ΔΕΝΤΡΑ: οι πολυπαθοι συμμαχοι μας· για ποσο ακομα αραγε;

Η πλειονότητα των ανθρώπων θεωρούν τις εκτάσεις γης που καλύπτονται με βλάστηση κάτι που δεδομένα θα υπάρχει στη γη για πάντα, χωρίς να υφίσταται ο κίνδυνος συρρίκνωσής τους και εξαφάνισης των έμβιων όντων που ζουν σε αυτές. Θεωρούν τον καθαρό αέρα ως ένα επίσης δεδομένο και αστείρευτο αγαθό και μη φοβούμενοι την μελλοντική του σπανιότητα, τείνουν καθημερινά να αυξάνουν τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που συμβάλλουν στην ποιοτική του υποβάθμιση. 

Η αξία των φυτών

Η αξία των φυτών ως μεμονωμένες «μονάδες πρασίνου» έγκειται στο ότι συμβάλλουν στον καλλωπισμό πεζοδρομίων, στη μείωση της ηχορύπανσης (π.χ. ως φυτικός φράχτης σε αυλές σπιτιών), στη σύσταση χώρων αναψυχής και στη βελτίωση της ψυχολογίας ασθενών σε νοσοκομεία. Τα δέντρα και οι θάμνοι ειδικότερα, όταν φυσικά σχηματίζουν πολλά μαζί δενδροσυστάδες, πυκνόφυτα πάρκα, άλση ή δάση, αποτελούν μέσα πρακτικής βελτίωσης της σύστασης του αέρα που αναπνέουμε, παραγωγής οξυγόνου και αντιμετώπισης του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μέσω του ριζικού τους συστήματος, δρουν σαν αντιδιαβρωτικά μέσα συγκράτησης του εδάφους επικλινών εκτάσεων (απότομες πλαγιές). Πολύ συχνά δε, στα κλαδιά τους φωλιάζουν πουλιά και με τους καρπούς τους τρέφονται αρκετά είδη πουλιών και τετράποδων ζώων. 

Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες

Αντί της οικολογικής συνείδησης που θα έπρεπε να έχουν κάποιοι ως ορθά σκεπτόμενοι μακροπρόθεσμα, τους ενδιαφέρει η προσωρινή ικανοποίηση κάποιων αναγκών της καθημερινότητας. «Ροκανίζουν» λοιπόν καθημερινά την παγκόσμια βλάστηση σαν σύνολο, αναπληρώνοντάς την τεχνητά με κατά πολύ βραδύτερο ρυθμό. Ο ρυθμός τεχνητής αποκατάστασης της κατεστραμμένης ή της υπό εκμετάλλευση βλάστησης μαζί με την τάση φυσικής αναγέννησής της δεν μπορεί να οδηγήσει σε αντιστάθμιση των απωλειών. Καθημερινά υλοτομούνται σε παγκόσμιο επίπεδο χιλιάδες δέντρα. Κάποιες φορές πάλι, κυρίως τους θερινούς μήνες, εκατοντάδες ή χιλιάδες δέντρα θυσιάζονται στις φλόγες των πυρκαγιών. Φωτιές μπορεί να προκαλούνται είτε από φυσικά-τυχαία αίτια (κεραυνοί) είτε από κάποιους πολίτες ακούσια λόγω απερισκεψίας ή εσκεμμένα, στη «ζώνη μίξης δασών-οικισμών» ή στη δασική ζώνη παραθαλάσσιων περιοχών. Απερίσκεπτα ή ασυνείδητα προκειμένου να εξασφαλιστούν για οικοπεδοποίηση λίγα μόνο στρέμματα γης, τίθεται κάθε φορά σε κίνδυνο οικολογικής καταστροφής και εδαφοδιάβρωσης (από την ορμητική ροή του βρόχινου νερού), μια ανεκτίμητης αξίας δενδρόφυτη περιοχή. Σε τελική ανάλυση απειλείται κάθε φορά ένα τμήμα του «παγκόσμιου φυσικού οξυγονοδότη» και του κατ’ εχοξήν ρυθμιστικού παράγοντα του κλίματος του πλανήτη. 

Οι βιοποριστικές μας ανάγκες

Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων, στη μολαταύτα πλήρως κατανοητή αγωνία για βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, αναγκάζονται ή αρκούνται, κατά περίπτωση, στο να καλυφθούν εργασιακά έστω και προσωρινά στο χώρο ενός ανθυγιεινού εργοστασίου. Εθελοτυφλώντας ή έχοντας παντελή άγνοια και διορατικότητα για τα περαιτέρω, θέτουν σε κίνδυνο υποβάθμισης, πρωτίστως τη δικής τους υγεία, πιθανότατα δε, από λανθασμένες αποφάσεις ή χειρισμούς μηχανημάτων, την ποιότητα του αέρα και κατ’ επέκταση την υγεία των συμπολιτών τους. 

