Τουρκια: Ο νεος ηγετης του CHP και το υπαρξιακο στοιχημα των κεμαλιστων

Από όλα τα κόμματα στην τουρκική εθνοσυνέλευση, τα συνολικά έντεκα πια εν έτει 2023, το CHP δεν θα μπορούσε παρά να ξεχωρίζει λόγω παλαιότητας και πολιτικοϊστορικού βάρους.

Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, γιόρτασε τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του, με την κομματική ηγεσία να καταθέτει στεφάνι στο μαυσωλείο του ιδρυτή της παράταξης, Μουσταφά Κεμάλ, στην Αγκυρα. 

Το προερχόμενο από το κίνημα των Νεότουρκων Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), που ίδρυσε ο «εθνάρχης» Μουσταφά Κεμάλ σχεδόν ταυτόχρονα με τη γέννηση της επίσης εκατονταετούς πια Τουρκικής Δημοκρατίας, έχει πίσω του μακρά ιστορία.

Το ιστορικό

Ηγήθηκε ως κυβέρνηση στη γείτονα από το 1923 ως και το 1950, κατά τη μονοκομματική περίοδο του ακόμη νεοπαγούς τότε μετα-οθωμανικού τουρκικού κράτους, υπό τους Μουσταφά Κεμάλ και Ισμέτ Ινονού, προτού περάσει στην αντιπολίτευση τη δεκαετία του 1950 και εν συνεχεία επιστρέψει στην εξουσία το 1961 ως επικεφαλής του πρώτου κυβερνητικού συνασπισμού στα τουρκικά χρονικά.

Το καλοκαίρι του 1974, όταν οι τουρκικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Κύπρο, το CHP ήταν στην εξουσία με πρωθυπουργό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ. Μετά το τουρκικό πραξικόπημα του 1980 ωστόσο, απαγορεύθηκε, άλλαξε ονόματα και διασπάστηκε προτού, τελικώς, επανενωθεί. Τον Νοέμβριο του 2002, τη χρονιά δηλαδή της πρώτης μεγάλης εθνικής εκλογικής νίκης του ερντογανικού AKP, το εν τω μεταξύ επανενωμένο CHP ξαναπήρε μέρος στις εκλογές, υπό τον Ντενίζ Μπαϊκάλ. Εκτοτε ωστόσο, τα τελευταία 21 χρόνια, προσπαθεί να εκλεγεί στην εξουσία αλλά χωρίς επιτυχία καθώς διαρκώς ηττάται από το ισλαμοσυντηρητικό AKP.  

Εκλογικές επιδόσεις

Από το 2002 και μετά, στην Τουρκία έχουν λάβει χώρα συνολικά 14 εκλογικές αναμετρήσεις (επτά βουλευτικές, τρεις προεδρικές και τέσσερις δημοτικές), με το CHP να έρχεται – σχεδόν πάντοτε (με εξαίρεση την τοπική κυριαρχία του σε πόλεις όπως είναι η Σμύρνη) – δεύτερο πίσω από το, διαχρονικά κυβερνών πια, Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν.

Μόνη σημαντική εξαίρεση για το CHP μέσα σε αυτό το σερί από τις διαδοχικές ήττες των περασμένων ετών: οι τοπικές εκλογές του 2019, οπότε εκείνο «πήρε» την Κωνσταντινούπολη και την Αγκυρα μέσα από τα χέρια του AKP, με δημάρχους τους κ.κ. Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς αντίστοιχα, τερματίζοντας έτσι μια ερντογανική/ισλαμοσυντηρητική περίοδο κυριαρχίας συνολικά 25 ετών (1994 – 2019) στους δύο μεγαλύτερους (πολιτικά, πληθυσμιακά, οικονομικά) δήμους της Τουρκίας.

Εάν μπορεί να καυχιέται για κάτι το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, αυτό το «κάτι» είναι ακριβώς εκείνες οι μεγάλες εκλογικές ανατροπές του 2019 και το γεγονός ότι εκείνο έχει όντως καταφέρει να παραμείνει δεύτερο ισχυρότερο κόμμα στην Τουρκία παρά τις πολλές διαδοχικές ήττες που έχει υποστεί τις περασμένες δύο δεκαετίες σε εθνικό επίπεδο. Για την ιστορία, αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι το CHP ποτέ δεν έπεσε κάτω από το 20,8% σε βουλευτικές εκλογές μετά το 2002… χωρίς όμως να καταφέρει ποτέ και να κερδίσει.  

