Ερωτηματικα απο τον νομικο κοσμο για τις προωθουμενες αλλαγες στον Ποινικο Κωδικα

Ως εφαλτήριο για την πάταξη της εγκληματικότητας και την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης αναμένεται να λειτουργήσουν οι αλλαγές στον ποινικό κώδικά αλλά και στις ποινικές δίκες, που περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης που παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες ο Υπουργός Δικαιοσύνης κ. Γιώργος Φλωρίδης.

Όπως ανέφερε κατά την διάρκεια της παρουσίασης του ο ίδιος «το νομοσχέδιο έτυχε της έγκρισης του πρωθυπουργού και του υπουργικού συμβουλίου και θέτει τέλος στο αίσθημα ατιμωρησίας που επικρατεί στην κοινωνία», ωστόσο όπως έγινε κατανοητό και από την χθεσινή εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δικηγορικός Σύλλογος Ροδόπης στην Κομοτηνή με την θεματική αυτή, το νομοσχέδιο δεν τυγχάνει της έγκρισης του νομικού κόσμου.

Με την αφορμή της εκδήλωσης ο «ΠτΘ» συνομίλησε με τον Αναπληρωτή Καθηγητή της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ κ.Κώστα Κοσμάτο, αλλά και τον καθηγητή της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ κ.Θεοχάρη Δαλακούρα, οι οποίοι εξήγησαν τις βασικές αλλαγές που το προωθεί το νέο νομοσχέδιο, αλλά και τους κινδύνους που αυτές κρύβουν, τόσο για τα επιδιωκόμενα, ήτοι την πάταξη της ατιμωρησίας και την επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης, όσο και για μια σειρά προβλημάτων που μπορεί να εκκινήσουν από αυτές.

Οι συχνές τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα από το 2019 κίνδυνος για εισαγγελείς και δικαστές

Η προβληματική του νέου νομοσχεδίου ξεκινά σύμφωνα με τον κ.Κοσμάτο από το γεγονός της ύπαρξής του, δεδομένου ότι πρόκειται για την έβδομη κατά σειρά τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα από το 2019, επί της οποίας έχουν υπάρξει σε διάστημα τεσσάρων ετών περισσότερες των 500 παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει όπως εξήγησε ο ίδιος πως αν τα άρθρα του Ποινικού Κώδικα είναι γύρω στα 400 οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει την τελευταία τετραετία ουσιαστικά είναι σε κάθε διάταξη του Ποινικού Κώδικα μία και δύο  φορές, γεγονός που αρχικά δημιουργεί «αναστάτωση» στον ίδιο τον χώρο της ποινικής δικαιοσύνης, υπό την έννοια ότι οι δικαστές και οι εισαγγελείς καλούνται να εργάζονται με πέντε διαφορετικά νομικά  πλαίσια και άρα «είναι σαφές ότι ο κίνδυνος λάθους παραμονεύει».

Αυστηρότητα εναντίον αναλογικότητας

Ως προς τα χαρακτηριστικά του νέου νομοσχεδίου, για τον κ.Κοσμάτο, αποκρυσταλλώνονται στην λέξη «αυστηρότητα», απαριθμώντας μερικά από αυτά όπως το γεγονός ότι αυξάνονται τα πλαίσια ευθυνών, οι ποινές από 15 στα 20 έτη, με δυνατότητα κράτησης ακόμα και των ανηλίκων σε κάθε περίπτωση κακουργήματος, εξομοιώνεται η τιμή της απόπειρας με αυτή του πλήρους εγκλήματος, όπως και η τιμή του συνεργού με του αυτουργού, αλλά και μια σειρά λοιπών τροποποιήσεων όπως η μείωση των προϋποθέσεων καταστολής κ.α.

Μέτρα που στο σύνολό τους δημιουργούν μια κατάσταση που κατά την άποψη του ιδίου αναμένεται να δημιουργήσει ζητήματα και σε επίπεδο «σωφρονιστικής πολιτικής». Άλλωστε όπως επεσήμανε «η αυστηρότητα νομίζω δεν βοηθάει  πουθενά. Η αναλογικότητα βοηθάει στην πράξη και στην ποινή».