Η αέναη ανάγκη για τεχνολογική εξέλιξη

Σίγουρα οι άνθρωποι δεν μπορούν να στερηθούν τα αγαθά της ως σήμερα προόδου τους και να οπισθοδρομήσουν τεχνολογικά, ωστόσο μπορούν να ελέγξουν την απληστία τους και να περιορίσουν τις βλαβερές προς την ατμόσφαιρα και τα φυσικά οικοσυστήματα δραστηριότητές τους, σε κάποιο οικολογικά και ηθικά ανεκτό βαθμό. Ταυτόχρονα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια λήψης συμπληρωματικών και προληπτικών μέτρων προς βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης και αποφυγή λαθών μεγάλης σημασίας. 

Οι φυσικοί προστάτες της ατμόσφαιρας

Το μόνο φυσικό όπλο αντιμετώπισης των εκλύσεων διοξειδίου του άνθρακα προς την ατμόσφαιρα από τα εργοστάσια, τους διαφόρου τύπου καυστήρες και τα οχήματα, είναι τα φυτά και κυρίως τα δέντρα και οι θάμνοι. Η χλωρίδα του κάθε τόπου πρέπει να προστατεύεται σε πρακτικό επίπεδο και όχι σε θεωρητικό μονάχα από νόμους, ίσως και ανεφάρμοστους! 

Περί δασικής προστασίας

Αν και στις μέρες μας τίθεται πρώτο το ζήτημα του κόστους εργασίας, το κράτος θα μπορούσε κατά το δυνατόν να ενισχύσει την επιτόπια, και όχι από γραφείου δασική προστασία, με την πρόσληψη, κυρίως για τους θερινούς μήνες, ειδικευμένου επιστημονικού και εκτελεστικού προσωπικού. Καλή θα ήταν και η ταυτόχρονη σοβαρή, ουσιαστική, και όχι από γραφείου ή «μαυροπίνακα», εκπαίδευση του ήδη υπάρχοντος προσωπικού. Παράλληλα, μέτρα όπως η διατήρηση των αντιπυρικών ζωνών στα δάση και κάθε ανανέωση της τεχνολογίας πυρόσβεσης, αποτελούν θετικό βήμα προάσπισης της φυσικής μας κληρονομιάς. Η δασική υπηρεσία οφείλει να προστατεύει τις δασικές εκτάσεις και τα έμβια όντα που φωλιάζουν σε αυτές, με απαγορεύσεις της αυθαίρετης και αυτόνομης υλοτόμησης, της υπερβόσκησης, του μη ελεγχόμενου καψίματος της καλαμιάς των σιτηρών καθώς και με διενέργεια ουσιαστικών ελέγχων τήρησης των νόμων. Η εν λόγω κρατική υπηρεσία σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς πρέπει να πραγματοποιεί, βάσει σχεδίου, δενδροφυτεύσεις (προσοχή στα υπό φύτευση δενδρώδη είδη) προς αναδάσωση και ενίσχυση της φυσικής αναβλάστησης πρώην καμένων εκτάσεων ή κατεστραμμένων από λοιπούς βιοτικούς (προσβολές από παράσιτα: έντομα, μύκητες, βακτήρια) και αβιοτικούς παράγοντες (καιρικές συνθήκες: παγετός, ξηρασία, πλημμύρες, όξινη βροχή κ.λπ.). Στην περίπτωση αυτή η συμμετοχή εθελοντών κατοίκων ή οικολογικών οργανώσεων είναι επιθυμητή και καλό είναι να επιβραβεύεται παραδειγματικά από τους τοπικούς φορείς. 

