Αλκιβιαδης Δερβιτσιωτης, αν. Καθηγητης Συνταγματικου Δικαιου στο ΔΠΘ «Ο χαρακτηρισμος ενος φυσικου προσωπου και της οικογενειας του ως προσφυγα δεν προαποφασιζεται»
Θέματα που άπτονται του δημοσίου δικαίου και απασχολούν το τελευταίο διάστημα την επικαιρότητα είχαμε την ευκαιρία να αποσαφηνίσουμε, κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας στο ραδιόφωνο του «Παρατηρητή», με τον κ. Αλκιβιάδη Δερβιτσιώτη, αν. Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο ΔΠΘ. Κρίσιμες έννοιες όπως αυτή τoυ πρόσφυγα και του πώς η συγκεκριμένη ταυτότητα προκύπτει και προστατεύεται ή όχι, της ισχύος ή μη της διεθνώς κατοχυρωμένης προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων αλλά και του αν ισχύει ότι πρωτεύων στις επιχειρήσεις διάσωσης που λαμβάνουν χώρα καθημερινά σχεδόν στη Μεσόγειο είναι η διάσωση των ανθρώπων που ταξιδεύουν, και όχι μόνον… Αφού θέση στη συζήτηση είχαν τόσο τα ερωτήματα που προκύπτουν εκ του αντιθέτου, με εναργή τρόπο μάλιστα, μια και σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακούγονται επιχειρήματα για τα πρωτεύοντα της ασφάλειας και της κοινωνικής συνοχής που διαταράσσονται ή κινδυνεύουν με την έλευση προσφυγικών πληθυσμών στις επικράτειες των κρατών-μελών, όσο και ζητήματα επικαιρικής φύσεως που αφορούν στον πολιτικό λόγο που εκπορεύεται και μονοπωλεί τη δημοσιότητα, όπως η προσφώνηση της FYROM ως Μακεδονίας από τον αναπληρωτή υπουργό κ.Μουζάλα ή η επιστολή της κ.Θάνου στο ΠΑΣΟΚ.
Αλκιβιάδης Δερβιτσιώτης όμως…
«Σε ό,τι αφορά τα ατομικά δικαιώματα έχουμε τη συνάρθρωση ή την προσπάθεια συνάρθρωσης τριών νομοθετικών παρεμβάσεων από αντίστοιχους νομοθέτες»
ΠτΘ: κ. Δερβιτσιώτη, τα συντάγματα των ευρωπαϊκών χωρών και της Ελλάδας προστατεύουν τα δικαιώματα των πολιτών περί κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης;
Α.Δ.: Το σύνταγμα της Ελλάδας ως ο ανώτερος νόμος του κράτους αποτελεί ένα οργανόγραμμα. Βεβαίως το ισχύον ελληνικό σύνταγμα περιλαμβάνει στο άρθρ. 25 υποχρέωση εθνικής και κοινωνικής αλληλεγγύης. Σε ό,τι αφορά τα ατομικά δικαιώματα, ιδίως στα ατομικά δικαιώματα, έχουμε τη συνάρθρωση ή την προσπάθεια συνάρθρωσης τριών νομοθετικών παρεμβάσεων από αντίστοιχους νομοθέτες. Πέραν δηλαδή του συνταγματικού νομοθέτη, έχουμε τον διεθνή νομοθέτη που παρέχει πολύ αυξημένη νομική προστασία των ατομικών δικαιωμάτων του ανθρώπου με τη Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και εσχάτως τον Καταστατικό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ο οποίος εμπλουτίζει έτι περαιτέρω την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατ’ αυτό τον τρόπο όταν θέλουμε να μιλήσουμε για ένα δικαίωμα είμαστε κατοχυρωμένοι στο ανώτερο εθνικό επίπεδο, το Σύνταγμα, και ακολούθως από την ΈΣΔΑ και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε τρίτη φάση τον Καταστατικό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
«Μία πολιτεία ορίζεται από τρία χαρακτηριστικά, λαό, χώρα, εξουσία»
