(Υπεριωδες) φως στα σιναιτικα παλιμψηστα χειρογραφα

Την Τετάρτη 17 Μαΐου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη συμμετοχή επιστημόνων και φοιτητών η διάλεξη του Δρ Δαμιανού Κασωτάκη με τίτλο «Η βιβλιοθήκη του Σινά: Πώς η φασματική φωτογράφιση ανακαλύπτει σβησμένες γραφές σε παλίμψηστα χειρόγραφα».

Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της σειράς σεμιναρίων με τίτλο «Ψηφιακή Εργασία» και διοργανώθηκε από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Ψηφιακές Μεθόδους για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες του ΟΠΑ σε συνεργασία με το Εργαστήριο Παπυρολογίας και Παλαιογραφίας του ΔΠΘ.

Ο Δρ Κασωτάκης ανέπτυξε την τεχνική και τεχνολογική προσέγγιση της φασματικής φωτογράφισης καθώς και τελευταίες αξιοσημείωτες ανακαλύψεις από το Έργο των Σιναϊτικών Παλιμψήστων (2011-2016), το οποίο αποκαθιστά χαμένα κείμενα από την Βιβλιοθήκης Ιεράς Μονής του Σινά. Η Ιερά Μονή Σινά της Αγίας Αικατερίνης ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό στα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. Η βιβλιοθήκη διασώζει έως σήμερα μια από τις σημαντικότερες συλλογές χειρογράφων, τόσο στα ελληνικά όσο και σε τουλάχιστον άλλες δέκα γλώσσες. Στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης έχουν ανακαλυφθεί περίπου 160 παλίμψηστα χειρόγραφα, τα οποία αποτελούν θησαυρό για μελετητές και επιστήμονες ανά την υφήλιο.

Χάρη στην λειτουργία της διείσδυσης φωτός σε ειδικά σημεία του φάσματος δια μέσου υπερσύγχρονων τεχνολογικών συσκευών, τα φύλλα των χειρογράφων επαναφωτογραφίζονται, για να μελετηθούν. Όπως σημείωσε ο Δρ Κασωτάκης, συχνά η διαδικασία αυτή αρκεί για να αναδείξει την κρυμμένη γραφή του παλίμψηστου χειρογράφου. Άλλες φορές χρειάζεται να επέμβουν οι ερευνητές και με ειδικούς αλγόριθμους να μελετήσουν την ψηφιοποιημένη φωτογραφία του χειρογράφου σε επίπεδο pixel. Τα pixel στη συνέχεια μεταφράζουν την ένταση του φωτός σε αριθμητικά δεδομένα, τα οποία με τη σειρά τους διευκολύνουν τα συμπεράσματα των ερευνητών. Με την απλούστερη μαθηματική πράξη, την αφαίρεση, οι μελετητές επεξεργάζονται εκ νέου τα ψηφιοποιημένα χειρόγραφα, αφαιρώντας μεμονωμένα pixels και διατηρώντας μόνο όσα συμβάλλουν στην ανάγνωση της παλαιότερης, παλίμψηστης γραφής.

Με εύληπτο τρόπο και πλήθος ενδεικτικών γραφημάτων και φωτογραφιών, ο Δρ Κασωτάκης ανέδειξε τη σημασία της ενσωμάτωσης σύγχρονων τεχνολογιών και ψηφιακών μέσων στη μελέτη παραδοσιακών φιλολογικών ζητημάτων. Η διάλεξη έκλεισε μετά από ζωηρή συζήτηση μεταξύ του εισηγητή και του κοινού, που έφτασε σε αριθμό τα 50 άτομα και διατήρησε αμείωτο το ενδιαφέρον του μέχρι και το πέρας της καταληκτικής συζήτησης.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα Δρ. Δαμιανού Κασωτάκη

Ο Δρ. Δαμιανός Κασωτάκης, εργάζεται περισσότερο από μια δεκαετία στον χώρο των ψηφιακών ανθρωπιστικών σπουδών. Εξειδικεύεται στην φασματική φωτογράφιση σβησμένων και ξαναγραμμένων χειρογράφων (παλίμψηστα), καθώς και άλλων φθαρμένων βιβλίων. Αλλά και στην ψηφιοποίηση συλλογών μεγάλου όγκου σε βιβλιοθήκες (η φασματική φωτογράφιση έχει στόχο την ανακάλυψη κειμένων που δεν είναι εύκολα ορατά με τον ανθρώπινο οφθαλμό). Έχει εργαστεί για το Early Manuscripts Electronic Library (μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα τις Η.Π.Α.) όσο και για τη MegaVision (εταιρία κατασκευής εξειδικευμένων φωτογραφικών μηχανημάτων).

Έχει εκπαιδεύσει φωτογράφους στην φασματική φωτογράφιση στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. και έχει εργαστεί σε προγράμματα ψηφιοποίησης μεταξύ άλλων: στην Ιερά Μονή Σινά Αγίας Αικατερίνης (Αίγυπτος), σε βιβλιοθήκες της Ιταλίας (Μιλάνο, Τορίνο, Βερόνα..), στην εθνική βιβλιοθήκη της Αυστρίας, Γερμανίας, Γαλλίας, Δανίας, Γεωργίας, Αρμενίας, καθώς και στην βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία στις Η.Π.Α.

Το 2022 υπερασπίστηκε την διδακτορική του διατριβή σχετικά με την ιστορία της φωτογραφίας των χειρογράφων της Ιεράς Μονής Σινά.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.