Αναζητηση ραδιενεργων σπανιων γαιων στη ζωνη Στρυμονα – Νεστου – Εβρου!

Ένα ζήτημα που σύντομα θα απασχολήσει την τοπική –και όχι μόνο- ειδησεογραφία, είναι αυτό της αναζήτησης εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών στην άμμο της θαλάσσιας περιοχής της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Ζήτημα που μάλιστα δείχνει να είναι υψηλής προτεραιότητας για το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.). Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του κ. Παπαβασιλείου, το καλοκαίρι υποβλήθηκε πρόταση για χρηματοδότηση της έρευνας από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (Ε.Σ.Π.Α.). Κι αυτό ώστε να γίνει υποθαλάσσια έρευνα στο βόρειο Αιγαίο, σε μικρή απόσταση από την ακτή και κοντά στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εντοπίζεται στην περιοχή από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη και η αξία των περιεχόμενων μετάλλων πιθανόν να ανέρχεται στα 125 εκατομμύρια δολάρια.

«Μικρή» λεπτομέρεια: η περιοχή αυτή συμπίπτει με δυο από τα σημαντικότερα εθνικά πάρκα της βόρειας Ελλάδας: αυτό της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (δέλτα Νέστου – Βιστωνίδας – Ισμαρίδας, ΚΥΑ 44549/17.10.08/ΦΕΚ 497/Δ/17.10.08) και εκείνο του δέλτα Έβρου (ΚΥΑ 4110/29.1.07/ΦΕΚ 102/Δ/16.3.07). Σύμφωνα με δημοσιεύματα από όσους αντιδρούν στα δρομολογούμενα, αυτό που εν προκειμένω αποφεύγεται να ειπωθεί είναι η λέξη «ραδιενέργεια», καθώς τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών περιέχουν σημαντικές συγκεντρώσεις θορίου και άλλων ραδιενεργών στοιχείων. Οι αντιτιθέμενοι επιστήμονες κάνουν λόγο για παραγωγή ραδιενεργών αποβλήτων, η διαχείριση των οποίων έχει ειδικές απαιτήσεις και είναι ιδιαίτερα δαπανηρή. Αυτός είναι ο λόγος που εξόρυξη σπάνιων γαιών γίνεται πλέον αποκλειστικά στην Κίνα που ελέγχει πλήρως την παγκόσμια αγορά.

Στην πραγματικότητα, τα μέταλλα των «σπάνιων γαιών» δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια. Ο όρος ανάγεται στην αρχική ανακάλυψη κάποιων από τα στοιχεία της ομάδας, το 1787. Οι ελαφρύτερες όπως το σέριο (δημήτριο), το λανθάνιο και το νεοδύμιο, βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία στο φλοιό της γης απ’ ό,τι ο μόλυβδος ή ο άργυρος. Μόνον ορισμένες από τις βαρύτερες σπάνιες γαίες -όπως ευρώπιο, δυσπρόσιο και τέρβιο- είναι πραγματικά σπάνιες. Εξόρυξή τους έχει γίνει στο παρελθόν σε πολλές χώρες, ενώ το (κάποτε μεγαλύτερο στον κόσμο) μεταλλείο σπάνιων γαιών στην California, έκλεισε το 2002 λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων και αδυναμίας ανταγωνισμού με τις φτηνές σπάνιες γαίες από την Κίνα. Σήμερα, οι σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται σε όλες τις εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας παγκοσμίως, προέρχονται από την Κίνα που ελέγχει πλήρως την αγορά για ορισμένα από αυτά τα μέταλλα, μέχρι ποσοστού 97%.