Από τον Μάιο του 2023… στον Μάρτιο του 2024

Η Τουρκία κινείται πια μεταξύ εκλογικών αναμετρήσεων, έχοντας αφήσει πίσω τις διπλές – προεδρικές και βουλευτικές – κάλπες του Μαΐου στον δρόμο προς τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές που αναμένεται να διεξαχθούν τον Μάρτιο του 2024. 

Για τον Ερντογάν, τον μεγάλο θριαμβευτή των εκλογών του Μαΐου που ανανέωσε την παραμονή του στην προεδρία για ακόμη μια πενταετία, το στοίχημα είναι τώρα το AKP να πάρει πίσω την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, τις πόλεις που έχασε το 2019, ενισχύοντας έτσι ακόμη περισσότερο την παντοδυναμία του.

Για το CHP από την άλλη πλευρά, το στοίχημα είναι να μην χάσει ακριβώς τις ίδιες πόλεις τις οποίες τώρα ελέγχει: τα μόνα «κέρδη» για τα οποία μπορεί να καυχιέται και στα οποία μπορεί να ποντάρει εάν θέλει να συνεχίσει να έχει αξιοσημείωτη πολιτική ισχύ και επιρροή εντός των τουρκικών συνόρων σε πείσμα της προσφάτως ανανεωθείσας ερντογανικής κυριαρχίας. 

Τον περασμένο Αύγουστο γράφαμε χαρακτηριστικά στην «Κ» ότι «για τον Ερντογάν, το μεγάλο στοίχημα θα είναι να καταφέρει να ανακτήσει τον έλεγχο των δημαρχιακών θώκων που έχασε το 2019, για πρώτη φορά έπειτα από 25 χρόνια», ενώ «για το CHP από την άλλη πλευρά, το στοίχημα θα είναι να μην επιτρέψει μια επανάληψη των τοπικών εκλογών του 1994, καθώς τότε ήταν που “έχασε” την Άγκυρα (από τον Μελίχ Γκιοκτσέκ) και την Κωνσταντινούπολη (από τον Ερντογάν ο οποίος πολιτευόταν τότε με το Κόμμα Ευημερίας του Ερμπακάν), δύο πόλεις που για να καταφέρει να τις “ανακτήσει” θα έπρεπε να περάσουν 25 χρόνια».

Σχεδόν τρεις μήνες μετά ωστόσο, έχουν σημειωθεί πια ανατροπές στις τάξεις της τουρκικής αντιπολίτευσης, ανατροπές που αναδιαμορφώνουν το τοπίο στον δρόμο προς τις κρίσιμες επερχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις του Μαρτίου.

Εσωκομματικές ανατροπές

Αρχής γενομένης από τα ξημερώματα της περασμένης Κυριακής, 5 Νοεμβρίου, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έχει πια έναν νέο ηγέτη: τον 49χρονο Οζγκιούρ Οζέλ που εξελέγη νέος επικεφαλής της παράταξης στο πλαίσιο κομματικού συνεδρίου στην Αγκυρα (με 812 ψήφους σε σύνολο 1.366 συνέδρων), αφήνοντας στη δεύτερη θέση τον σχεδόν 75χρονο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου που αναγκάζεται έτσι να εγκαταλείψει το κομματικό τιμόνι έπειτα από μια περίοδο σχεδόν 13 ετών (2010 – 2023).