Απουσία τεκμηρίωσης και …διαλόγου

Ο κ.Κοσμάτος έκανε λόγο για ένα νομοθέτημα το οποίο δημιουργήθηκε απουσία τεκμηρίωσης, για να αμφισβητήσει τα όσα αναφέρει στην εισηγητική του έκθεση το νομοσχέδιο περί των φαινομένων ατιμωρησίας.  «Αυτό θα πρέπει με έναν τρόπο πραγματικό και αντικειμενικό, να υπάρχει ως δεδομένο. Γεγονός που δεν υπάρχει» ανέφερε για να γνωστοποιήσει πως το επίμαχο σχέδιο νόμου δεν έχει προκύψει από καμία αντιπροσωπευτική επιτροπή όπως συνηθίζεται σε τέτοιους είδους μεταρρυθμίσεις και αποτελεί στην ουσία ένα εσωτερικό κείμενο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που υπολείπεται ακόμα και της διαβούλευσης με πανεπιστημιακούς, δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόρους κ.ο.κ. όπως γίνεται σε όλες τις προπαρασκευαστικές επιτροπές. 

Μάλιστα όπως γνωστοποίησε τα επίσημα στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί από την Ελληνική Αστυνομία και συγκεκριμένα τα τεύχη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2023 δείχνουν μείωση της εγκληματικότητας, γεγονός που δείχνει ότι μια εκ των δύο πλευρών, της ΕΛΑΣ και του Υπουργείου που δικαιολογεί τις προτεινόμενες διατάξεις με την αύξηση της εγκληματικότητας, δεν λέει την αλήθεια. Ο ίδιος ωστόσο έσπευσε να επισημάνει πως το  Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη σε έκθεσή του το 2022, «πανηγυρίζει» για τη μείωση της εγκληματικότητας που έχει καταφέρει η κυβέρνηση, δεδομένο που εφόσον είναι πραγματικό όπως τόνισε σημαίνει πως «η προϋπόθεση που βάζει το σχέδιο νόμου είναι μάλλον στον αέρα».

Επιπλέον επιβάρυνση στο ήδη επιβαρυμένη σωφρονιστικό σύστημα

Επιστρέφοντας στα του σωφρονιστικού συστήματος ο κ.Κοσμάτος έσπευσε να υπενθυμίσει πως πολλά από τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας λειτουργούν αυτήν την στιγμή με υπερδιπλάσιο αριθμό κρατουμένων από την χωρητικότητα του χώρου, για να εξηγήσει πως «αν αυστηροποιηθεί το ποινικό μας σύστημα ο αντίκτυπος που θα έχει στο σωφρονιστικό μας σύστημα  είναι ιδιαίτερα μεγάλος και δεν ξέρω πώς μπορεί να βρεθεί μια άκρη σε σχέση με αυτό, την ώρα που η χώρα μας αναμένει νεα δημόσια δήλωση από  το Συμβούλιο της Ευρώπης για τις κακές συνθήκες κράτησης».

Οι προωθούμενες αλλαγές αφορούν όμως και στον κώδικα ποινικής δικονομίας όπου στον «βωμό» της  επιτάχυνσης της διαδικασίας, προβλέπονται τροποποιήσεις όπως η διεξαγωγή δικών χωρίς την παρουσία μαρτύρων. «Για παράδειγμα ο αστυνομικός που κατέθεσε στην προδικασία δεν καλείται στο ακροατήριο. Δεν φιλτράρονται πια οι υποθέσεις μέσα από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών και πηγαίνουν όλες κατευθείαν στο ακροατήριο. Ένα ακροατήριο που έχει 30 υποθέσεις και δεν φτάνει ποτέ να τις δικάσει, όταν δεν φιλτράρονται αυτές σε προγενέστερο χρόνο, θα έχει 40 και πάλι δεν θα δικάσει» πρόσθεσε υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για μια φαινομενική τροποποίηση «με το μανδύα της επιτάχυνσης ή της καταπολέμησης της ατιμωρησίας που δεν θα έχει καμία ουσία.