Κάποιες ενδιαφέρουσες επιστημονικές λεπτομέρειες

Οι αντιτιθέμενοι επιστήμονες στην προοπτική αναζήτησης κοιτασμάτων στην περιοχή μας, εξηγούν ότι η περιορισμένη προσφορά αυτών των μετάλλων στην αγορά δεν είναι αποτέλεσμα σπανιότητας, αλλά συνδυασμού οικονομικών και περιβαλλοντικών λόγων. Ακόμα και με την τεράστια ζήτηση των iPad και των υβριδικών αυτοκινήτων, η ποσότητα σπάνιων γαιών που καταναλώνεται είναι εξαιρετικά μικρή: περίπου 130.000 τόνοι ετησίως, όσο μόλις το ένα δέκατο παραγωγής χαλκού του Φεβρουαρίου 2010! Ειδικοί προβλέπουν ότι η παγκόσμια αγορά των σπάνιων γαιών θα φτάσει περί τα τρία δις δολάρια μέχρι το 2014, αλλά ακόμα κι αυτό είναι ίσο μόνο με το 1% της σημερινής αγοράς σιδήρου.

Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι για το περιβάλλον. Η εξόρυξη σπάνιων γαιών παράγει ραδιενεργά απόβλητα, η διαχείριση των οποίων απαιτεί ειδική αδειοδότηση και δαπανηρές διαδικασίες αποκατάστασης. Κάτι που κάνει τις βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες να μειονεκτούν έναντι των Κινεζικών, που δεν έχουν… περιβαλλοντικές ανησυχίες κι αναστολές.

Οι σπάνιες γαίες με τις πολύ ξεχωριστές ιδιότητες, έχουν λάβει μυθικές διαστάσεις χάρη στο ρόλο τους σε μια σειρά από «καθαρές» τεχνολογίες, από ανεμογεννήτριες μέχρι υβριδικά αυτοκίνητα. Υποστηρίζεται ότι η «πράσινη ανάπτυξη» δεν θα ήταν δυνατή χωρίς αυτές και η λέξη «πράσινο» -που είναι της μόδας και κολλάει παντού- δίνει την εντύπωση ότι παράγονται χωρίς επίπτωση στο περιβάλλον. Όμως, η εξόρυξη και η μεταλλουργία έχουν μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος, είναι ενεργοβόρες, χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών και αφήνουν πίσω απόβλητα που συχνά είναι επικίνδυνα και χρειάζονται ειδική διαχείριση. Το να ονομάζονται «πράσινα» επειδή χρησιμοποιούνται σ’ ένα υβριδικό αυτοκίνητο που εκπέμπει λιγότερους ρύπους, είναι απλά κοροϊδία λένε οι αντιτιθέμενοι επιστήμονες, προσθέτοντας: «Ονομάζουμε “πράσινο” το αυτοκίνητο με μοναδικό και απόλυτο κριτήριο την εκπομπή ρύπων, παραβλέποντας ότι για την κατασκευή του καταναλώθηκαν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και δυο τόνοι διαφόρων μετάλλων και άλλων υλικών. Ονομάζουμε “πράσινα” και τα ίδια τα μέταλλα, αγνοώντας πλήρως το περιβαλλοντικό κόστος εξόρυξης και μεταλλουργίας. Κι όλα αυτά για ένα προϊόν (αυτοκίνητο) που δεν προορίζεται να έχει διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των πέντε-έξι χρόνων, γιατί θα πρέπει ν’ αντικατασταθεί από το νεότερο μοδάτο μοντελάκι της αυτοκινητοβιομηχανίας. Από πολλούς έχει διατυπωθεί η βάσιμη επιφύλαξη ότι κάποιες από τις πολυδιαφημισμένες “πράσινες” τεχνολογίες δεν είναι παρά ένα άλλοθι για αύξηση της κατανάλωσης. Οι ίδιες οι εταιρείες που τις αναπτύσσουν τις χρησιμοποιούν έτσι. Δημιουργούνται “υψηλής τεχνολογίας”, “πράσινα” καταναλωτικά αντικείμενα που σκοπό έχουν να καθησυχάσουν τις ενοχές του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου κοινού, με παράλληλη αύξηση κατανάλωσης και κερδών. Θεωρούμε ότι με τη λέξη “πράσινο” οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να τη χρησιμοποιούμε με φειδώ, ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους».