ΠτΘ: Τι ορίζει το δημόσιο δίκαιο για την πολιτεία σε σχέση με όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα;
Α.Δ.: Αυτό που λέγεται πολιτεία έχει τα εξής χαρακτηριστικά: λαό, χώρα, εξουσία. Η εξουσία και ο λαός είναι οργανωμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια εις το διηνεκές. Είναι η λεγόμενη νομική προσωπικότητα της πολιτείας. Τι από αυτά τα τρία στοιχεία παραμένει σήμερα είναι ένα ερώτημα που θα πρέπει να απευθυνθεί σε αυτούς που επιλέξαμε να λαμβάνουν τις αποφάσεις. Για παράδειγμα, η χώρα οριοθετείται με κανόνες διεθνούς δικαίου που γίνονται αποδεκτοί από όλους στο μέτρο που μιλάμε για τη διατήρηση της ειρήνης. Διαφορετικά ο κυρίαρχος λαός υποχρεούται και δικαιούται να υπερασπίσει εκείνο το οποίο του ανήκει. Η χώρα λοιπόν οριοθετείται από σύνορα. Τι εικόνα σχηματίζεται όμως σε κάποιους, όταν βγαίνουν πολιτειακοί παράγοντες και λένε ότι τα θαλάσσια σύνορά μας είναι δύσκολο να φυλαχθούν;
Δεν αρθρώνω πολιτικό λόγο, απλά διατυπώνω ενστάσεις από τη σκοπιά του δημοσίου δικαίου.
«Αυτό που γίνεται στη Συρία είναι αγώνας για τη δημοκρατία αλλά δεν είναι η δημοκρατία που αντιλαμβανόμαστε εμείς ως δυτικοί»
ΠτΘ: Τα τελευταία χρόνια όμως μας δίνεται η εντύπωση ότι η υπόσταση μιας χώρας, με τα χαρακτηριστικά που παραθέσατε, δεν γίνεται εξ αντικειμένου σεβαστή…
Α.Δ.: Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της φεουδαρχικής Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, από τον 13 αι. μ.Χ και εντεύθεν, που συνετέθησαν σε ενιαία κρατική οντότητα. Η ερμηνεία γι’ αυτό το γεγονός είναι ότι όταν έχει κάποιος να υπακούει σε μία μόνο ισχυρή θέληση υπάρχει και μόνο ένας φόρος. Αντίστοιχα εγχειρήματα επιχειρούνται ακόμη και σήμερα, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την ΕΕ αλλά και σε πλανητικό επίπεδο. Αυτή η επιδίωξη δημιουργεί προβλήματα με τις τοπικές εξουσίες. Επίσης αυτό που συνηθίσαμε να λέμε ως δυτικός πολιτισμός έχει αυτή τη στιγμή το «πάνω» χέρι στον πλανήτη και ταυτόχρονα αξιώνει ο πλανήτης να οργανώνεται με τον τρόπο που είναι οργανωμένος στα επιμέρους κράτη. Εξ ου και είναι αποδεκτός λόγος επεμβάσεων η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή η «εγκαθίδρυση δημοκρατίας». Όμως υπάρχουν τεράστιες εκτάσεις του πλανήτη που ο όρος δημοκρατία δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Κινέζοι που στο ρου της ιστορίας ουδέποτε κυβερνήθηκαν δημοκρατικά.
Αν την παραπάνω διαπίστωση την εφαρμόσουμε στη Συρία ή τη Λιβύη θα δούμε ότι δεν έγινε κανένας εμφύλιος, διότι αυτά τα κράτη είναι πολυεθνικά. Απλώς ήταν υποχρεωμένα να απαντήσουν στο αρχικό ερώτημα αν θα οργανωθούν με το θρησκευτικό μοντέλο ή όχι, γιατί αυτός είναι και ο κίνδυνος που αντιλαμβάνεται η Ευρώπη. Σε αυτά τα κράτη δεν υπάρχει κοινωνία πολιτών αλλά κοινωνία πιστών, οδηγήθηκαν δε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε έναν ιδιότυπο αραβικό εθνικισμό, που δημιούργησε τα λεγόμενα Μπαάθ. Εν κατακλείδι αυτό που γίνεται στη Συρία είναι αγώνας για τη δημοκρατία αλλά δεν είναι η δημοκρατία που αντιλαμβανόμαστε εμείς ως δυτικοί.