Περί αστικού και περιαστικού πρασίνου

Όσον αφορά το αστικό και περιαστικό πράσινο, οι γεωπόνοι και οι λοιποί υπεύθυνοι πρασίνου που εργάζονται στους δήμους ωφέλιμο είναι να δίνουν κατάλληλες συμβουλές στους δημοτικούς υπαλλήλους, σχετικά με τη φροντίδα της βλάστησης των πεζοδρομίων και πάρκων (αποφυγή απαράδεκτου κλαδέματος με αυθαίρετη τεχνική αποκεφαλισμού δέντρων, προγραμματισμένη άρδευση, λίπανση, φροντίδα νεαρών δενδρυλλίων κ.λπ.). Η δημιουργία νέων πάρκων εντός των πόλεων, μετά από μελέτη και βάσει επιστημονικού σχεδιασμού από αρχιτέκτονες τοπίου, είναι επιθυμητή και άξια επαίνου. Η διατήρηση μεγάλων σε μέγεθος και ηλικία δέντρων μετά την κατεδάφιση παλαιών κτηρίων που βρίσκονται κοντά σε αυτά επιβάλλεται. Αντίθετα κάκιστη είναι η τακτική δημιουργίας νέων πεζοδρομίων μεγάλου πλάτους, γύρω από τα κατεδαφισθέντα ή και αλλού, όπου δεν γίνεται εκμετάλλευση του χώρου με τη φύτευση νεαρών δενδρυλλίων ή θάμνων. Κάθε δημιουργία νέων εγκαταστάσεων ή δρόμων, νησίδων κ.λπ. δίχως να λαμβάνεται μέριμνα για την ύπαρξη πρασίνου, είναι κατακριτέα. Στην περίπτωση αυτή αφενός υποβαθμίζεται μια περιοχή αισθητικά λόγω «τσιμεντοποίησης», αφετέρου χάνεται η ευκαιρία συμβολής των φυτών στην όποια βελτίωση, τοπικά, της ποιότητας του αέρα.
 
Τα φυτά φιλτράρουν τον αέρα απορροφώντας με τα φύλλα τους το βλαβερό διοξείδιο του άνθρακα, με τη φυσιολογική διεργασία της φωτοσύνθεσης, αλλά και κατακρατούν την αιρούμενη σκόνη (σωματίδια) που επικάθεται στο φύλλωμά τους. Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι κατά τους θερινούς μήνες τα δέντρα συμβάλλουν στη σκίαση και το δροσισμό κτιρίων ή χώρων αναψυχής (μειωμένη χρήση κλιματιστικών = καύση λιγότερου λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρισμού = μειωμένη εκπομπή καυσαερίων). Το χειμώνα τα ψηλά αειθαλή κωνοφόρα δέντρα (π.χ. έλατα, πεύκα) μπορεί να χρησιμεύουν και σαν ανεμοφράχτης. Η ύπαρξη δέντρων στις κεντρικές οδούς ή σε χώρους μαζικής στάθμευσης (πάρκινγκ) συντελεί στην απορρόφηση μέρους των καυσαερίων που εκλύονται στο χώρο από τους κινητήρες των αυτοκινήτων.
 
Ο σεβασμός, η προστασία με επιτόπιους ελέγχους των αλσών και πάρκων, εντός ή πέριξ των πόλεων, όπως και η παραδειγματική πλην όμως εφαρμόσιμη επιβολή κυρώσεων σε όσους αυθαίρετα καταπατούν τη βλάστηση, που σε τελική ανάλυση αποτελεί δημόσια περιουσία, θεωρούνται ενέργειες ευνοήτως επιβεβλημένες.
 
Η αξία των δέντρων και των δασικών εκτάσεων, των ασήμαντων για κάποιους ασυνείδητους ή φτωχούς τω πνεύματι ή κατακλυζόμενους από απληστία και πονηριά ανθρώπους, είναι ανεκτίμητη! Τα δάση όπως και τα πάρκα των πόλεων πρέπει να προστατεύονται και κατά το δυνατόν να πολλαπλασιάζονται, και πόσο μάλλον σε κλασικές «καρκινουπόλεις» όπως η Κοζάνη και η Πτολεμαΐδα! Τα μακροπρόθεσμα οφέλη της ύπαρξής αστικών και περιαστικών αλσών και πάρκων είναι πολύ περισσότερα και σημαντικότερα για τον άνθρωπο και τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς, σε σύγκριση με τα βραχυπρόθεσμα ατομικά οφέλη που προσφέρουν όταν παρανόμως καταπατώνται και καταστρέφονται! Στη γνωστή φράση «φύτεψε ένα δέντρο, μπορείς!» πρέπει να προστεθεί και η εξής συνέχειά της: «…σεβάσου και προστάτεψε και ένα ήδη υπάρχον δέντρο γιατί σίγουρα μπορείς!».
 
*Ο Ζήσης Γ. Τζηκαλιός είναι: Γεωπόνος Οπωροκηπευτικών & Αμπέλου Α.Π.Θ., M.Sc. Γενετικής Βελτίωσης Φυτών, Αγροκομίας και Ζιζανιολογίας Α.Π.Θ., Κάτοχος Παιδαγωγικής Επάρκειας (ΑΣΠΑΙΤΕ Σαπών), Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής Ενηλίκων (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.), Εκπαιδευτικός του Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. Υφαντών

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.