Επί σειρά ετών, πολλοί υποστήριζαν ότι ο Κιλιτσντάρογλου ήταν το κύριο «βαρίδι» που, με το πολιτικά «υποτονικό» στυλ της ηγεσίας του, δεν άφηνε το CHP να κεφαλαιοποιήσει προς ίδιον κομματικό όφελος την φθορά του Ερντογάν, παρά την επιδεινωθείσα οικονομική κρίση, τους καταστροφικούς σεισμούς του 2023, την πρόκληση του μεταναστευτικού τα έτη μετά το 2015 κ.ά. Μέσα στα χρόνια βέβαια, αυτό το άλλοτε «υποτονικό» στυλ απέκτησε αιχμές (ενδεικτική αυτών, η «πορεία για τη δικαιοσύνη» που είχε κάνει ο Κιλιτσντάρογλου το 2017 καλύπτοντας την απόσταση από την Αγκυρα στην Κωνσταντινούπολη) πλην όμως όλα στην πολιτική κρίνονται εκ του αποτελέσματος και τα εκλογικά αποτελέσματα δεν ήταν αρκετά υψηλά ώστε να δικαιώσουν τον Κιλιτσντάρογλου.

Κάπως έτσι λοιπόν, περίπου πέντε μήνες πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές, το μεγαλύτερο κόμμα της τουρκικής αντιπολίτευσης καλείται πια να ανασυνταχθεί υπό μια νέα ηγεσία που θα του εξασφαλίσει την επανεκλογή στους δημαρχιακούς θώκους πόλεων όπως είναι η Αγκυρα, η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη το 2024.

Το προφίλ του νέου ηγέτη και οι προκλήσεις

Ο 49χρονος – φαρμακοποιός στο επάγγελμα, από τη δυτική Τουρκία – Οζγκιούρ Οζέλ δεν είναι νέος στις τάξεις του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ούτε άγνωστος στους κομματικούς μηχανισμούς. Αντιθέτως, υπήρξε βουλευτής επί σειρά ετών, από το 2011 και έπειτα, και πιο πρόσφατα πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της παράταξης, ενώ εκείνος παρουσιάζεται να έχει πολύ καλές, λειτουργικές σχέσεις και με τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου με τον οποίο φαίνεται να συντονίζει τις κινήσεις του.

Ο 49χρονος παραλαμβάνει ωστόσο τα κομματικά ηνία σε μια δύσκολη περίοδο, την ώρα που το CHP πέφτει στις δημοσκοπήσεις (στο 20,2% σύμφωνα με την ASAL, ή ακόμη και στο 15,2% σύμφωνα με τη MetroPOLL, από 25,3% που είχε λάβει στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου) και ενώ η αντιπολιτευόμενη Συμμαχία του Εθνους ή Εθνική Συμμαχία (των CHP, İYİ, Saadet, DP, DEVA, Gelecek) διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη. Κι αυτό, ενώ ο ίδιος έχει πια μπροστά του και την πρόκληση των αυτοδιοικητικών εκλογών, μια πρόκληση που θα μπορούσε να ιδωθεί ακόμη ως «υπαρξιακή» για την τουρκική αντιπολίτευση.  

Εάν οι υποψήφιοι της αντιπολίτευσης πάνε καλά στις εκλογές του Μαρτίου, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ανάχωμα υπέρ του CHP, περιορίζοντας τη φθορά και βάζοντας φρένο στις δημοσκοπικές απώλειες, αλλά και ως εφαλτήριο ανάκαμψης.

Σε πρακτικό επίπεδο, με τον Κιλιτσντάρογλου να έχει πια αποχωρήσει από την κομματική ηγεσία και τον Οζέλ να έχει πάρει τη θέση του, οι αναλυτές θέτουν σειρά από ερωτήματα, από τις απαντήσεις στα οποία αναμένεται να κριθούν πολλά.

Τι θα κάνει τώρα η Ακσενέρ;

Διερωτώνται, επι παραδείγματι, εάν η Μεράλ Ακσενέρ του Καλού Κόμματος (İYİ), η οποία είχε συγκρουστεί προεκλογικά με τον Κιλιτσντάρογλου, πρόκειται τώρα να στηρίξει ανοιχτά την υποψηφιότητα του Εκρέμ Ιμάμογλου για τη δημαρχία στην Κωνσταντινούπολη, εάν ο Μουχαρέμ Ιντζέ θα επιστρέψει στις τάξεις του CHP κ.ά.

Για τις απαντήσεις δεν θα χρειαστεί, βέβαια, να περιμένουμε πολύ. Το πρώτο κρίσιμο τεστ των επερχόμενων δημοτικών εκλογών άλλωστε πλησιάζει.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.