«50 χρονια μακρια απο την γενεθλια πολη, 1958-2008»

«Ευχαριστώ για την τιμή και τη χαρά που μου δίνετε ανταποκρινόμενοι στη πρόσκληση για την παρουσίαση του βιβλίου μου που αναφέρεται στο τι έκανα για την Κομοτηνή τα 50 αυτά χρόνια που έμεινα μακριά της.

Έφυγα το 1958 για σπουδές και επαγγελματική εγκατάσταση εκτός Κομοτηνής. Ήταν όμως πάντα εδώ η πατρική οικογένεια, ήταν στη συνέχεια και είναι ακόμη αδέλφια, ξαδέλφια, συγγενείς και φίλοι που μας κρατούν πάντα με αγάπη κοντά τους.

Μα πάνω από όλα είναι ο τόπος τόσο ο δικός μου όσο και της Μάγδας όπου συναντήσαμε τη ζωή και γευθήκαμε τις πρώτες χαρές της. Είναι ο τόπος που στα σχολεία του διδαχτήκαμε τα καλύτερα γράμματα, είναι οι γειτονιές όπου αποκτήσαμε τους πρώτους και παντοτινούς φίλους, είναι ο τόπος όπου οι οικογένειές μας διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μας. Για όλους αυτούς τους λόγους, όταν εγκαταστάθηκα στη Θεσσαλονίκη και έκανα οικογένεια, ένιωθα και νιώθω ότι χρωστούσα πολλά στον τόπο αυτό.

Όλα αυτά τα χρόνια λοιπόν έκανα ό,τι μπορούσα κουβαλώντας τον συνεχώς μαζί μου.

Τώρα που τελείωσα με τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις, θέλησα να συγκεντρώσω σ’ αυτό το βιβλίο όλα όσα κατά τη γνώμη μου αξίζουν να μνημονευθούν.

Ο λόγος όμως ανήκει στους ομιλητές…»

Τζένη Κατσαρή – Βαφειάδη,

Ο Αρης Μανούδης ως υπόδειγμα συγκρότησης προσωπικότητας με βάση

το μορφωτικό αγαθό

«Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για μένα, η πρόσκληση του κ. Άρη Μανούδη στην παρουσίαση του βιβλίου του με τίτλο «50 χρόνια μακριά από τη γενέθλια πόλη, 1958-2008».

Κατ’ αρχήν – και θα μιλήσω σε προσωπικό επίπεδο, – γιατί επιτρέπει με την αφορμή της παρουσίασής του την επαφή, και το διάλογο κατ’ επέκταση, με εκείνη τη γενιά των Κομοτηναίων, που την πρώτη μεταπολεμικά δεκαετία – συν – πλην οι χρονικοί προσδιορισμοί – «εγκατέλειψε» εντός εισαγωγικών την πόλη.

Την εγκατέλειψε αμέσως μετά τη δεύτερη βουλγαροκρατία και τον εμφύλιο, και δεν γύρισε ποτέ πίσω, γιατί ήδη είχε μετοικίσει στα μεγάλα ελλαδικά κέντρα, – την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη – κι οι γόνοι είχαν ήδη ξανοιχτεί σε λαμπρές σπουδές – ή ακολούθησαν πάνω – κάτω την ίδια πορεία, που ακολούθησε κι ο συγγραφέας μας, ο οποίος μ’ αφετηρία την Κομοτηνή και προτάγματα ζωής που ακουμπούσαν στη γονική πείρα, διαγιγνώσκοντας τις οικονομικές αλλαγές που επέπρωτο να συμβούν σε σχέση με το εμπόριο, και τους όρους με τους οποίο αυτό ασκούνταν, πριν την πλήρη βιομηχανοποίηση και την ουσιαστική διοικητική συγκεντροποίηση της Ελλάδας στην Αθήνα κυρίως, και δευτερευόντως στη Θεσσαλονίκη, είχε αποφασίσει ότι έπρεπε ν’ αντιμετωπίσει τη ζωή μ’ άλλους όρους, όχι μόνο ελλαδικούς αλλά ευρωπαϊκούς και διεθνείς.