«Πρόσφυγας δεν είναι απλώς ο άμαχος που προέρχεται από περιοχή που γίνονται πολεμικές συγκρούσεις»
ΠτΘ: Εν τούτοις κράτη με ισχυρούς ηγέτες όπως το Ιράκ ή η Λιβύη αντί να εκδημοκρατιστούν διαλύθηκαν, και οι επεμβάσεις των δυτικών και αναποτελεσματικές αποδείχτηκε ότι ήταν και δημιούργησαν πολέμους και κατά συνέπεια μεγάλες ροές προσφύγων, περί της νομικής προσωπικότητας των οποίων έτσι όπως προκύπτουν τα πράγματα από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν καταλαβαίνουμε πλέον τίποτα… Πώς ορίζεται λοιπόν το status του πρόσφυγα;
Α.Δ.: Ο χαρακτηρισμός ενός φυσικού προσώπου και της οικογένειάς του ως πρόσφυγα δεν προαποφασίζεται. Είναι ad hoc εξέταση. Έχουμε μπερδέψει την πρόοδο και τον προοδευτισμό με την υιοθέτηση άλλου είδους εθνικισμών. Ένας τουρίστας εκτός ζώνης Segen όταν έρχεται στην Ελλάδα χρειάζεται να πάρει visa. O προοδευτικός επιτρέπει σε κάποιον να περάσει τα σύνορα παράτυπα δηλώνοντας ότι είναι πρόσφυγας. Ο πρόσφυγας όμως δεν είναι απλώς ο άμαχος που προέρχεται από περιοχή που γίνονται πολεμικές συγκρούσεις. Η νομολογία των διεθνών δικαστηρίων επί του θέματος ορίζει ότι πρόσφυγας είναι εκείνος που σε μία χώρα με πολεμικές συγκρούσεις έχει προγραφεί από μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές. Η νομολογία δηλαδή λέει ότι ο πρόσφυγας απαιτείται να έχει ορισμένα επιπλέον χαρακτηριστικά από εκείνα που έχει ο μέσος άμαχος πληθυσμός της περιοχής που γίνεται η σύγκρουση.
«Ένας άνθρωπος που θαλασσοπνίγεται, ό,τι κι αν είναι, δικαιούται να σωθεί η ζωή του»
ΠτΘ: Την ώρα που ένας άνθρωπος διασώζεται από τη θάλασσα και αποβιβάζεται στα ελληνικά νησιά ποιο είναι το status του;
Α.Δ.: Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής, το οποίο είναι και ένα σημείο αμηχανίας. Ένας άνθρωπος που θαλασσοπνίγεται, ό,τι κι αν είναι, δικαιούται να σωθεί η ζωή του. Υπάρχει και αντίστοιχος διεθνής κανόνας που υποχρεώνει τα κράτη να κινητοποιούν τον μηχανισμό τους ώστε να διασώσουν όποιον κινδυνεύει από πνιγμό. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Εκείνο που προκαλεί αμηχανία είναι τι γίνεται μετά. Πώς θα διαπιστωθεί ποιος είναι ο άνθρωπος που διασώθηκε, πού θα παραμείνει, με ποια τεχνικά μέσα θα διακριβωθεί ποιος είναι; Η απογραφή που γίνεται είναι άλλο πράγμα. Η ιδιότητα του πρόσφυγα κτάται μέσω έγγραφης διαδικασίας, την οποία αιτείται ο ενδιαφερόμενος και υπάρχει η αντίστοιχη υπηρεσία, η οποία θα εξετάσει το πραγματικό της αίτησης.
