Η Παναγια της Θασου και η Παναγια η Παντοβλεπουσα

Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου που βρίσκεται στο χωριό Παναγία της όμορφης Θάσου, θεμελιώθηκε το 1833 και είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Η εκκλησία διακρίνεται για το εντυπωσιακό χειροποίητο τέμπλο της, το οποίο κατασκευάστηκε το 1880. Στο εσωτερικό της υπάρχουν παλιές εικόνες του 14ου-17ου αι., παλιά νομίσματα της Παναγίας, η εικόνα της Παναγίας της Παντοβλεπούσας και το λευκοπορφυρό λάβαρο της εποχής των Σταυροφόρων.

Το παλιό όνομα του χωριού ήταν «Αναστάσιο». Οι κάτοικοί του προέρχονται από τους κατοίκους της αρχαίας πόλης της Θάσου, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και από το φόβο τόσο των Τούρκων όσο και κυρίως των Πειρατών που λυμαίνονταν τα παράλια των νησιών, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την παραθαλάσσια πόλη της Θάσου και να ανηφορίσουν προς την περιοχή του Αναστασίου, όπου υπήρχε και ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της Παναγίας, όπου και μετακόμισαν, ονομάζοντας και την περιοχή Παναγία.

Η θέση που διάλεξαν οι παλιοί για να χτίσουν το χωριό τους δεν ήταν τυχαία. Βρίσκεται ανάμεσα σε βουνά και είναι έτσι κτισμένο ώστε να μη διακρίνεται από τη θάλασσα και να είναι έτσι προστατευμένο από τους πειρατές. Ακόμα και σήμερα δεν διακρίνεις από τη θάλασσα τίποτα άλλο, παρά μόνο κάποια σπίτια που κτίστηκαν τα τελευταία χρόνια.

Μέσα σʼ αυτή τη μεγάλη ανάπτυξη που γνωρίζει η Παναγία, κυρίως στα τέλη του περασμένου αιώνα μέχρι και τις αρχές του τωρινού, οικοδομούνται στο χωριό αξιόλογα αρχοντικά, σπάνιας ομορφιάς, λαϊκής παράδοσης και αισθητικής οικοδομήματα.

Ο σημερινός επισκέπτης της Παναγίας, μπορεί ακόμα να απολαύσει τις φυσικές της ομορφιές, κάτω από τη σκιά αιωνόβιων πλατάνων, να δροσιστεί από τα κρυσταλλένια νερά των πηγών της. Δίπλα στην εκκλησία οι τρεις πηγές τροφοδοτούν με νερό τις παραδοσιακές βρύσες του χωριού. Ό,τι όμως μας εντυπωσίασε στην περίπτωση της Παναγίας της Ποταμιάς ήταν οι πληροφορίες για τη λειτουργία Τράπεζας της εκκλησίας υπέρ των φτωχών, που λειτουργούσε η Εκκλησία τον 19ο και 20ο αιώνα. Πληροφορίες που αντλήσαμε από το εκκλησιαστικό βιβλιαράκι, που προμηθευτήκαμε από την εκκλησία της Ποταμιάς, ανήμερα της γιορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και τις οποίες ακολούθως παραθέτουμε.

Κοινωνική προσφορά

της Εκκλησίας

Η τοπική Εκκλησία εκτός από τόπος λατρείας, τα παλαιότερα χρόνια αποτελούσε και το εθνικό κέντρο, στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοαιγυπτιακής κατάκτησης, που γύρω του είχε συσπειρωθεί σύσσωμος ο λαός. Η κοινωνική και εθνική προσφορά της ήταν πολλαπλή. Βοηθούσε τους φτωχούς και αναξιοπαθούντες του χωριού. Χορηγούσε δάνεια σε όσους ήθελαν να ξεκινήσουν κάποια οικονομική δραστηριότητα και ενεργούσε σαν ένα είδος τράπεζας για τους ντόπιους οι οποίοι πλήρωναν έναν μικρό τόκο. Χρηματοδοτούσε ακόμα τα έξοδα του σχολείου, φέρνοντας δασκάλους από την Κωνσταντινούπολη, όπως θυμούνται οι γεροντότεροι μεταφέροντας τα λεγόμενα των πατεράδων τους. Το χωριό είχε δικό του νόμισμα τουρκικής προέλευσης που αργότερα σφραγίστηκε με ειδική σφραγίδα που φέρει χρονολογία «1884» και το όνομα του χωριού.