Αλλαγές υπό το φως των «πρωινάδικων»

Από τις πολλαπλές αλλαγές του ποινικού κώδικά από το 2019 όταν και τέθηκε σε ισχύ ξεκίνησε την τοποθέτησή του και ο κ.Θεοχάρης Δαλακούρας, εξηγώντας πως η προσέγγιση ιδίως των ποινικών ζητημάτων με μια σειρά αλλαγής νοοτροπίας, επιτάχυνσης ή σε άλλες περιπτώσεις αυστηροποίησης, υπό το φως των ειδήσεων ή των «πρωινάδικών» και κάποιων δημοσιογράφων αποτελεί ιστορικό ελληνικό νομοθετικό φαινόμενο και δη επικίνδυνο καθώς όπως τόνισε «δεν εντάσσεται στο σύστημα και δεν προωθεί την εμπιστοσύνη του κοινού».

Σαφείς αλλά όχι υλοποιήσιμες οι προτεινόμενες παρεμβάσεις

Αναλύοντας τις βασικές αλλαγές που το σχέδιο νόμου προωθεί ο ίδιος αναφέρθηκε στην αυστηροποίηση των ποινών αλλά και στην κακουργιοποίηση συγκεκριμένων πλημμεληματικών παραβάσεων, για να καταλήξει στο γεγονός ότι οι αλλαγές αυτές μπορεί να αποτυπώνουν μια συγκεκριμένη φυσιογνωμία όπως την οραματίζεται ο εκάστοτε νομοθέτης, ωστόσο παραμένει ερωτηματικό το κατά πόσο αυτές είναι υλοποιήσιμες.

«Αν γεμίσουμε τις φυλακές με δράστες πλημμεληματικών παραβάσεων, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα βρεθούμε σε μια άλλη αντίστροφη μέτρηση αυτή τη φορά, θα χειροτερέψουμε την εγκληματικότητα, θα επαυξήσουμε τις καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τις συνθήκες κράτησης, και θα βρεθούμε σε εντελώς διαφορετική κοινωνική  αναταραχή  αυτή την πλευρά με εξεγέρσεις φυλακών και τα συναφή» ανέφερε χαρακτηριστικά δίνοντας και το παράδειγμα του σωφρονιστικού καταστήματος της Κομοτηνής.

«Το ζήτημα λοιπόν τίθεται πολύ απλά. Θα κάνουμε προκάτ φυλακές, θα προωθήσουμε τη διαδικασία στο επίπεδο αυτό; Διότι εδώ η επίκληση είναι ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να προωθηθεί η ατιμωρησία. Και αυτό αγγίζει εν μέρει τον κόσμο, λέγοντας ότι πρέπει να  εκτελούνται οι ποινές. Προωθείται βεβαίως και από τα πρωινάδικα, με όλη αυτή τη λαϊκίστικη λογική που λέει “αυτός θα βγει σε 5 χρόνια, αυτός θα βγει σε 7 χρόνια, άρα δεν έχουμε κράτος, δεν έχουμε διαδικασία, κλπ” γεγονός που δημιουργεί μια βάση επιχειρημάτων σε σχέση με την ατιμωρησία, αντί η αντιμετώπιση στο πλαίσιο του Ποινικού Κώδικα, να  περάσει μέσα από συγκεκριμένους μηχανισμούς του μέλλοντος, από  συγκεκριμένες καταγραφές στατιστικές ώστε να δούμε τι αποτέλεσμα είχε έως τώρα η αυστηροποίηση» ανέφερε.

Αποτελέσματα αντίθετα των επιδιωκόμενων

Δίνοντας το παράδειγμα του νόμου Κλίντον στις ΗΠΑ για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, που προωθήθηκε αντιστοίχως η ατιμωρησία αντιστοίχως και κατέληξε να είναι ένας από τους χειρότερους νόμους στις ΗΠΑ, καθώς η πενταετής μέτρηση της αποτελεσματικότητάς του έδειξε αποτελέσματα προς την αντίθετη κατεύθυνση, ο κ.Δαλακούρας παρατήρησε πως σε τέτοιες περιπτώσεις, και ιδίως στον Ποινικό Κώδικα,  δεν χρειαζόμαστε ούτε βιαστική νομοθέτηση,  ούτε εκμετάλλευση συγκεκριμένων συνθημάτων ατιμωρησίας ή καταστάσεων, ενώ χρειαζόμαστε γνώση, προετοιμασία και υλικοτεχνική υποδομή για να μπορέσουμε να εδραιώσουμε αυτές τις νέες νομοθετικές κινήσεις που θέλουμε να προωθήσουμε».

