουμε αποσπασματικές τροποποιήσεις, οδηγεί στο να χάνει το περιεχόμενό του το σύνολο του νομοθετήματος αυτού.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
