Τροφη για σκεψη
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε (19-20/11/22) διοργανώθηκε στη Κομοτηνή το «Διεθνές Συμπόσιο για τον Σεγίτ Αλί Σουλτάν*»
Ως διοργανωτές εμφανιζόταν (στο φυλλάδιο του προγράμματος) ο γνωστός «Μειονοτικός Εκπαιδευτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Seçek» με έδρα στην ορεινή Ροδόπη, το «Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών των Μελετών του Χατζί Μπεκτάς Βελί από την Σκοπιά της Τουρκικής Κουλτούρας» του πανεπιστημίου Χατζί Μπαϊράμ Βελί της Άγκυρας, και μια οργάνωση με το όνομα Askim, με έδρα μάλλον την Βουλγαρία, εντελώς άγνωστη, τόσο σε μένα όσο και στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου.
Τα θέματα των εισηγήσεων, κρίνοντας από τους τίτλους, όπως αυτοί αναφερόταν στο πρόγραμμα, ήταν επί το πλείστον ιστορικά, ενώ υπήρχαν και μελέτες πάνω σε θέματα σχετικά με την τέχνη (λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, αρχιτεκτονική), καθώς και κάποιες εισηγήσεις που κινούνταν στο χώρο της λαογραφίας. Γλώσσα του συμποσίου, η τουρκική.
Όλα καλά μέχρι εδώ· αν και οφείλω να ομολογήσω ότι με ξένισε η απουσία εισηγήσεων σχετικά με τη φιλοσοφία του μπεκτασισμού** – τι να πω; ίσως να θεωρήθηκε ότι το θέμα είναι εξαντλημένο ή το κατέχουν σε βάθος όλοι οι συμμετέχοντες… Επίσης, εντύπωση μου έκανε και ο τελευταίος στίχος ενός μικρού ποιήματος για τον Σεγίτ Αλί Σουλτάν, που προφανώς συντάχτηκε για την περίσταση, και εμφανιζόταν στο αρχικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα. Αναφέρομαι σε εκείνο το Rum’un fethin eded şah Kızıl Deli. Τέλος πάντων
Για την διοργάνωση του συμποσίου δεν υπήρξε κατά τις προηγούμενες μέρες ούτε μια ανακοίνωση. Δεν είχε υπάρξει καμία αναφορά ούτε στα τοπικά τουρκόφωνα ΜΜΜ, ούτε σε Τουρκικές σχετικές ιστοσελίδες. Εγώ το πληροφορήθηκα τυχαία από κάποιους γνωστούς στην Τουρκία, και μιας και με ενδιαφέρει το θέμα και το μελετάω πάνω από εικοσιπέντε χρόνια, ε, είπα να πάω.
Κυριακή πρωί, βάζω τα καλά μου και στις 9:15 περνάω την πύλη του ξενοδοχείου Chris & Eve. Ρίχνω μια ματιά στον μαζεμένο κόσμο και κατευθύνομαι προς την αίθουσα. Μπροστά από την πόρτα ένα τραπέζι με έντυπο υλικό, και από πίσω κάποιοι από τους διοργανωτές. Όλοι έδειχναν πολυάσχολοι. Περιεργάζομαι με το βλέμμα μου το υλικό, παίρνω στα χέρια μου ένα έντυπο πρόγραμμα, για να δω αν υπήρχαν αλλαγές σε σχέση με το αρχικό που είχα λάβει ηλεκτρονικά, και όσο το διαβάζω ρίχνω και διερευνητικές ματιές γύρω μου. Από πίσω μου περνάει στην αίθουσα πολύς κόσμος, εμφανώς άνθρωποι της υπαίθρου, από χωριά της περιοχής μας. Σκέφτηκα: θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ιστορικά αυτά ζητήματα. Σημειωτέον, δεν γίνεται κανένας έλεγχος.
Στην πόρτα στέκει μια κυρία καλοντυμένη, χαμογελαστή και με γλωσσομάθεια που φάνηκε να περιορίζεται στην καλή γνώση της τουρκικής. Καλημέρα, μου λέει στα τουρκικά. Καλημέρα, απαντάω εγώ, στα αγγλικά όμως. Την βλέπω να ψιλοσαστίζει. Συνεχίζω, πάλι στα αγγλικά: εδώ δεν είναι το διεθνές συμπόσιο για τον Σεγίτ Αλί Σουλτάν; Το βλέμμα της αλλάζει, ένα ύφος σαν απορία και καχυποψία μαζί, ζωγραφίζεται στο πρόσωπό της.