Ο «σωστός» δρόμος για την επιτάχυνση των διαδικασιών

Ως προς τις αλλαγές που στοχεύουν στην επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης ο καθηγητής του ΔΠΘ υπενθύμισε την πληθώρα παρεμβάσεων που επίσης έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια προς τον στόχο την επίτευξή της, οι οποίες όπως υπογράμμισε απέτυχαν στο σύνολό τους καθώς βασιζόταν στον «εύκολο δρόμο», της στέρησης ή της αποκοπής, είτε δικαιωμάτων, είτε διαδικασιών.

«Όπου επιτεύχθηκε παγκόσμια η επιτάχυνση, βασίστηκε σε εναλλακτικές διαδικασίες, όπως η ποινική διαπραγμάτευση και συνδιαλλαγή, η αποχή από δίωξη με όρους αποκατάστασης, για παράδειγμα της ζημίας κ.ο.κ. ενώ για να γίνει απαιτείται και η ύπαρξη της υλικοτεχνικής υποδομής, όπως για παράδειγμα η προώθηση της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης» ανέφερε τονίζοντας πως «την ίδια ώρα που στην Ε.Ε. προωθείται τόσο η ηλεκτρονική δικαιοσύνη με το e-evidence και διάφοροι άλλοι φορείς συνεργασίας, στη χώρα μας επιλέγουμε έναν τρόπο παραδοσιακό που προωθεί όμως συντεχνιακές λογικές, που περικόπτουν στάδια, διαδικασίες ελέγχου ακόμα και δικαιώματα, αλλά και μονομελείς συνθέσεις», οι τελευταίες στην λογική της «οικονομίας δικαστών».

Ταχύτητα εναντίον του δίκαιου

Η λογική της απευθείας «μεταφοράς» μιας καταγγελίας στο δικαστήριο ώστε να δικαστεί γρηγορότερα, έρχεται σε ευθεία κόντρα και με το κεκτημένο της δίκαιης δίκης, αλλά και με την φιλελεύθερη δομή της ποινικής δίκης, γεγονός που ο ίδιος χαρακτήρισε ιδιαίτερα επικίνδυνο.

Κλείνοντας ο κ.Δαλακούρας εξήγησε πως δεν έχουν ανακοινωθεί οι «εμπνευστές» του εν λόγω νομοσχεδίου, για να σταθεί ωστόσο στο γεγονός πως «ενώ σε όλη την Ευρώπη γίνεται μια τεράστια συζήτηση για τις ποινικές δίκες του μέλλοντος μέσα από ηλεκτρονική απόδειξη,  νέα συστήματα, μέσα από την ανάδειξη των υλικοτεχνικών υποδομών, στη χώρα μας προσπαθούμε να αλλάξουμε τη φιλελεύθερη δομή της δίκης. Με λίγα λόγια την ώρα που πρέπει να ενδυναμώσουμε αυτές τις διαδικασίες, πάμε να κάνουμε γρηγορότερη τη δίκη περικόπτοντας είτε τα συμβούλια – που είναι πολύ σημαντικό μέγεθος, διότι 30% των υποθέσεων των καταγγελιών δεν παραπέμπονται και αθωώνονται οι άνθρωποι μέσω των συμβουλίων – είτε μια σειρά διαδικαστικών φάσεων και άρα και δικαιωμάτων, μέσω των οποίων δεν παρέχουμε υπηρεσία στην δικαιοσύνη αλλά ανασφάλεια».

«Πρέπει έστω τελευταία στιγμή να γίνουν προτάσεις, να τις συζητήσουμε και να μην περάσουν τέτοιες εσπευσμένες συντεχνιακού χαρακτήρα ρυθμίσεις» κατέληξε χαρακτηρίζοντας ως «απαράδεκτο την προσπάθεια αλλαγών της μορφής της δίκης, κομμένης και ραμμένης συντεχνιακά».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.