Η εκκλησιαστική επιτροπή έπαιρνε αποφάσεις για όλες σχεδόν τις ανάγκες του χωριού. Επίσης, υπό την προστασία της εκκλησίας ήταν και η αδελφότητα «ΦΟΙΝΙΞ». Ο σύλλογος αυτός με τη χρηματοδότηση της «τροφού του Γένους» έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πνευματική, οικονομική, πολιτιστική και πολιτική εξέλιξη του τόπου. Η εκκλησία μάλιστα είναι αυτή που δώρισε στο σύλλογο τον καφενέ της στην κεντρική πλατεία του χωριού, για τις συνάξεις των προυχόντων του νησιού κάθε Κυριακή, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας.

Σε πληροφορίες του Θασίου καθηγητή φιλολογίας Κωνσταντίνου Χιόνη σχετικές με το παραπάνω θέμα, αναφέρονται τα εξής: «Μετά το 1895 οι εκκλησίες αυξάνουν τα κεφάλαιά τους και τοκίζουν περισσότερα χρήματα, πράγμα, που εξυπηρετούσε πολλούς, που αντιμετώπιζαν οικονομικές δυσκολίες. Πολλές εκκλησίες της Θάσου κυκλοφορούσαν μάλιστα και δικά τους νομίσματα, που τα χρησιμοποιούσαν για τις τοπικές συναλλαγές τους. Η αύξηση του κεφαλαίου της εκκλησίας δεν προερχόταν μόνο από τους τόκους των ορφανικών χρημάτων αλλά και από τα ενοίκια πολλών ορφανικών περιουσιών. Ο θεσμός των ορφανοεπιτροπών, που λειτούργησε με πρωτοβουλία της εκκλησίας είχε ευεργετικά αποτελέσματα. Από το 1875 μέχρι το 1914 η εκκλησία ασκούσε συνεχή έλεγχο για την καλή ανατροφή των ορφανών και τη διάσωση των ορφανικών περιουσιών. Οι ωφέλειες υπήρξαν πολλαπλές. Από τη μια προστατευόταν τα ίδια τα ορφανά και οι περιουσίες τους, από την άλλη ενισχύονταν το ταμείο της εκκλησίας, που αποτελούσε ένα είδος τράπεζας την εποχή εκείνη. Η συμβολή της εκκλησίας γενικά υπήρξε θετική πάνω σʼ ένα τομέα που προκαλούσε παλιότερα κοινωνικά προβλήματα».

Έτσι προς το τέλος του 19ου αιώνα η εκκλησία διέθετε μεγάλη περιουσία την οποία, όπως είπαμε, χρησιμοποιούσε για το καλό του χωριού και των κατοίκων του. Η περιουσία αυτή αποκτήθηκε κυρίως από δωρεές των ενοριτών της οι οποίοι πρόσφεραν πρόθυμα σʼ αυτήν γιατί έβλεπαν κι εκτιμούσαν το έργο που επιτελούσε.

Θεωρούνταν πολύ σημαντικό την εποχή αυτή να βρίσκεται κάποιος στην εκκλησιαστική επιτροπή την οποία αποτελούσαν κυρίως οι γέροντες «άρχοντες» του χωριού, καθʼ όλα αξιοσέβαστοι άνθρωποι. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν σε περίοπτη θέση μέσα στο ναό δύο μεγάλα κάδρα στα οποία είναι γραμμένα πολλά ονόματα δωρητών και ευεργετών του.

Επιμέλεια: Α.Χ. – Τ.Β.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.