Καλημέρα, της ξαναλέω. Τώρα στα τουρκικά. Εντάξει. Χαλαρώνει και το χαμόγελο επανέρχεται στα χείλη της. Και από εδώ και μετά, όλη η συζήτηση γίνεται στα τουρκικά.
Παρακαλώ, μου λέει. Δηλώνω όνομα και ιδιότητα, και την επιθυμία μου να παρακολουθήσω το συμπόσιο. Ξανασυννεφιάζει. Τώρα κάτι σαν αμηχανία και δυσαρέσκεια γράφεται στο πρόσωπό της. Εεεεεε, πρόσκληση έχετε; Όχι, απαντάω. Δεν μπορώ να μπω έτσι; Απευθύνεται στους λοιπούς της γραμματείας. Ο κύριος δεν έχει πρόσκληση και θέλει να παρακολουθήσει το συμπόσιο. Τους πλησιάζω. Ξαναλέω όνομα και ιδιότητα και ξαναδηλώνω το ενδιαφέρον μου να παρακολουθήσω το συνέδριο. Εεεεε, πρόσκλησή έχετε; Όχι δεν έχω. Δεν μπορώ να μπω; Σημειωτέον, η ροή των εισερχομένων συνεχίζεται από πίσω μου – χωρίς κανέναν έλεγχο.
Εεεε, να ρωτήσουμε. Ποιον να ρωτήσουμε, ποιον να ρωτήσουμε, λένε μεταξύ τους. Εκείνη τη στιγμή φτάνει τυχαία στο σημείο στέλεχος του συλλόγου Seçek, με τον οποίο γνωριζόμαστε από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, αν και ομολογώ ότι έχουμε χρόνια να μιλήσουμε, και ίσως με ξέχασε. Εεεεε, κύριε Χασάν, ο κύριος εδώ θέλει να παρακολουθήσει. Αλλά δεν έχει πρόσκληση. Ο κύριος Χασάν με κοιτάει, κοιτάει το ταβάνι, με ξανακοιτάει … εεεεε, άμα δεν έχει πρόσκληση, δεν μπορεί να παρακολουθήσει. Σίγουρο είναι αυτό; ρωτάω. Εεεε, άμα δεν υπάρχει πρόσκληση… Να ΄στε καλά λέω, και σηκώνομαι και φεύγω.
Μια μέρα αργότερα μαθαίνω ότι υπήρξε εκτενής αναφορά για το συμπόσιο σε όλα τα τοπικά τουρκόγλωσσα ηλεκτρονικά ΜΜΜ – μάλιστα, αναρτήθηκαν και ομιλίες. Έτσι λοιπόν έμαθα ότι παρευρέθηκαν και χαιρέτησαν, ο υποπρόξενος, βοηθοί μουφτήδες, ο αντιπρόεδρος του κόμματος Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας καθώς και άλλοι τοπικοί μειονοτικοί επίσημοι και παράγοντες.
Κλείνω με τρεις παρατηρήσεις:
• Δεν ξέρω πόσο οικονομικά εύρωστοι είναι οι διοργανωτές του συμποσίου και από πού έχουν έσοδα. Εγώ πάντως, αυτό που είδα είναι ότι κατάφεραν να οργανώσουν ένα πλούσιο συνέδριο με εισηγητές από διάφορα μέρη του κόσμου και μεγάλη, τηρουμένων των αναλογιών, συμμετοχή κοινού.
• Δεν ξέρω πόσο ευχαριστημένοι έμειναν οι εισηγητές και αυτοί που παρακολούθησαν τις εισηγήσεις. Νομίζω πως οι εισηγητές φύγαν ευχαριστημένοι κυρίως γιατί κάναν ένα ωραίο ταξιδάκι με καλυμμένα τα έξοδα, (ξανα)ανακοίνωσαν τα ευρήματά τους και βρέθηκαν μεταξύ φίλων. Νομίζω και οι λοιποί συμμετέχοντες μείναν ευχαριστημένοι, μιας και βρέθηκαν σε μια κοινωνική εκδήλωση, σε ένα ωραίο περιβάλλον, και μάλιστα μετά από προσωπική πρόσκληση!