Δεν ήταν καθόλου τυχαία λοιπόν η απόφαση του Άρη Μανούδη για μεταπτυχιακές σπουδές στο London School of Economics, που τον μετέτρεπαν σε «πρώιμο» τεχνοκράτη ολκής, από το 1965, και του διασφάλιζαν αμέσως μετά την επάνοδό του στην Ελλάδα θέσεις εργασίας στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην Αθήνα κι ακολούθως, στην πολυεθνική Ethyl.

«Πρώιμος» τεχνοκράτης με πρώτο ποιοτικό χαρακτηριστικό την ανταγωνιστικότητα της γνώσης – ποιοτικό χαρακτηριστικό που η ελληνική κοινωνία μοιάζει εξακολουθητικά ν’ αγνοεί, αφήνοντας το δημόσιο Πανεπιστήμιο διαρκώς και κάθε μέρα να παρακμάζει, αρνούμενη ν’ αποδεχτεί ποιότητες, που προς τιμήν μας, μια μικρή έστω κοινωνική ομάδα Κομοτηναίων, είχε αποδεχθεί εδώ και 5 τουλάχιστον δεκαετίες, κι όχι μόνο…

Αν η ζωή, όπως διατείνονται οι κανοναρχούντες το βίο μας «δημοσιολάγνοι» παίζεται στις οθόνες των καναλιών και στα, με υπόθεση αρχαίας τραγωδίας, σενάρια των ειδήσεών τους, η ζωή πολύ καλύτερα εξακολουθεί να υφίσταται στις πραγματικές ιστορίες ανθρώπων, γιατί, με τους ανθρώπους, ως άνθρωποι ζούμε κι όχι με εικόνες.

Αν λοιπόν θεωρώ τιμή την παρουσία μας σ’ αυτήν εδώ την εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης απόψε, είναι γιατί σ’ αυτό το βιβλίο εντοπίζουμε χαρακτηριστικά βίου, που λείπουν από την πόλη μας και πολύ επίσης λείπουν και σ’ εμάς…

Χαρακτηριστικά όπως αυτό του ανθρώπου των ανοικτών οριζόντων, του ταξιδιώτη ανθρώπου που γνωρίζει μεν ανθρώπων «άστεα», αλλά κυρίως έχει την έγνοια να γνωρίσει ανθρώπων νόες…

Είναι τέτοιος άνθρωπος ανοικτών οριζόντων είναι στο βιβλίο του ο Άρης Μανούδης, ένας άνθρωπος που μετέρχεται με άνεση τον συγκροτημένο αθηναϊκό κόσμο της δεκαετίας του ’60, αποκτά συστατική επιστολή από τον παγκοσμίως γνωστό τότε καθηγητή διεθνών πανεπιστημίων Ανδρέα Παπανδρέου, κι όταν εγγράφεται στο London School of Economics οι συμφοιτητές του δεν είναι απλά μόνο ονόματα. Καταγράφει έτσι τον διαχειριστή της περιουσίας των Ροδοπουλαίων, της οικογένειας Καραγάτση δηλαδή, Ζήση Μιχαηλίδη, όπως καταγράφει και την παρουσία του στα 400 χρόνια εορτασμού της γέννησης του Σαίξπηρ ή την παρουσία του στην κηδεία, μιας από τις μεγαλύτερες πολιτικές προσωπικότητες του αιώνα, που μας πέρασε, του Ουϊνστον Τσόρτσιλ.

Κι εδώ εντοπίζεται μια ακόμη διαφορά της γενιάς εκείνων των ανθρώπων που φύγανε από την πόλη και μας έλειψαν, και μας λείπουν… Η συγκρότηση της προσωπικότητάς τους, με βάση το μορφωτικό αγαθό, την παιδεία, αυτήν την παιδεία που τα πρώτα χρόνια της αφίξεώς μου στην Κομοτηνή, την ανάγκη επαναδιατύπωσης του αιτήματός της, η πόλη στον δημόσιο λόγο της την απαξίωνε με τον χαρακτηρισμό «θολοκουλτουριάρηδες».

