Αναδρομη του Θεολογικου διαλογου αναμεσα στο Οικουμενικο πατριαρχειο της Κωνσταντινουπολεως και το Βατικανο

Στην Κωνσταντινούπολη βρίσκεται τις μέρες αυτές ο πάπας της Ρώμης προκειμένου να παραστεί στην θρονική εορτή του Πατριαρχείου, που ταυτίζεται με την εορτή του Αποστόλου Ανδρέου. Με αφορμή την επίσκεψη αυτή ο ΠτΘ επιχειρεί μία ιστορική αναδρομή του Θεολογικού διαλόγου ανάμεσα στο Οικουμενικό πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως και το Βατικανό σε μια συζήτηση με τον Θεολόγο – Εκκλησιαστικό Ιστορικό, Νομικό, κ. Ιωάννη Σιδηρά.

κ. Σιδηρά, τι εννοούμε με τον όρο «ειρηνοποιοί»;

Με τον όρο «Οι ειρηνοποιοί» εκδόθηκε και κυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ένας πολυτελής τόμος, ο οποίος αφορούσε τις συναντήσεις κορυφής του Πάπα Παύλου του Στ΄ (1963 – 1978) και του Οικουμενικού Πατριαρχείου Αθηναγόρου του Α΄ (1948 – 1972). Στην πραγματικότητα με τον όρο «Οι ειρηνοποιοί» εχαρακτηρίσθησαν τα δύο αυτά εκκλησιαστικά πρόσωπα που άνοιξαν την οδό του θεολογικού διαλόγου ανάμεσα στην Ορθοδοξία και την παπική ομολογία, ύστερα από δέκα αιώνες σχίσματος (1054 μ.Χ.). Είναι γεγονός ότι μέχρι της εποχής που Πάπας Ρώμης ήταν ο Ιωάννης ΚΓ΄ (1958 – 1963) και Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Αθηναγόρας Α΄ (1948-1972) οι σχέσεις ανάμεσα στον Ορθόδοξο και τον παπικό δυτικό κόσμο ήταν από ψυχρές έως πολεμικές και συγκρουσιακές. Ο πάγος άρχισε σιγά – σιγά να υποχωρεί επί της εποχής, αρχικώς, του Πάπα Ιωάννη ΚΓ και Αθηναγόρου Α΄.

Πώς εξελίχθηκε η πορεία των σχέσεων μεταξύ Ορθοδόξου και Παπικής Εκκλησίας από το σχίσμα έως σήμερα;

Τα πρώτα δειλά βήματα έγιναν, κατά το έτος 1952 όταν σε επίσκεψη για πρώτη φορά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο του αποστολικού παπικού αντιπροσώπου στην Κωνσταντινούπολη, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ανταπέδωσε με ανάλογη εθιμοτυπική επίσκεψη. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν με την ανταλλαγή θερμών μηνυμάτων μεταξύ του πάπα Ιωάννου ΚΓ΄ τα Χριστούγεννα του 1958 και του Πατριάρχου Αθηναγόρου το νέο έτος 1959. Σταδιακά άρχισε η ανταλλαγή επισήμου και τακτικής εκκλησιαστικής αλληλογραφίας και επικοινωνίας μεταξύ του Πάπα Παύλου του Στ΄ και Αθηναγόρου του Α΄.

Την 20η Σεπτεμβρίου του 1963 το Οικουμενικό Πατριαρχείο λαμβάνει αδελφικό μήνυμα του Πάπα Παύλου ΣΤ΄. Σε απάντηση, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας γράφει στον Πάπα Παύλο, την 6η Δεκεμβρίου, και του προτείνει συνάντησή τους στους Αγίους Τόπους, τους οποίους επρόκειτο ο Πάπας να επισκεφτεί. Η πρόταση έγινε αποδεκτή.

Το 1964 (5-6 Ιανουαρίου), ύστερα από 910 έτη, από το Μέγα σχίσμα ανάμεσα στην Ορθόδοξη και Παπική Εκκλησία, (1054 μ.Χ.), έλαβε χώρα η μεγίστη ιστορική συνάντηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τον Πάπα Ρώμης.

Η συνάντηση εκείνη απετέλεσε δι΄ όλον τον Χριστιανικό – και όχι μόνο – κόσμο γεγονός όντως ιστορικό. Η Ιερουσαλήμ τόπος ιερός όπου έστησαν οι πόδες του Θεανθρώπου έμελλε να εγκαινιάσει την πολυπόθητη μελλοντική ένωση των διεστώτων, να γίνει μάρτυς του πρώτου αδελφικού ασπασμού των δύο εκκλησιαστικών ηγετών Ανατολής και Δύσεως, και έμελλε να φανερώσει σ΄ αυτούς και στους διαδόχους τους την οδό της κοινής τους πορείας, «ίνα ώσι εν», κατά την ευαγγελική ρήση του Ευαγγελιστού Ιωάννου.

Το επόμενο βήμα ήταν η επίσκεψη στο Φανάρι του Καρδιναλίου Αυγουστίνου Μπέα, προέδρου της γραμματείας επί της ενότητος (2-4 Απριλίου 1965). Σημαντικό γεγονός υπήρξε η ταυτόχρονη από τα δύο μέρη άρση των αναθεμάτων του 1054 μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως, κατά την 7η Δεκεμβρίου του 1965. Όλα τα παραπάνω επισφραγίζονται με την επίσκεψη για πρώτη φορά από το 1054 μ. Χ. του Πάπα Παύλου Στ΄ στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, τον Ιούλιο του 1967, και η ανταπόδοση της επισκέψεως από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα, στο Βατικανό, τον Οκτώβριο του 1967.

