«Οι καταρες της Σαμοθρακης ειναι ενας πλουτος που εχει χαθει»

Ο Θανάσης Πολίτης σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, γεννημένος στο νησί της Σαμοθράκης όχι μόνο δεν ξέχασε το νησί, αλλά δημοσίευσε μελέτες σε πολλά περιοδικά με θεματολογία τον τόπο του. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενασχόλησή του με τις «Κατάρες της Σαμοθράκης». Πρόκειται για μια έκφραση της αυθόρμητης λαϊκής αντίδρασης όπως λέει ο κ. Πολίτης και τονίζει: «Η ανάγκη που εξωθεί τον άνθρωπο να καταφύγει στην επίκληση των θεϊκών δυνάμεων για τη συμφορά του άλλου, δεν είναι, όπως βιαστικά θα υπέθετε κανείς, η χαμηλή ηθική του ποιότητα κι ο διεστραμμένος χαρακτήρας του, αλλά οι συνθήκες καταπίεσης και η δεδομένη αδυναμία του ν΄ αντιδράσει ευθέως στην προσβολή του άλλου».

Τι είναι η κατάρα;

Έκφραση της αυθόρμητης λαϊκής αντίδρασης.

Πού έχει τις ρίζες της;

Στο απώτατο παρελθόν.

Πώς εκφέρεται η κατάρα;

Μ΄ ένα λιγότερο ή περισσότερο αυστηρά τυποποιημένο τρόπο, είναι συνήθως «δεμένη» με τη μαγεία.

Διατηρείται ακόμη και σήμερα αυτός ο λόγος;

Ναι, στην περίπτωση της Σαμοθράκης αποτελεί ακόμη και σήμερα το πιο ζωντανό κομμάτι του λαϊκού λόγου.

Τι εξωθεί τον άνθρωπο σ΄ αυτή την ανάγκη;

Η ανάγκη που εξωθεί τον άνθρωπο να καταφύγει στην επίκληση των θεϊκών δυνάμεων για τη συμφορά του άλλου, δεν είναι, όπως βιαστικά θα υπέθετε κανείς, η χαμηλή ηθική του ποιότητα κι ο διεστραμμένος χαρακτήρας του, αλλά οι συνθήκες καταπίεσης και η δεδομένη αδυναμία του ν΄ αντιδράσει ευθέως στην προσβολή του άλλου.

Οι κατάρες «υπακούουν» σε συγκεκριμένους αισθητικούς κανόνες;

Δεν παύει πράγματι να είναι ένα εξαιρετικά επιμελημένο παιχνίδι αισθητικής, που αποδεικνύεται και μόνο από το γεγονός ότι δυο ή τρία βασικά μοτίβα της αποδίδονται με μεγάλη ποικιλία.

Έχουν κάποιο ξεχωριστό γνώρισμα;

Ναι, από τις κατάρες της Σαμοθράκης απουσιάζει η μεταφυσική κακοπάθεια, η συμφορά είναι «γήινη» και ορατή, σχετίζεται κατά κύριο λόγο με το θάνατο, την αρρώστια και το ατύχημα.

Πού δίνετε ιδιαίτερη βαρύτητα;

Εκτός από την απώλεια της ζωής ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο άταφο, στο αναπάντεχο, στο επώδυνο του θανάτου.

Στις κατάρες γινόταν αναφορά σε επιλεγμένες αρρώστιες;

Συνήθως αφροδίσια νοσήματα, ψυχικά νοσήματα και επιδημίες. Στα ατυχήματα πρωταγωνιστεί η φαντασία αλλά παράλληλα δεν λείπουν και περιπτώσεις όπου γίνεται άμεση παραπομπή σε συγκεκριμένους ανθρώπους που είχαν υποστεί κάτι ανάλογο.

Εσείς τι το ενδιαφέρον βρίσκετε και ασχολείστε με την καταγραφή;

Οι κατάρες της Σαμοθράκης φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα της κλειστής παραδοσιακής κοινωνίας του νησιού, με τα ξεχωριστά γλωσσικά της σήματα, τα συγκεκριμένα ιστορικά και κοινωνικά της δεδομένα που φωτίζουν σημαντικά την πολιτισμική της φυσιογνωμία.

Ελλοχεύουν κίνδυνοι να λησμονηθούν;

Οι κατάρες της Σαμοθράκης είναι ένας πλούτος που έχει χαθεί.

Πόσες καταγράψατε;

Γύρω στις τριακόσιες

Υπάρχουν κι άλλες;Σίγουρα υπάρχουν κι άλλες που λειτουργούν και δεν τις έχω ακόμη εντοπίσει ακόμη.

Πώς λειτουργούν σήμερα;

Λειτουργούν σήμερα από όλους με κάθε αφορμή και ευκαιρία. Όχι μόνο όταν κανείς θέλει να εκτονωθεί, αλλά και πολλές φορές και για χάρη αστειότητας ως ένα παιχνίδι αισθητικής. Δεν υπάρχει ρήμα που να μην ακολουθείται από μια κατάρα.

Πείτε μου μερικά παραδείγματα;

«Φύγε που να φύγει το γαίμα από το κορμί σου». «Κάτσε που να σε κάτσει μύγα», «Σήκω που να σου σηκωθεί η πέτσα σου».

Και με επίθετα γίνονται «λογοπαίγνια»;

Και με επίθετα, για παράδειγμα: «Είναι καλός που να τα καλύψει και να μην τα ξανανοίξει» εννοείται τα μάτια. Δεν τελειώνει ο κατάλογος, είναι μακρύς.

Μαρία Νικολάου

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.