Αυτήν την παιδεία που δεν καταγράφει μόνο τον μεγάλο μας σοφό πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο, όταν τον βλέπει μέσα από το αυτοκίνητο να περνά κάπου στην Αθήνα, αλλά κοσμείται ακόμη από την αρετή της έγνοιας για τον πάτριο τόπο, την γενέθλια γη και τις τύχες της…

Έγνοια σύμφυτη με τον πολιτισμό που υποτίθεται ότι κουβαλάμε ως επίγονοί του, τον πολιτισμό του κοινοτισμού και της συλλογικής ευθύνης για τον τόπο, που διέσωσε το γένος τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, σύμφωνα όμως μ’ αυτόν ο τόπος δεν ήταν αντικείμενο του κράτους, ο τόπος ήταν υποκείμενο από μόνος του και αντικείμενο φροντίδας όλων. Η τύχη του δεν «αφήνονταν» κάπου αφηρημένα, στο κράτος, στη διοίκηση, αλλά ήταν καθημερινή διαπραγμάτευση κι αντικείμενο φροντίδας όλων.

Αντικείμενο φροντίδας με την έκφραση άποψης, με την από κοινού διεκδίκηση αιτημάτων, με τους από κοινού αγώνες για την επίτευξή τους και την άσκηση πίεσης όπου δει… Και στα υψηλά στρώματα…

Σήμερα η άσκηση πίεσης και συλλογικής δράσης, συμπεφωνημένης δράσης από την κοινωνία των θρακιωτών όχι μόνο για να μην μας πάρουν αλλά για να πετύχουμε κάτι καινούριο, είναι παντελώς ξεχασμένο μοτίβο… Το μάραναν τα πολλά ευχαριστώ…

Ευκαιρία η αποψινή βραδιά και μ’ αφορμή το βιβλίο να θυμηθούμε πρότυπα προσωπικότητας που έχουμε λησμονήσει, τη συγκρότηση προσωπικότητας με βάση την παιδεία, εκείνη την παιδεία που επιτρέπει τη συναλληλία και την εκτίμηση… Εκτίμηση στο παρόν και τα πρόσωπα, που από κοινού αγωνίζονται για τον τόπο όπως οι συντροφιές των θρακιωτών στη «Θρακική Εστία» και στην «Αδελφότητα Κομοτηναίων» Θεσσαλονίκης, πρόσωπα του παρόντος για τον συγγραφέα όπως οι Γιώργος Μαμέλης, Άγγελος Γερμίδης, Σαζανίδης, Φιλιππίδης, Χατζημιχάλης – αλλά εκτίμηση και σεβασμός και προς τα πρόσωπα που τίμησαν και μόνο ως Κομοτηναίοι την καταγωγή, με τις επιδόσεις τους στον κόσμο της επιστήμης και των τεχνών, την πόλη… Πρόσωπα όπως ο γιατρός Αλέξανδρος Συμεωνίδης, ο Ευάγγελος Θεοφάνους και πολλοί άλλοι…

Κλείνοντας ν’ αναφέρω ότι αυτό το βιβλίο είναι η διαδρομή ενός ανθρώπου που δεν έπαψε ποτέ μέσα από έργα να ονειρεύεται μια άλλη ανάπτυξη, μια άλλη προοπτική για την πόλη του, την πόλη μας…

Με σπάνια παρεμβατικότητα για τη δημιουργία θεσμών όπως η έκθεση Θράκη και το Πανεπιστήμιο, υποδομών όπως η Εγνατία Οδός και ο κάθετος άξονας, και νόμων όπως οι αναπτυξιακοί, υπό άλλους όμως όρους…

Ενός ανθρώπου που μας απευθύνθηκε με αφορμή το βιβλίο του απόψε για να μας θυμίσει ότι μπορούμε να «περπατήσουμε» ως πόλη κι αλλιώς…