Επί της Πατριαρχείας του Κωνσταντινουπόλεως Δημητρίου (1972 – 1991) έχουμε κατά το έτος 1979, την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννου – Παύλου του Β΄ στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και το έτος 1987 την επίσκεψη του Πατριάρχου Δημητρίου στο Βατικανό. Ουσιαστικά από το ταξίδι εκείνο του Πατριάρχου Δημητρίου άρχισαν οι επισκέψεις «Αγάπης και Ειρήνης», όπως ονομάστηκαν από το Πατριαρχείο, προς όλο τον χριστιανικό κόσμο.

Ήδη από της εποχής του Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρου Α΄ επικράτησε η συνήθεια να ανταλλάσσονται επισκέψεις επισήμων αντιπροσωπειών μεταξύ του Βατικανού και του Φαναρίου, στη μεν Ρώμη την 29η Ιουνίου, εορτή του Αποστόλου Πέτρου, στο δε Φανάριο την 30η Νοεμβρίου, εορτή του Αποστόλου Ανδρέου, ιδρυτού της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Ως ένδειξη καλής θελήσεως υπήρξε και η από μέρους του Βατικανού απόδοση των ιερών λειψάνων, που ήταν τεθησαυρισμένα στην Δύση, προς τις δικαιούχους εκκλησίες της Ανατολής: Του Αποστόλου Ανδρέου στην Πάτρα 1964. Τμήμα του Σταυρού του Αποστόλου Ανδρέου 1979 – 1980. Του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα 1965. Του Αγίου Τίτου στην Κρήτη 1966. Του Αγίου Ισιδώρου στη Χίο 1967. Του Αγίου Νικολάου στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής 1972. του Αγίου Κυρίλλου στον Ναό των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Θεσσαλονίκη 1974/1976. Του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη 1978-1980. Του Αγίου Σπυρίδωνος στην Κέρκυρα 1985. Των Αγίων Πατριαρχών Κων/πόλεως Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου στο Φανάριο, Νοέμβριος 2004.

Επισκέψεις καθιερώθηκαν εξ αμφοτέρων των μερών κατά τις κηδείες και τις ενθρονίσεις των Παπών και Πατριαρχών.

Πώς εκδηλώνεται η συνεργασία μεταξύ των δύο εκκλησιών;

Η συνεργασία εκδηλούται ποικιλότροπα και στον τομέα της Θεολογικής Επιστήμης με τις κοινές εκδοτικές πρωτοβουλίες, επισκέψεις καθηγητών και φοιτητών, συγκλήσεις συνεδρίων, συμμετοχές σε θεολογικές επιτροπές και θεολογικά ινστιτούτα. Σημαντική ώθηση στους θεολογικούς διαλόγους Ορθοδόξων – Παπικών έδωκε η κατά τακτά χρονιά διαστήματα συνάντηση και συνεδρίαση της «Μικτής Επιτροπής» Ορθοδόξων – Ρωμαιοκαθολικών επί σοβαρών Θεολογικών ζητημάτων που χωρίζουν Ορθοδόξους και Παπικούς. Ο νυν Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος ο Α΄ (1991) συναντήθηκε πολλές φορές με τον Πάπα Ιωάννη – Παύλο τον Β΄ 1978 – 2005, τόσο στο Βατικανό όσο και σε άλλα μέρη. Ο ως άνω Πάπας λόγω προβλημάτων υγείας δεν επισκέφθη το Οικουμενικό Πατριαρχείο επί της πατριαρχείας Βαρθολομαίου. Εφέτος, στις 30 Νοεμβρίου 2006 ο Πάπας Βενέδικτος, ο ΙΣΤ΄ (2005) επισκέπτεται το Οικουμενικό Πατριαρχείο με αφορμή την θρονική εορτή του Πατριαρχείου, που ταυτίζεται με την εορτή του Αποστόλου Ανδρέου.

Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης; Θα συντελέσει στην εξάλειψη των διαφορών;

Η συνάντηση αυτή των δύο προκαθημένων Ανατολής- Δύσεως, που είναι η πρώτη Πάπα Ρώμης στην ανατολή του 21ου αιώνος, είναι πιθανό να θέσει σε υγιείς βάσεις τη συνέχιση του Θεολογικού διαλόγου, τον οποίο πολλές φορές υπονόμευσε το Βατικανό με την εμμονή του στο θέμα της «Ουνίας», η οποία είναι το μόνιμο αγκάθι και το σημείο που οι ορθόδοξοι έχουν καταδικάσει και ουδέποτε πρόκειται να ανεχθούν.

Εξάλλου, ο ίσιος ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος απεφάσισε προ ετών την παύση του θεολογικού διαλόγου μέχρι το Βατικανό να καταδικάσει την «Ουνία».

Η λύση για την ένωση Ανατολής – Δύσεως και της κοινωνίας από το κοινό ποτήριο της σωτηρίας και της αιωνίου ζωής είναι οι Παπικοί να επανέλθουν εντός των ορίων που έθεσαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι διδασκαλίες τους (Filioque, πρωτείο του Πάπα, αλάθητο του Πάπα κ.α). Ο στόχος πρέπει να είναι ένας, όπως γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «ίνα ώσι έν».

* Οι φωτογραφίες του κειμένου προέρχονται

από το αρχείο του κ. Ιωάννη Σιδηρά

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.