ΠτΘ: Τελικά αυτοί οι άνθρωποι τι είναι; Είναι πρόσφυγές ή είναι απλά μετακινούμενοι πληθυσμοί με αιτία τον πόλεμο; Ποιος δικαιούται ασύλου;
Α.Δ.: Άσυλο δικαιούται ο πρόσφυγας. Έως ότου εκκρεμεί η αίτηση αναγνώρισης της ιδιότητας του πρόσφυγα το πρόσωπο βρίσκεται σε μια «ζώνη» προσωρινής προστασίας. Πάντως δικαιούται προστασίας.
«Η αρχή της λειτουργικής ορθότητας επιβάλλει σε κάθε πολιτειακό όργανο και λειτουργία να ερμηνεύει με τέτοιο τρόπο της αρμοδιότητές του, ώστε να μην εμπίπτουν στις αρμοδιότητες άλλου οργάνου»
ΠτΘ: Επίσης το τελευταίο διάστημα βλέπουμε να ανταλλάσσεται αλληλογραφία μεταξύ της προέδρου του Αρείου Πάγου και κομμάτων. Καινοφανές φαινόμενο των ημερών κι αυτό…
Α.Δ.: Στο πλαίσιο της νομολογίας του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας έχει παραχθεί νομολογιακώς μία αρχή η οποία γίνεται αντιληπτή ως βασικό συστατικό της αρχής του κράτους δικαίου και ως απαραίτητο συμπλήρωμα της διάκρισης των λειτουργιών. Είναι η αρχή της λειτουργικής ορθότητας. Η αρχή της λειτουργικής ορθότητας επιβάλλει σε κάθε πολιτειακό όργανο και λειτουργία να ερμηνεύει με τέτοιο τρόπο της αρμοδιότητές του, ώστε να μην εμπίπτουν στις αρμοδιότητες άλλου οργάνου.
Επίσης υπάρχει η διάταξη του άρθρ. 29 παρ. 3 εδάφ. Α, η οποία απαγορεύει σε αστυνομικούς, στρατιωτικούς και δικαστικούς την οποιαδήποτε μορφή εκδήλωσης υπέρ ή κατά πολιτικού κόμματος.
Όλα αυτά τα φαινόμενα έχουν προκύψει λοιπόν από κακή κυβερνητική λειτουργία. Τον Ιούνιο θα έπρεπε να είχαμε και τους τρεις νέους προέδρους στα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας ούτως ώστε στο ενδεχόμενο εκλογών ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να μπορεί να επιλέξει μεταξύ τριών δικαστών που θα ήταν επικεφαλής.
«Εγείρονται ζητήματα ορθής κυβερνητικής λειτουργίας»
ΠτΘ: Ακούσαμε πριν μικρό χρονικό διάστημα τον υπουργό Εθνικής Άμυνας να δηλώνει πως το κόμμα του θα παρέχει ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση αλλά όχι στον αν. υπουργό μεταναστευτικής πολιτικής. Αυτό συνταγματικά ευσταθεί;
Α.Δ.: Στο μέτρο που θα υποβληθεί πρόταση δυσπιστίας και θα επαληθευτεί με την εξαγγελθείσα συμπεριφορά εκ μέρους του υπουργού, ευσταθεί. Στο μέτρο που λέγεται και παραμένει στον αέρα χωρίς να μπούμε στη διαδικασία της πρότασης δυσπιστίας ή της πρότασης εμπιστοσύνης εκ μέρους της κυβέρνησης, τότε έχουμε ζητήματα που άπτονται του Συντάγματος και έχουν εγερθεί με πολύ σοβαρή αιτία. Δηλαδή δεν γνωρίζω να υπάρχει μεταβολή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για την ονομασία της FYROM και αδυνατώ να αντιληφθώ έναν μη αρμόδιο υπουργό να τοποθετείται επί ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής και πώς το επιτρέπει ο αρμόδιος υπουργός. Τίθεται δηλαδή θέμα ορθής κυβερνητικής λειτουργίας.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
