Ο καθηγητης Γεωργιος Χατζηκωνσταντινου

Η σύντομη παρέμβασή μου εδράζεται στους τέσσερις άξονες που καθόρισαν κατά τη γνώμη μου την ακαδημαϊκή πορεία του Καθηγητή Γεώργιου Χατζηκωνσταντίνου και θα αναπτύξω στη συνέχεια:
 
I. Υπέρβαση των επιστημονικών «μονοδρόμων»
II. Διεπιστημονικότητα
III. Δημοκρατία
IV. Ακαδημαϊκό ήθος
 
I.Η υπέρβαση των επιστημονικών «μονοδρόμων»
 
Ως προπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης τη χρονική περίοδο 1999-2003 διδάχθηκα τις βασικές αρχές της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας. Η ορθολογικότητα στις επιλογές των ατόμων με στόχο τη μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους και η δυνατότητα του μηχανισμού της αγοράς να αυτοδιορθώνεται περιορίζοντας στο ελάχιστο δυνατό την κρατική παρέμβαση.
 
Την ίδια στιγμή, ο Καθηγητής Γεώργιος Χαντζηκωνσταντίνου δίδασκε ότι η κυρίαρχη σχολή σκέψης έχει ως στόχο την οικοδόμηση μιας οικονομικής επιστήμης κατά το πρότυπο της μηχανικής. Εκείνος αναδείκνυε ότι οι μηχανισμοί του οικονομικού συστήματος οδηγούν σε αδιέξοδα που παράγουν διευρυνόμενες οικονομικές ανισότητες.
 
Τέτοια αδιέξοδα είναι:
 
1) η ρήξη του κρίκου παραγωγής και απασχόλησης που εκδηλώνεται με την παρατεταμένη υψηλή ανεργία στις μέρες μας.
 
2) η ρήξη του κρίκου απασχόλησης και εισοδήματος εξαιτίας της αυξανόμενης σημασίας της πληροφορικής τεχνολογίας στη διαδικασία παραγωγής, καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη τη διατήρηση της απασχόλησης του παραγωγικού συντελεστή εργασία.
 
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο βιβλίο του με τίτλο: «Στα Δεσμά του Μυθοποιημένου Οικονομικού Παραδείγματος: Συνειδητοποιώντας τη Μεταλλαγή και Κατανοώντας την Πολυπλοκότητα»1:
 
Το «αόρατο χέρι» του Adam Smith, ο μηχανισμός της προσφοράς και της ζήτησης, ο μηχανισμός των τιμών, το προσδιοριστικό περιεχόμενο του «νόμου των διεξόδων» του Jean-Baptiste Say, ο μηχανισμός της αγοράς, ο μηχανισμός της προσφοράς και της ζήτησης χρήματος, ο μηχανισμός των επιτοκίων, ο μηχανισμός του χρηματιστηρίου και, βέβαια, η Γενική Ισορροπία που τελικά πρυτανεύει στη θεωρία, δίδουν την πρώτη σαφή εικόνα της νευτώνειας και κοπερνίκειας επίδρασης στη διαμόρφωση της οικονομικής θεωρίας, ερμηνείας και λογικής. Μηχανισμοί και νόμοι παντού. Προκαθορισμός και αιτιοκρατικές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα. Γραμμικότητα στη σύλληψη των εξελίξεων, που λίγο ασχολούνται με τη δομική διαφοροποίηση, ενώ επικεντρώνουν την προσοχή στην ποσοτική αύξηση και στη συγκυρία. Τέλος, αφαιρετισμοί και υποθέσεις που άπτονται της πραγματικότητας, σχετιζόμενες μάλλον με την υιοθέτηση ενός εργαλειακού ή θετικιστικού μεθοδολογικού δόγματος, και φθάνουν μέχρι την προβολή της φανταστικής κι αφηρημένης υπόστασης του homo economicus, που οπωσδήποτε πολύ απέχει από την πολυδιάστατη πραγματικότητα του homo universalis.
 
Η κατανόηση της πολυπλοκότητας του σύγχρονου οικονομικού συστήματος κατά τον Καθηγητή Γεώργιο Χατζηκωνσταντίνου βασίζεται στην δική του εξής ρήση:
 
Ό,τι πολυπλοκοποιείται εξελίσσεται και ό,τι εξελίσσεται πολυπλοκοποιείται.
 
Παράλληλα, o γραπτός και προφορικός του λόγος είχε προβλεπτική ικανότητα παρά το γεγονός ότι ο ίδιος εναντιώθηκε αρκετές φορές στις προβλεπτικές ικανότητες της μηχανιστικής προσέγγισης στη λειτουργία της οικονομίας. Τον Ιούλιο του 2007 λίγο πριν την εκδήλωση της διεθνούς οικονομικής κρίσης σε μια ιδιόχειρη επιστολή με τις επισημάνσεις του για τη Διδακτορική μου Διατριβή αναφέρει τα εξής:
 
«Γιατί Σπύρο η Παγκοσμιοποίηση που επιδιώκεται είναι «Νεοφιλελεύθερη Παγκοσμιοποίηση» και μάλιστα του Χρηματιστηριακού Κεφαλαίου, των ΑΞΕ, του Τραπεζικού Συστήματος και των Πολυεθνικών Μεγαθηρίων. Όλοι οι στα ανωτέρω εμπλεκόμενοι, χρησιμοποιώντας έντονα επικοινωνιακά τερτίπια, αδυνατούν πλέον να πείσουν (30 χρόνια μετά) και δεν θα αργήσει ο χρόνος που η επιχειρηματολογία τους θα τεθεί υπό αμφισβήτηση παγκοσμίως κάτω από την πίεση της ανεγκέφαλης κοινωνικής αλλά και οικονομικής συμπεριφοράς τους».
 
