Ετοιμο το κτιριο του Ιμαρετ, απομενει η επανεκθεση της συλλογης
Νέα στοιχεία έφεραν στο φως οι έρευνες που έλαβαν χώρα στο Ιμαρέτ Κομοτηνής κατά το έργο για την επισκευή του, που ολοκληρώθηκε το 2023.
Αυτό τονίστηκε κατά την παρουσίαση των Σοφίας Ακριβοπούλου και Σωτήρη Παράσχου για το Ιμαρέτ, στην 36η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, όπου εκτέθηκαν όλες οι εργασίες που έγιναν στο κτίριο ώστε να αποκατασταθούν οι βλάβες, με εκτεταμένες εργασίες και στο διπλανό «παγοποιείο», όπου αποκαλύφθηκε και μέρος της αρχικής περιβόλου του Ιμαρέτ.
Και ενώ οι κτιριακές εργασίες έχουν ολοκληρωθεί, όπως και η συντήρηση της εκκλησιαστικής συλλογής που περιλάμβανε, απομένει η επανέκθεσή του, που αναμένεται να γίνει την τρέχουσα προγραμματική περίοδο.
Ένα κτίριο με μεγάλη ιστορία
Το Ιμαρέτ αποτελείται από τρεις χώρους, παρατακτικά διατεταγμένους με μέτωπο προς βορρά, με τον κεντρικό χώρο να είναι μεγαλύτερο από τους άλλους δύο και να εξέχει, με αποτέλεσμα το κτίριο να παρουσιάζει τη μορφή ανεστραμμένου Τ.
Και οι τρεις χώροι καλύπτονται με θόλους που διαφέρουν όμως μεταξύ τους, με χαρακτηριστικό του κτιρίου το ευρύ τοξωτό άνοιγμα που καταλαμβάνει την κύρια όψη του κεντρικού χώρου.
Μαζί με τον ιστορικό πυρήνα του Εσκί Τζαμί, αποτελούν τα μόνα από τα τέσσερα ιδρύματα του Γαζή Εβρενός που σώθηκαν στην Κομοτηνή, με το λουτρό και το Καραβάν Σαράι να έχουν πλέον χαθεί.
Το κτίριο χτίστηκε μεταξύ του 1371 και 1383, και προκειμένου να εξασφαλιστεί οικονομικά το ίδρυμα, προικίστηκε με ένα μεγάλο βακούφι, που σε έγγραφο του 1456-57, περιλαμβάνονται το Καραβάν Σαράι, αλλά και τσιφλίκια στην πεδιάδα, μεταξύ των οποίων στο Κόσμιο, το Πάμφορο και πιθανότατα στον Ίμερο με το όνομα Ιμαρέτ Τσιφλίκι.
Το 1528 αναφέρονται 27 εργαζόμενοι στο Ιμαρέτ, ενώ σε έγγραφο του 1569 αναφέρονται 41 εργαζόμενοι στο Ιμαρέτ με τα ονόματα και τις αρμοδιότητές τους, ανάμεσά τους σεΐχης, μουτεβελλής, ιμάμης, μουεζίνης, δυο αποθηκάριοι, καντηλανάφτης, τεχνίτης, τρεις εισπράκτορες ενοικίων, αρχιμάγειρας και πέντε μάγειρες, δυο αρτοποιοί, ζυγιστής, μυλωνάς, δύο θυρωροί, τέσσερις καθαριστές χαλιών, αμαξάς, ξυλουργός.
Το συγκρότημα, σημείωσε η κ. Ακριβοπούλου, δεν ήταν απλώς ένα φτωχοκομείο που μοιράζει συσσίτιο, αλλά μια καλά οργανωμένη δομή.
Το αρχικό συγκρότημα θα πρέπει να περιλάμβανε πληθώρα κτιρίων διαφόρων χρήσεων, ενώ στο αρχικό γήπεδο περιλαμβανόταν τουλάχιστον το σημερινό οικόπεδο του Εσκί τζαμί, το αρχικό μικρότερό του κτίριο να επεκτείνεται τον 19ο αιώνα.
Μετά την πυρκαγιά του 1867, που κατέστρεψε το εμπορικό κέντρο της Κομοτηνής, το Εσκί Τζαμί χωρίστηκε από το Ιμαρέτ, με την σημερινή οδό Γραβιάς, ενώ ταυτόχρονα ένα ξυλόστεγο τέμενος με μιναρέ στο πλάι χτίστηκε δίπλα στο κτίριο του Ιμαρέτ, πάνω σε τμήμα του αρχικού μαντρότοιχου του συγκροτήματος, που εντοπίστηκε ανασκαφικά στο υπόγειό του.
Το Ιμαρέτ θα πρέπει να λειτουργούσε αδιάκοπα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν με το κίνημα των Νεότουρκων του 1908 τα περισσότερα ιδρύματα έκλεισαν.
Κατά την Βουλγαρική κατοχή 1913-19, το νεότερο τέμενος, μετατράπηκε σε εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, με την βιομηχανική χρήση να επεκτείνεται μετά την ενσωμάτωση στον Εθνικό κορμό, στο Ιμαρέτ.
