Μνημες απο το 1ο Δημοτικο Σχολειο επι της Βενιζελου για το οποιο υπαρχει ακομη σκεψη να γκρεμιστει;

Τον τελευταίο καιρό πληθαίνει και πολλαπλασιάζεται η ανησυχία για την τύχη του 1ου Δημοτικού Σχολείου της πόλης, που τμήμα του κείται σε κοινή θέα δίπλα στον κενό χώρο τού μόλις λίγο καιρό πριν καθαιρεθέντος ενοριακού βιβλιοπωλείου  της Ιεράς Μητροπόλεως και  με την άδειά της  για τη διασφάλιση της βελτίστης αξιοποίησης του ιστορικού «Καλέ», του Βυζαντινού Κάστρου, της πόλης μας. Γεγονός, το οποίο μας παρείχε τότε και την αφορμή για μια ευρεία συζήτηση για τη χωροταξία αλλά και τη λειτουργία του Κάστρου, με έναν Κομοτηναίο πλήρη αναμνήσεων από τη δεύτερη χριστιανική συνοικία της πόλης, επί οθωμανοκρατίας και μετέπειτα, το Βαρούσι , που δομήθηκε γύρω από την περιοχή του Βυζαντινού Φρουρίου, και όχι έναν οποιοδήποτε Κομοτηναίο, αλλά έναν «βαρουσ’νό», τον παπα- Δημήτρη Βασιλειάδη, το σπίτι του αδελφού του παππού του, η οικία Γιαννάκενα, έκειτο εκεί.
 
Επειδή όμως η ανησυχία για την τύχη του κτιρίου αυτού στην πόλη αυξαίνεται  —θεσμικά ανήκει στην δικαιοδοσία της Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων να το προστατεύσει— και δικαιολογημένα ίσως, γιατί στην εναντία περίπτωση δεν θα είχε καταστραφεί   σε τέτοιο βαθμό το ίδιο το Κάστρο, επιδοτώντας στην ανάγκη διάσωσης και ανάδειξης  του συνόλου των μνημείων του τόπου μας ως ιστορικών τόπων που εμπλουτίζουν από μόνοι τους την ανάγνωση του βιβλίου της ιστορίας της πόλης, επανερχόμαστε σήμερα για να καταθέσουμε εκ νέου τη μαρτυρία του Ισμάρου Μάρωνα, κομοτηναίου εν Αθήναις σήμερα και συνεργάτη μας, φιλοξενώντας τις αναμνήσεις του από το Δημοτικό σχολείο, όταν  η περίφημη καταστροφική του Καλέ οδός, η Θ. Σοφούλη, δεν είχε ακόμη διανοιγεί, η διάνοιξή της όμως, καθώς και η καταστροφή τού γειτνιάζοντος στο σχολείο τμήματος του Φρουρίου, συνέβη μπροστά στα μάτια τους,  μικρών τότε όντων μαθητών.
 
Μάρων Ίσμαρος όμως, και Αναμνήσεις από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Βαρουσίου.    
 

«Το 1ο Δημοτικό στο κτίριο της  κατοικίας του ευεργέτου Νικολάου, επί της οδού Βενιζέλου

 
Η πρόσφατη αποκάλυψη του θαμμένου κομματιού του Βυζαντινού τείχους στην οδό Σοφούλη, με τις σχετικές φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν στον «ΠτΘ», σε νοητή συνέχεια των δύο υφισταμένων τμημάτων αυτού,  φέρνει στο νου των παλαιοτέρων και ήδη αρκετά ηλικιωμένων   συμπατριωτών μας Κομοτηναίων, αναμνήσεις από το 1ο Δημοτικό Σχολείο της μετακατοχικής περιόδου.
 Αναμνήσεις για το πώς, με ποιες συνθήκες και «ανέσεις» του σχολείου καθώς και  δασκάλους έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα. Τότε, και μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’50, το σχολείο στεγαζόταν στο κτίριο της  κατοικίας του ευεργέτου Νικολάου, επί της οδού Βενιζέλου, πριν ακριβώς από το καμπαναριό του μητροπολιτικού ναού της Παναγίας, μετά το οποίο ήταν η κατοικία του ζωγράφου Γαρυφάλλου, στο ισόγειο της οποίας είχε το ατελιέ του.