Ανεξάρτητα από τα απαγορευτικά οικονομικά του εγχειρήματος, υπάρχουν κι άλλα που πρέπει να σκεφτεί κανείς. Το Ι.Γ.Μ.Ε. προτείνει εξόρυξη θαλάσσιας άμμου από τις εκβολές τριών μεγάλων ποταμών που είναι σημαντικοί υδροβιότοποι, προστατευόμενοι από διεθνείς συνθήκες. Απέναντι από τα έσοδα στέκει το κόστος της μακροπρόθεσμης απόθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων (που έτσι κι αλλιώς δεν ξέρουμε πώς να την κάνουμε) και το κόστος της απώλειας σημαντικών οικοτόπων, για τα οποία δεν γνωρίζουμε αν οι εξηγήσεις είναι επαρκείς…

«Ας μείνουμε στο τέλος να σπέρνουμε ντομάτες…»

Επαναφέρουμε το ζήτημα, καταθέτοντας συνομιλίες που είχαμε γι’ αυτό και εν όψει όσων δρομολογούνται. Την ευχή «μακάρι να χρηματοδοτηθεί η πρόταση του Ι.Γ.Μ.Ε.» διατύπωσε επ’ αυτού ο υπερνομάρχης Δράμας, Καβάλας και Ξάνθης Κωνσταντίνος Τάτσης, εξηγώντας: «Δεν πρόκειται για παραγωγικές αλλά για ερευνητικές προσπάθειες, τουλάχιστον προς το παρόν. Το Ι.Γ.Μ.Ε. χαρτογραφεί όλη την Ελλάδα και αν και εφ’ όσον βρεθεί κάτι σημαντικό, θα επιχειρηθεί ν’ αξιοποιηθεί». Ο υπερνομάρχης χαρακτηρίζει «πολύ σημαντική την έρευνα και χαρτογράφηση» φέρνοντας το παράδειγμα της βοήθειας που προσφέρει στη γεωργία και καταλήγει ευχόμενος να προχωρήσει η προσπάθεια «ώστε να ξέρουμε τι και πού υπάρχει».

«Από το όνομα “σπάνιες γαίες” προκύπτει η αξία αυτής της πανάκριβης αιχμής της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται από τα κινητά μέχρι τους δορυφόρους» ήταν η αρχική επισήμανση του προϊστάμενου του Ι.Γ.Μ.Ε. Ξάνθης Νίκου Επιτρόπου, που είπε: «Το πρόβλημα δεν είναι η τεχνογνωσία η οποία υπάρχει αλλά και αποκτιέται, και θα μπορούσαμε ν’ αξιοποιήσουμε μια εν δυνάμει πλουτοπαραγωγική πηγή για τη χώρα. Η έρευνα αυτή είναι κάθε άλλο παρά επιβαρυντική για το περιβάλλον και δεν ενοχλεί κανέναν».

Όσον αφορά τις ανησυχίες που παρατίθενται παραπάνω, ο κ. Επιτρόπου τις χαρακτήρισε «υπερβολικές και αναληθείς» σημειώνοντας: «Δεν υπάρχει ανθρωπογενής δραστηριότητα που να μην επιβαρύνει το περιβάλλον. Αν μείνουμε σ’ αυτά, θα… σπέρνουμε ντομάτες και πατάτες που κι αυτές τις εισάγουμε… Αυτή η νοοτροπία “αμάν το περιβάλλον” μας κρατά στην ουρά της τεχνολογίας. Δυστυχώς έχουν επικρατήσει κάποιες υπερβολικές ανησυχίες που υποκινούνται και από ύποπτα συμφέροντα. Πολλά προσκρούουν σε αντιδράσεις, την ώρα που σε άλλες χώρες γίνονται τέτοιες δραστηριότητες δίπλα σε μεγάλες πόλεις. Κι εμείς βλέπουμε την ανεργία να χτυπά 40%…».

Τέλος, ο προϊστάμενος του Ι.Γ.Μ.Ε. τόνισε ότι «αν εφαρμοστούν οι νόμοι και γίνουν όλα σωστά, τότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα» και κατέληξε λέγοντας: «Το ότι κάποιες φορές δεν εφαρμόζονται οι νόμοι, δεν σημαίνει ότι δεν θα κάνουμε τίποτε! Κάποια στιγμή να τους εφαρμόσουμε…».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.