II. Η διεπιστημονικότητα
 
Ο Καθηγητής Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου ήταν ο πρωτεργάτης για την ίδρυση του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης το 1999. Είχε διαγνώσει ότι απαιτείται ο συνδυασμός διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, όπως της πολιτικής οικονομίας, των διεθνών οικονομικών σχέσεων, της ευρωπαϊκής πολιτικής οικονομίας και της διεθνούς πολιτικής οικονομίας για να κατανοηθούν οι πολύπλοκες σύγχρονες δομές της παγκόσμιας οικονομίας.
 
Η διεπιστημονικότητα του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης συνέβαλε να αναπτυχθούν στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα γνωστικά αντικείμενα, άγνωστα μέχρι τότε στη χώρα μας, όπως η Διεθνής Πολιτική Οικονομία που αποτελεί σήμερα και το δικό μου γνωστικό αντικείμενο.
 
III. Η Δημοκρατία
 
Ο Καθηγητής Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου υπήρξε θεματοφύλακας του ελληνικού δημόσιου πανεπιστήμιου. Είχε διαγνώσει ότι αποτελεί μέσο οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης, λειτουργώντας ως παράγοντας μείωσης των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Επίσης, το δημόσιο πανεπιστήμιο αποτελεί χώρο ακαδημαϊκής ελευθερίας και παραγωγής δημοκρατικής σκέψης. Το ιδιωτικό πανεπιστήμιο έχει ιδιοκτήτη και αναπόφευκτα η δυνατότητα παρέμβασης του στην ακαδημαϊκή λειτουργία είναι υψηλή. Παράλληλα, το δημόσιο πανεπιστήμιο υπηρετεί την επιστήμη και κατ’ επέκταση τον άνθρωπο. Το ιδιωτικό πανεπιστήμιο έχει περιορισμένες δυνατότητες να χρηματοδοτεί γνωστικά αντικείμενα που δεν έχουν υψηλή ζήτηση καθώς επιδίωξη είναι το κέρδος.
 
Τα τελευταία έτη στο δημόσιο διάλογο ήρθε στο προσκήνιο η ανάγκη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστήμιων προκειμένου να ξεπεραστούν οι αγκυλώσεις του ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου. Οι εκφραστές αυτής της ιδέας στις περιπτώσεις που είχαν τη δυνατότητα δεν προχώρησαν για παράδειγμα στη δημιουργία ξενόγλωσσων Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού.
Ο Καθηγητής Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου δίδαξε με τον γραπτό και προφορικό λόγο του ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο αποτελεί το μέσο για την οικονομική πρόοδο της πατρίδας μας.
 
Στο βιβλίο του με τίτλο: «Επί τον τύπον των Ήλων: Οικονομικισμός και Κοινωνία»2 γράφει χαρακτηριστικά:
 
«Η δημόσια παιδεία «έπιασε πάτο» ως λέγουν. Και ένας και μόνος τρόπος υπάρχει για να εξυγιανθεί, ένας και μόνο δρόμος υπάρχει: Η ίδρυση των μη κρατικών και κατ’ επέκταση των ιδιωτικών πανεπιστήμιων, η εμπορευματοποίηση της γνώσης, η εμπορευματοποίηση του «προϊόντος» που λέγεται μόρφωση και, βέβαια, η προσαρμογή της εκπαίδευσης στις επιταγές της περίφημης αγοράς και, της έρευνας στις επιταγές του ανταγωνισμού και των καινοτόμων προϊόντων που θα μεγεθύνουν τα κέρδη και τις πωλήσεις.
 
Οι αυτοματισμοί της αγοράς θα δώσουν, ως πιστεύεται, τη λύση, ακόμη και κει, στον χώρο της παιδείας και της συλλογικότητας των ευθυνών, για το μέλλον ενός πολύπλοκου κόσμου που τίποτε άλλο δεν κάνει από το να απλοποιεί, εν μέσω αφαιρετισμών και συγχύσεων.».
 
Και συνεχίζει:
 
……πρωτίστως ακαδημαϊκό ήθος, ελευθερία και όνειρο οφείλουμε να μεταφέρουμε. Διότι βεβαίως ειδική γνώση, αλλά πρωτίστως παιδεία και σεβασμό της προσωπικότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας οφείλουμε να μεταλαμπαδεύσουμε, στοχαζόμενοι και αναστοχαζόμενοι γύρω από το ζήτημα της γνώσης και της αλήθειας. Διότι ως καθηγητές πανεπιστημίου οφείλουμε πρωτίστως να λειτουργήσουμε και όχι απλώς ως ειδικοί που κατέχουμε, αν κατέχουμε, κάποιον ιδιαίτερο τομέα της γνώσης. Πρωτίστως αυτή την ευθύνη έχουμε.
 