Με ανοικτούς ορίζοντες, με όραμα, με αξεδίψαστο πείσμα, με αγώνες που το βαρύ τους κι ακαταμάχητο όπλο – αιώνες τώρα – είναι η πραγματική παιδεία…

Στέφανος Διαμαντής, Το πεδίο δράσης του Άρη ευρύ και το έργο του διαχρονικό

Νοιώθω απόψε ιδιαίτερα ευτυχής που θα παρουσιάσω σε συμπολίτες Κομοτηναίους ένα τμήμα μόνον της δράσης του κ. Άρη Μανούδη, αυτά τα 50 χρόνια της «φυσικής απουσίας του» από τη γενέτειρα Κομοτηνή. Και τονίζω το «φυσική απουσία», διότι όπως δείχνει το βιβλίο που παρουσιάζεται απόψε, η Θράκη και ιδιαίτερα η Κομοτηνή παρέμειναν σε γραμμή προτεραιότητας στη σκέψη και την ψυχή του Άρη.

Όπως ο ίδιος συχνά αναφέρει για μένα «Το Στεφανάκο, τον ξέρω από μωρό». Από μικρός θαύμαζα και συγχρόνως ζήλευα τον Άρη όπως όλα τα μικρά παιδιά έχουν σαν πρότυπά τους τα μεγάλα τους αδέλφια. Τον θαύμαζα όταν άρχισε να παίζει ακορντεόν και αργότερα πιάνο με την αείμνηστη Πόπη Θεοφάνους, όταν πέρασε στο Παν/μιο που εκείνα τα χρόνια ήταν ένα απλησίαστο όνειρο και όταν αργότερα έφυγε στο Λονδίνο, στη London School of Economics να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές.

Ίσως οι επιτυχίες του Άρη αποτέλεσαν για μένα φωτεινό παράδειγμα, ύψος για να υπερβώ, και όταν έφθασε ο καιρός μου ακολούθησα τα βήματά του. Εκεί όμως που ο Άρης διέπρεψε πέρα από κάθε σύγκριση και ανταγωνισμό ήταν η υπέρμετρη αγάπη και προσφορά του στη Θράκη και στη γενέτειρα Κομοτηνή.

Στο βιβλίο του με τίτλο «50 χρόνια μακριά από τη γενέθλια πόλη 1958-2008» ο Άρης εξιστορεί γεγονότα που στους πολλούς και ιδιαίτερα στη νέα γενιά είναι άγνωστα.

Απόψε, ειλικρινά πρέπει να κάνω μεγάλη προσπάθεια ώστε να επικεντρώσω την παρουσίασή μου στο κομμάτι «ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΣΤΙΑ» και «ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΚΟΜΟΤΗΝΑΙΩΝ» Θεσσαλονίκης. Το πεδίο δράσης του Άρη είναι τόσο ευρύ, και το έργο του διαχρονικό που είναι σχεδόν αδύνατο να ξεχωρίσει κανείς περιόδους και δράσεις και να τις διαπραγματευθεί μεμονωμένα. Ζητώ πάντως εκ των προτέρων την επιείκειά σας.

Λόγω σπουδών, στράτευσης και εργασιακών συνθηκών απομακρύνθηκα από τον Άρη μέχρι το 1981 όταν κι εγώ μετατέθηκα στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών και εγκαταστάθηκα μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Τη «Θρακική Εστία» τη γνώρισα κατά τα φοιτητικά μου χρόνια και αποτέλεσα μέλος της κατά την περίοδο 1965-1970. Ήταν τότε που η «Εστία» αποτελούσε για μας, τα άβγαλτα ακόμη παιδιά, το συνδετικό κρίκο με την Κομοτηνή, με τις οικογένειες και τους φίλους μας, με τα βιώματά μας. Σύλλογοι όμως και οργανώσεις για να λειτουργήσουν και να επιτύχουν τους στόχους τους χρειάζονται διοικητικά συμβούλια με οράματα και στόχους, με αγάπη, αφοσίωση και πίστη γι’ αυτό που κάνουν, χρειάζονται ανθρώπους με ελεύθερο χρόνο που στις ημέρες μας αποτελεί αγαθό σε ανεπάρκεια.

