Ανακαλυπτοντας ξανα το Παπικιο

Το παραγνωρισμένο, μέχρι σήμερα, Παπίκιο Όρος, το οποίο σιγά σιγά γίνεται όλο και πιο γνωστό, γνώρισαν την Πέμπτη 26 Μαΐου όσοι συμμετείχαν στη θεματική ξενάγηση και πολιτιστικό περίπατο στο βυζαντινό μοναστηριακό κέντρο που διοργάνωσαν η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης και η Εταιρεία Θρακικών Ερευνών.

Η δράση, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των Πράσινων Πολιτιστικών Διαδρομών, έδωσε σε αυτούς που την παρακολούθησαν, και μια γεύση από την ξενάγηση που θα γίνει στα σχολεία της Ροδόπης από το φθινόπωρο, στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα υλοποιηθεί για εκπαιδευτικό πρόγραμμα, σε όλα τα σχολεία της Περιφέρειας ΑΜΘ για το Παπίκιο Όρος και ειδικότερα για το μοναστήρι του Ληνού, το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.

Μια ακμάζουσα μοναστική πολιτεία

Η ξενάγηση άρχισε από την Μονή του Οσίου Μαξίμου Καυσοκαλυβίτη, όπου η αρχαιολόγος κ. Νάγια Δαλακούρα μίλησε σε όσους βρέθηκαν εκεί για την ιστορία του Παπίκιου, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μοναχισμού της χερσονήσου του Αίμου κατά τους βυζαντινούς αιώνες.

Το Παπίκιο ταυτίστηκε το 1920 από τον Στίλπωνα Κυριακίδη, ενώ η πρώτη προανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Θανάση Παπαζώτο, ο οποίος εντόπισε στην περιοχή τα ερείπια των μοναστηριακών συγκροτημάτων. Η επίσημη ανασκαφική δραστηριότητα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στις βυζαντινές μονές ξεκίνησε το 1983 από τον αρχαιολόγο Νικόλαο Ζήκο. Το 1986, μετά την αποκάλυψη μέρους των ερειπίων, πραγματοποιήθηκε η κήρυξη του όρους ως αρχαιολογικού χώρου.

Όπως τόνισε η κ. Δαλακούρα, το Παπίκιο όρος υπήρξε κατά τη βυζαντινή περίοδο ένα ακμάζον και οργανωμένο μοναστηριακό κέντρο, που ακολούθησε τα πρότυπα βυζαντινών μοναστηριών και ιερών ορέων ως προς την αρχιτεκτονική και τις δραστηριότητες.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τοπίου καθόρισαν τις επιλογές των μοναχών για κοινοβιακή ή ερημητική ζωή, γεγονός που αποδεικνύεται από το πυκνό δίκτυο διαφορετικών τύπων μοναστηριών και παρεκκλησίων.

Ένα εξωστρεφές μοναστηριακό κέντρο

Η θέση του μοναστηριακού κέντρου του Παπικίου όρους στη θρακική ενδοχώρα κατά μήκος του άξονα επικοινωνίας Κωνσταντινούπολης – Άθωνος, σε γειτνίαση με τη σημαντική καστροπολιτεία της Μοσυνούπολης και με πρόσβαση στην Εγνατία Οδό, ευνόησε την εξωστρέφειά του, σημείωσε, ενώ στάθηκε στο γεγονός πως σε αντίθεση με τον Άθω, δεν είχε άβατο.

«Παρά το δυσπρόσιτο του ορεινού τοπίου,  αποδεικνύεται ότι ουδέποτε υπήρξε κοινωνικά απομονωμένο ως μοναστηριακό κέντρο. Αντίθετα διατηρούσε στενές σχέσεις τόσο με τοπικούς κοσμικούς παράγοντες όσο και με την αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης» ανέφερε.

Αυτό ενισχύεται από τις γραπτές μαρτυρίες που τεκμηριώνουν το γεγονός ότι στο Παπίκιο όρος φιλοξενήθηκαν προσκυνητές και κοσμικοί επισκέπτες, κατέφυγαν αιρετικοί, το προσκύνησαν εμβληματικές μορφές της Ορθοδοξίας, όπως ο Γρηγόριος ο Παλαμάς και ο Μάξιμος Καυσοκαλύβης, ενώ αριστοκράτες και πορφυρογέννητοι βρήκαν εκεί καταφύγιο, είτε ως εξόριστοι είτε αναζητώντας έναν λιμένα ηρεμίας.

Σημαντική η μονή του Ληνού

Η περιήγηση συνεχίστηκε, μέσα από τους ομολογουμένως δύσκολους χωματόδρομους του ορεινού όγκου, στο Μοναστηριακό Συγκρότημα του Ληνού, το οποίο κατέχει ιδιαίτερη θέση στο Παπίκιο όρος.

Σύμφωνα με την κ. Δαλακούρα, αρχαιολογικά κατάλοιπα και ευρήματα καταδεικνύουν ότι επρόκειτο για ένα μοναστήρι με έντονες δραστηριότητες και στενή σχέση με αριστοκράτισσα ή και αυτοκράτειρα χορηγό/προστάτη.

Οι τοιχογραφίες και το μαρμαροθετημένο δάπεδο του καθολικού, αλλά και η κεραμική της μονής του Ληνού είναι υψηλής ποιότητας και ακολουθούν τα πρότυπα της Κωνσταντινούπολης.

 Οι κτηριακές εγκαταστάσεις δε εντός του περιβόλου και πέριξ του συγκροτήματος υποδηλώνουν την οικονομική ευρωστία και τον ρόλο που διαδραμάτιζε η μονή του Ληνού στην ευρύτερη περιοχή, με την αρχαιολόγο να αφηγείται στους παριστάμενους μερικές από τις ιστορίες που θεωρείται ότι συνδέονται με την μονή.

Η παρακμή της μοναστηριακής πολιτείας τοποθετείται στα τέλη του 14ου αιώνα, μια περίοδο μεγάλων εντάσεων στη Θράκη, και για πολλά χρόνια τα κατάλοιπά της βρισκόταν κάτω από το έδαφός του ορεινού όγκου.

Όμως πλέον το Παπίκιο γίνεται όλο και πιο γνωστό, και με τις δράσεις που θα ξεκινήσουν με πρωτοβουλία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, υπάρχει η ελπίδα πως η γνωριμία θα αναδειχθεί περαιτέρω.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.