• Δεν ξέρω πόσο ευχαριστημένοι μείναν οι διοργανωτές. Και με τι κριτήρια κρίνοντας. Αυτό όμως που νιώθω ότι πρέπει να καταθέσω είναι το ότι, το συμπόσιο αυτό οργανώθηκε σε μια εποχή κατά την οποία σοβεί μια έντονη διαμάχη μέσα στους κόλπους της αλεβίτικης-μπεκτασικής κοινότητας στη Θράκη, εδώ στα ορεινά της Ροδόπης και του Έβρου. Πρόκειται για μια θλιβερή, για πολλούς, κατάσταση που προέκυψε μετά το σχίσμα του 2018, με την κάθε πλευρά να έχει ποικίλους υποστηρικτές και αντίστοιχα πολέμιους. Και με συγκρούσεις ακόμα ανάμεσα σε αδέλφια, σε ζευγάρια και σε γείτονες, με δράσεις και αντιδράσεις, με κινήσεις εντυπωσιασμού και επιδείξεις δύναμης. Σε αυτόν τον χορό, μια τέτοια κίνηση ήταν, κατά την εκτίμησή μου, και η διοργάνωση αυτού του συμποσίου – αν και τίποτα δεν εγγυάται πως όσοι βρέθηκαν στο συγκεκριμένο συμπόσιο θα είναι εσαεί μέλη της συγκεκριμένης πλευράς και ένθερμοι υποστηρικτές των θέσεών της.
Αλεξανδρούπολη 21/11/2022
*Ο Γιώργος Μαυρομμάτης είναι αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Επιστημών Αγωγής – Δ.Π.Θ.
*Στο ετερόδοξο ισλάμ υπάρχουν άνθρωποι που έχουν χαρακτηριστεί ως άγιοι (αναγνωρίζονται ως τέτοιοι κυρίως αν όχι αποκλειστικά από τους οπαδούς τους). Ήταν άνθρωποι που θεωρήθηκαν από τους ακολούθους τους ως πνευματικοί καθοδηγητές και αργότερα θεωρήθηκαν ιδρυτές θρησκευτικών ταγμάτων (κάτι ανάλογο με τα μοναχικά τάγματα στην δυτική χριστιανοσύνη π.χ. φραγκισκανοί, βενεδικτίνοι, καρμελίτισες κλπ). Πρόκειται για θρησκευτικά τάγματα που κινούνται κατά κανόνα στο χώρο του ετερόδοξου ισλάμ, και έχουν έντονο το στοιχείο του μυστικισμού στις πεποιθήσεις, την διδασκαλία και τις πρακτικές τους. Ένας τέτοιος μουσουλμάνος άγιος ήταν ο Χατζί Μπεκτάς Βελί, που κινήθηκε στην Ανατολία κατά τον 13ο αιώνα. Από τους πρώτους ακόλουθούς του ήταν και ο Σεγίτ Αλί Σουλτάν (έφερε και το προσωνύμιο Κιζίλ Ντελί) ο οποίος έδρασε στα Βαλκάνια, και ιδιαίτερα στην περιοχή μας. Ο τάφος του βρίσκεται στον τεκκέ (μουσουλμανικό μοναστήρι) του χωριού Ρούσσα, στον βόρειο Έβρο.
** Μια από τις βασικές αξίες του μπεκτασισμού είναι η επιθυμία, η προσπάθεια για συναδέλφωση. Αυτό θέλει να συμβολίσει και το γνωστό, και φτιαγμένο πριν από κάμποσους αιώνες «πορτραίτο», όπου ο Χατζί Μπεκτας Βελί εικονίζεται κρατώντας αγκαλιά από τη μια μεριά ένα ζαρκάδι και από την άλλη ένα λιοντάρι. Επίσης, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η παρακαταθήκη που αφήνει ο ιδρυτής του τάγματος στους ακολούθους του, όπου, μεταξύ άλλων, παραγγέλει: «να είσαι κυρίαρχος των πράξεών σου, των λόγων σου, και των σεξουαλικών επιθυμιών σου», «να ψάχνεις και να βρίσκεις», «ό,τι ψάχνεις στους άλλους, να το ψάχνεις το πρώτα στον εαυτό σου». Και το κορυφαίο: «μορφώστε τις γυναίκες». Όλα αυτά τον 13ο αιώνα!
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