Ο Άρης εκλέχτηκε για πρώτη φορά μέλος του Δ.Σ. της «Θρακικής Εστίας» το 1972 επί προεδρίας Γεωργίου Μαμέλη και στη συνέχεια συμπλήρωσε στα Δ.Σ. σχεδόν 15ετία μέχρι το 1986, όταν αποσύρθηκε για να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στην εν τω μεταξύ ανδρωμένη «Αδελφότητα Κομοτηναίων» που κι αυτή ήταν όραμα και επίτευγμά του. Ως μέλος των Δ.Σ. της «Θρακικής Εστίας» ο Άρης, αν και κατά πολύ νεότερος από τα υπόλοιπα εκλεκτά μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων απετέλεσε για χρόνια κινητήριο μοχλό για ό,τι καινούριο συνέβαινε και για πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν πρωτόγνωρες για εκείνα τα χρόνια.

Η «Αδελφότητα» ιδρύθηκε το 1973 από ομάδα ένθερμων Κομοτηναίων με πρωτεργάτη τον Άρη. Έθεσαν υψηλούς στόχους όπως την ανάπτυξη ισχυρότερων δεσμών μεταξύ των Κομοτηναίων της Θεσσαλονίκης αλλά και επίλυσης, προώθησης και υποστήριξης των ιδιόρρυθμων θεμάτων της Κομοτηνής. Η θαυμαστή δράση του ως προέδρου της προσωρινής διοικούσας επιτροπής, πρώτου εκλεγμένου προέδρου για 2 θητείες και standby προέδρου στην «Αδελφότητα Κομοτηναίων» από το 1973, όταν αυτή πρωτοσυστάθηκε είναι δύσκολο να περιγραφεί στα στενά χρονικά όρια αυτής της παρουσίασης. Τα βραδινά κάθε Τρίτης και για 30 χρόνια όπως ο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του ήταν αφιερωμένα στους Κομοτηναίους της Θεσσαλονίκης.

Η συμμετοχή του σε ομιλίες, εκθέσεις, συναυλίες, συνεδριάσεις, ταξίδια στην Κομοτηνή, κοινωνικές και άλλες επαφές, γραφική εργασία δικαίως τον κατέστησαν «πρόεδρο των προέδρων». Καθ’ όλη αυτή την περίοδο χρησιμοποίησε τον αποτελεσματικό τρόπο να αρθρογραφεί στον εθνικό και τοπικό τύπο για σημαντικά θέματα σχετικά με την ανάπτυξη της Θράκης και ιδιαίτερα της Κομοτηνής και έτσι να πλησιάζει τον πολίτη αλλά και την Πολιτεία. Η δράση του αυτή, όπως ο ίδιος αναφέρει, μπορεί να τον κρατούσε μακριά από την οικογένειά του και να μην του επέτρεπε να ξεκουράζεται, όμως τον γέμιζε με ικανοποίηση γιατί έτσι βοηθούσε δημιουργικά την Κομοτηνή και τους Κομοτηναίους συμπολίτες.

«Θα μιλήσω εν συντομία, αναφερόμενος στα τρία παράσημα που αρμόζουν στον φίλο μου Άρη…

1ο Παράσημο

Σ’ ότι αφορά το ενδιαφέρον του για τη Θράκη και την Κομοτηνή, όντας διευθυντής της εφημερίδας «Εξπρές», ο Άρης ήταν πάντα πολύ καλός συνεργάτης. Τα θέματα που επέλεγε είχαν να κάνουν με την τοπική ανάπτυξη της Θράκης, ήταν πάντοτε καλογραμμένα και θεωρούσαμε ότι ήταν ένας από τους πολύ καλούς συνεργάτες, για πολλά χρόνια στην εφημερίδα.