Στο τέμενος, στο στεγασμένο πλέον υπαίθριο χώρο και στο δυτικό δωμάτιο του Ιμαρέτ, αναπτύχθηκε επιχείρηση παραγωγής πάγου από το 1924, και στους υπόλοιπους χώρους εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.
Μάλιστα τότε τα ηλεκτρικά εργοστάσια μπορούσαν να υποστηρίξουν παραγωγή πάγου, αλλά και κινηματογράφο, με αποτέλεσμα την εγκατάσταση του κινηματογράφου Αττικόν, μετέπειτα Αστέρια, στο κτίριο στο βόρειο όριο του.
Το 1950, με την ίδρυση της ΔΕΗ απορροφώνται τα μικρά ηλεκτρικά εργοστάσια, ενώ η αρχαιολογική υπηρεσία προχώρησε στην κήρυξη του Ιμαρέτ ως Βυζαντινού Μνημείου προσκειμένου να το προστατέψει, χωρίς όμως επιτυχία, ενώ από την δεκαετία του ’60, λόγω της πεποίθησης ότι το Ιμαρέτ είναι όχι μόνο Βυζαντινό, αλλά και η εκκλησία Αγία Σοφία, παρακίνησε τη Μητρόπολη να το διεκδικήσει, με την διαδικασία να κρατά πολλά χρόνια, και να ολοκληρώνεται το 1995, ενώ το 1989 εξασφαλίστηκε η χρήση του ως Εκκλησιαστικού Μουσείου.
Έτσι ξεκίνησε η αποκατάσταση του μνημείου από την 12η ΕΒΑ, που είχε άρτιο αποτέλεσμα.
Το έργο της συντήρησης
Έχοντας όμως περάσει αρκετά χρόνια από αυτή, ξεκίνησε το συγχρηματοδοτούμενο έργο που ξεκίνησε το 2018 κι ολοκληρώθηκε το 2023, είχε ως πρώτο στόχο την αντιμετώπιση τυπικών προβλημάτων που παρουσίασαν τα κτίρια, και οφείλονταν κυρίως στην προσβολή τους από την υγρασία.
Καθαιρέθηκαν αυθαίρετες κατασκευές εντός του περιβόλου του συγκροτήματος, επισκευάστηκε και επεκτάθηκε το δίκτυο αποστράγγισης του περιβάλλοντος χώρου και των θεμελίων των κτισμάτων.
Το δάπεδο του υπογείου του τεμένους-παγοποιείου αφαιρέθηκε προκειμένου να μπαζωθεί με αδρανή και να αντιμετωπιστεί καλύτερα η ανιούσα υγρασία, ενώ κατά την εκσκαφή αποκαλύφθηκε η ανισόσταθμη θεμελίωση αλλά και μέρος του αρχικού περιβόλου, που θα μείνει ορατός με επανατοποθέτηη του δαπέδου του θεμελίου χαμηλότερα.
Τα εσωτερικά και εξωτερικά επιχρίσματα και αρμολογήματα και των δύο κτιρίων, παρουσίαζαν αναμενόμενες φθορές, με πλέον ανησυχητική την διαμπερή και πλατιά ρωγμή στην ανατολική πλευρά του θόλου του ανατολικού δωματίου.
Στο Ιμαρέτ έγινε καθαίρεση αρμολογημάτων σε μεγάλη έκταση, ακολούθησε εκτεταμένη καθαίρεση των εσωτερικών επιχρισμάτων, με τα μεγαλύτερα προβλήματα στο αριστερό δωμάτιο, και αποκαλύφθηκε η ολόπλινθη υποδομή των αρχικών σταλακτιτών.
Μετά από προβληματισμό, επέλεξαν να διατηρήσουν τα επιχρίσματα της προηγούμενης επέμβασης μόνο στη βόρεια εσωτερική όψη, ενώ έμειναν ορατές οι τοιχοποιίες των υπόλοιπων τειχών,
Στον κεντρικό χώρο, αποκαλύφθηκε η επέκταση της εισόδου του δυτικού δωματίου, και διατηρήθηκε ορατή ως υπόμνηση της βιομηχανικής χρήσης, ενώ διατηρήθηκαν ορατά τα ευρήματα στο παγοποιείο.
Οι στέγες καθαρίστηκαν επιμελώς, με αντικατάσταση από ειδικά κεραμίδια σε περιορισμένη έκταση, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο δεν έγιναν ιδιαίτερες επεμβάσεις, με δοκιμαστικές τομές να αποκαλύπτουν υπόγειες δεξαμενές της ΔΕΗ, ενώ αποκαταστάθηκε ο πλίνθινος μαντρότοιχος στην νότια πλευρά, ώστε να φιλοξενήσει πληροφοριακό υλικό και διαδρομή επισκεψιμότητας. Τέλος αναβαθμίστηκε η προσβασιμότητα του χώρου,
Το έργο, υπενθύμισε η κ. Ακριβοπούλου, περιλάμβανε υποέργο συντήρησης των κειμηλίων, που ολοκληρώθηκε επιτυχώς, και σε αυτό το πλαίσιο η Εφορεία εξοπλίστηκε με το πρώτο εργαστήριο συντήρησης χαρτιού στης ΠΑΜΘ, ενώ εκπονήθηκαν μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη, προκειμένου να ολοκληρωθεί σε επόμενη φάση, η επανέκθεση της εκκλησιαστικής συλλογής.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