IV. Το ακαδημαϊκό ήθος
 
Ο Καθηγητής Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου ως πανεπιστημιακός δάσκαλος συνέβαλε στην ανάδειξη των ηθών, επιχείρησε να προάγει την οικονομική επιστήμη και διέθετε σεβασμό για τη διδασκαλία των άλλων. Προς απόδειξη των προλεγόμενων μου, στην ίδια επιστολή που προανέφερα αναφέρει χαρακτηριστικά:
 
«Ομολογώ ότι προσωπικά δύσκολα καταφέρνω συχνά να αποφύγω την ένταση επί θεμάτων που ως φαίνεται έχω, ίσως πολλές φορές λανθασμένα, αποκρυσταλλώσει άποψη και γνώμη. Είμαι βλέπεις και αρκετά μεγάλος πια και παλεύω με τα δαιμόνιά μου, όπως λέει ο Edgar Morin. Αυτό θα το υποστείτε και σεις καθώς ο χρόνος θα κυλά.»
 
Αγαπημένε μου πανεπιστημιακέ δάσκαλε θέλω να εκφράσω την βαθιά μου ευγνωμοσύνη γιατί είχα την τύχη να διδαχθώ τα δαιμόνιά σου που είναι: το ακαδημαϊκό ήθος, η δημοκρατία και η ακαδημαϊκή ελευθερία. Αποτέλεσαν για εμένα αλλά είμαι βέβαιος και για όλες τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σου, το φάρο της ζωής που φώτισε και καθόρισε τη ζωή μας.
 
Στο βιβλίο του με τίτλο: «Ενάντια στην Πανουργία του Λόγου»3 αναφέρει τα εξής:
 
«Κι έχουμε ακέραια την ευθύνη. Εμείς γιατί υποκριτικά, σιωπηρά και άβουλα παραδίδουμε στα παιδιά μας έναν κόσμο αβέβαιο, επικίνδυνο και ρευστό, σταδιακά περισσότερο ελεγχόμενο, ανελεύθερο και παρακολουθούμενο από Εκείνους, έναν κόσμο δήθεν ευέλικτο, επιθετικό όσο ποτέ άλλοτε, άνισο και ακραία ανταγωνιστικό, πεζό και ελάχιστα ανθρώπινο, διεφθαρμένο αλλά και δήθεν διαφανή, «παγκοσμιοποιημένο» αλλά και δίχως παγκοσμιότητα, έναν κόσμο απίθανα και απαράδεκτα ρευστών εργασιακών σχέσεων, έναν κόσμο τέλος με περιορισμένες δυνατότητες συνεννόησης.»
 
Κλείνοντας για το ακαδημαϊκό έργο και τη ζωή του Καθηγητή Γεώργιου Χατζηκωνσταντίνου που ως βασικό χαρακτηριστικό είχε το θάρρος της γνώμης του, ταιριάζει η εξής φράση από την Επιστολή του Εμίλ Ζολά με τίτλο «Κατηγορώ προς τον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας»4:
 
«Αν θάψετε την αλήθεια κάτω από τη γη, μεγαλώνει εκεί μέσα και μαζεύει τέτοια εκρηκτική δύναμη, ώστε την ημέρα που ξεσπά, παρασύρει τα πάντα μπροστά της».
 
* Ο Σπυρίδων Ρουκανάς είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς στο γνωστικό αντικείμενο της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας. Eίναι απόφοιτος του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (2003). Πραγματοποίησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Διεθνή Πολιτική Οικονομία (Master of Arts in International Political Economy) στο University of Leeds της Μεγάλης Βρετανίας (2004). Είναι διδάκτορας του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Ανάπτυξης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (2008). Έχει διδάξει ως Επισκέπτης Λέκτορας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης και Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: «Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης» της Νομικής Σχολής). Επίσης, έχει διδάξει ως Επισκέπτης Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης και Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Οικονομική και Διοίκηση για Μηχανικούς» του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης). Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η μελέτη της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας και της οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και στις αναδυόμενες οικονομίες και οι σχέσεις τους με την Ε.Ε. Μελέτες του φιλοξενούνται σε αρκετούς συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά, είναι δε συν-συγγραφέας των κάτωθι: Σκλιάς Π., Ρουκανάς Σ., Μαρής Γ., «Η Πολιτική των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σχέσεων», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2012 και Ρουκανάς, Σ.Α. και Σκλιάς, Π.Γ. (2014), «Η Ελληνική Πολιτική Οικονομία 2000-2010: Από την ΟΝΕ στο Μηχανισμό Στήριξης», Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2014.
 
1. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σελ. 45-46
2. Εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2010, σελ. 176-177
3. Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα 2007, σελ. 333-334
4. Δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «L’ Aurore», στο φύλλο της 13ης  Ιανουαρίου 1898 .

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.