2ο Παράσημο

Υπάρχει η Γενική Εταιρεία Διοικήσεως Επιχειρήσεων, μια επιστημονική οργάνωση που έχει σχέση με την οργάνωση και διοίκηση των επιχειρήσεων. Και οι δύο περάσαμε από το Διοικητικό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης, για κάποια διαστήματα κι από εκεί προέκυψε ένα άλλο συμπέρασμα υποδειγματικής συνεργασίας μεταξύ όλων των μελών του Δ.Σ. με τον Άρη.

«Σήμερα σε μια κουβέντα ένας υπάλληλος, μου είπε κάτι που δε το ’ξερα και σας διαβάζω…

«Το Δημοτικό Συμβούλιο δεν μετονομάζει οδούς κι αυτό είναι εύλογο. Υφίστανται πολλές προσωπικότητες τοπικής και υπερτοπικής εμβέλειας που τους πρέπει η ονομασία μιας οδού ή πλατείας. Δεν είναι εφικτό ν’ ανταποκριθούμε σ’ όλες τις περιπτώσεις».

Αυτό είναι η απάντηση της τοπικής αυτοδιοίκησης στον Άρη Μανούδη, όταν ζήτησε να μετονομαστεί οδός στο όνομα του πατέρα του, ο οποίος πρωτοστάτησε στις διαδικασίες για την ίδρυση του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου.

Ζητάω συγγνώμη φίλε συμπολίτη Άρη, αυτό δεν είναι τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό που εγώ λαμβάνω από την τιμή των συμπολιτών στο πρόσωπό μου και αγγίζει το βαθύ φιλοσοφικό μου πυρήνα είναι ότι οι τοπικές αυτοδιοικήσεις είναι κατ’ αρχήν πολιτισμός κι έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

Πολιτισμός σημαίνει μεγαλοψυχία, σημαίνει προσφορά, κι είναι αδύνατον σε ανθρώπους με τέτοια προσφορά να αρνούμαστε τα νενομισμένα.

Ζητούμε συγγνώμη ως πόλη και θεωρούμε υποχρέωσή μας και καθήκον μας την μετονομασία που ζητήσατε. Να θεωρείτε δε ότι όσο και να φύγατε από την Κομοτηνή, υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται υπερήφανοι, που γόνοι της Κομοτηνής έχουν διαπρέψει, έχουν προσφέρει και κρατούν πάντα αυτή την μικρή πόλη σ’ ένα κομμάτι της καρδιάς της.

Να ξέρετε ότι ανήκετε στο κομμάτι της καρδιάς της πόλης.»

Επιλέγοντας ο κ. Μανούδης ανέφερε τα ακόλουθα:

«Ευχαριστώ πολύ την Τζένη, τον Ιορδάνη και τον Στέφανο για όσα είπαν για το βιβλίο και για μένα, κάνοντας τη βραδιά μας ευχάριστη.

Στον πρόλογο του βιβλίου σημειώνω αυτό που αναφέρει ένας Γάλλος φιλόσοφος:

«Το παρελθόν είναι αναπόσπαστο μέρους του κόσμου. Εξερευνώντας το ανακαλύπτουμε αυτό που κρύβεται στα βάθη του είναι μας».

Ελπίζω πως με το βιβλίό μου κατάφερα να δείξω την αγάπη μου για τον τόπο που γεννήθηκα.

Τώρα θα μου επιτρέψετε να πάω στο τέλος του βιβλίου – και να τελειώσω μ’ αυτό- όπου βρίσκει κανείς απόσπασμα από το ακόλουθο ποίημα του Καβάφη:

Είπες θα πάω σ’ άλλη γη

Θα πάω σ’ άλλη θάλασσα

Μια άλλη πόλη θα βρεθεί

Καλύτερη απ’ αυτή.

Όμως καινούριους τόπους δεν θα βρεις

Δεν θα βρεις άλλες θάλασσες

Η πόλις θα σε ακολουθεί

Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους

Και στις γειτονιές τις ίδιες θα γερνάς