Με μικρή αυλή και  μια βαριά δίφυλλη μαντεμένια πόρτα

Το κτίριο στη μεν πρόσοψη επί της οδού Βενιζέλου είχε μιαν μικρή αυλή, με μια βαριά δίφυλλη μαντεμένια πόρτα που πάντα ήταν κλειδωμένη και σε μικρού ύψους μαντρότοιχο υπήρχαν υψηλά και ωραία κάγκελα με αιχμή δόρατος στην άνω απόληξή τους, ενώ στο πίσω μέρος του, το κτίριο ήταν σε επαφή με το βυζαντινό τείχος. Στην αυλή αυτή χτίστηκε αργότερα καφενείο, μου φαίνεται, των Ποντίων. Το ισόγειο του κτιρίου ήταν μια μεγάλη αποθήκη ενώ για την  άνοδο στον όροφο, όπου λειτουργούσε το σχολείο, από την κύρια είσοδό του,  υπήρχαν σκαλοπάτια εκατέρωθεν ενός αρκετά φαρδιού πλατύσκαλου. Η είσοδος στην εκκλησία της Παναγίας από την οδό Βενιζέλου, γινόταν αποκλειστικά και μόνον  από διάδρομο από το κάτω μέρος του καμπαναριού που τότε ήταν ελεύθερο, και τώρα έχει γίνει εικονοστάσιο, δοθέντος ότι δεν είχε διανοιχθεί η νυν οδός Σοφούλη, και το τείχος συνεχιζόταν, καθ’ όλο το πλάτος αυτής μέχρι και το πίσω μέρος της Λέσχης Κομοτηναίων, ενώ το τμήμα μπροστά από το τείχος και μέχρι την προέκταση της οδού Βενιζέλου, αποτελούσε την αυλή της Λέσχης, όπου το καλοκαίρι  τοποθετούνταν τραπεζοκαθίσματα της Λέσχης, υπήρχε δε και τσιμεντένια πίστα για χορό καθώς  και υπερυψωμένος χώρος για ορχήστρα. Προς την πλευρά του διαδρόμου εισόδου για την εκκλησία το κτίριο είχε υψηλό τοίχο.
 

 Προσευχή στον αυλόγυρο της εκκλησίας

Η συγκέντρωση των μαθητών για την πρωινή προσευχή γινόταν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, ανάμεσα σε λίγα λιόδεντρα που υπήρχαν, με στοίχιση των μαθητών προς ανατολάς, στον αυλόγυρο δε αυτόν κατέβαιναν οι μαθητές κατά τα διαλείμματα, και σ’ αυτόν γίνονταν στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι γυμναστικές επιδείξεις.  Η είσοδος των μαθητών και των δασκάλων στο κτίριο του σχολείου γινόταν από μία μικρή πόρτα που είχε τοποθετηθεί σε ένα άνοιγμα του τείχους και στη συνέχεια με παλιά πέτρινα σκαλοπάτια, ακριβώς σαν κι αυτά που ήδη έχουν αποκαλυφθεί,  περνώντας δε και  μπροστά από τους «ευωδιάζοντες» απόπατους για τους μαθητές του σχολείου, που παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της καθαρίστριας  κυρίας Ανάστα εξέπεμπαν τις οσμές τους, έμπαιναν οι μαθητές από το πίσω μέρος στον επάνω όροφο του  κτιρίου που λειτουργούσε το σχολείου. Εσωτερικά το κτίριο είχε 3-4 μεγάλα κι υψηλά δωμάτια με παχείς τοίχους και υψηλά παράθυρα στα δύο που συνόρευαν με τον «Καλέ», όπως λέγαμε τότε το βυζαντινό τείχος, και μιαν μεγάλη σάλα, που προφανώς θα ήταν ο χώρος υποδοχής των επισκεπτών, η οποία με πτυσσόμενα σανιδόθυρα από το πάτωμα μέχρι την οροφή,  είχε διαχωρισθεί σε δύο αίθουσες τάξεων, ενώ οι δάσκαλοι χρησιμοποιούσαν ως γραφείο έναν μικρότερο χώρο  στο πίσω μέρος του κτιρίου.
 
Οι επί της προσόψεως τάξεις διδασκαλίας, εκατέρωθεν ενός αρκετά φαρδιού διαδρόμου, είχαν παράθυρα προς την οδό Βενιζέλου, ενώ η σάλα που είχε μετατραπεί σε αίθουσες, είχε παράθυρα σε κανονικό ύψος προς τον διάδρομο της εκκλησίας, από τον οποίο και φωτιζόταν. Για τη θέρμανση κατά τον χειμώνα υπήρχαν σε κάθε αίθουσα ξυλόσομπες, που τις άναβε το πρωί η καθαρίστρια, ενώ στις δύο αίθουσες που είχε διαχωρισθεί η σάλα του κτιρίου, η ζέστη ήταν λίγη, λόγω του ότι δεν υπήρχε τοίχος προς την πλευρά του διαδρόμου κι έτσι οι μικροί μαθητές των δύο πρώτων τάξεων που έκαναν μάθημα σ’ αυτές φορούσαν και κατά τη διδασκαλία τα παλτά τους, ενώ δεν ήταν λίγες περιπτώσεις που οι ξυλόσομπες γέμιζαν με καπνό τις αίθουσες,  οπότε, παρά το κρύο και διακοπτόταν το μάθημα  μέχρι να φύγει ο καπνός.  […]
 

Το γκρέμισμα του τείχους και ο διασκορπισμός των πετρών του

 
Την ίδια περίπου περίοδο  γκρεμίστηκε μέρος του τείχους, μεταξύ της Λέσχης και της οικίας Γαρυφάλλου, καθώς και το κιγκλίδωμα της αυλής της Λέσχης, η πίστα και η αναβαθμίδα της ορχήστρας, για να ανοιχθεί η νυν οδός Σοφούλη. Όσοι από τους μαθητές ήταν στις δύο αίθουσες που είχαν παράθυρα προς τον διάδρομο του καμπαναριού, παρακολουθούσαν στιγμή προς στιγμή το γκρέμισμα του τείχους και τον διασκορπισμό των πετρών του, χωρίς να περάσει από το μυαλό κάποιου από τους αρμόδιους ότι μπορεί να έρχονταν κάποτε καλά χρόνια με το ενδεχόμενο στο απώτατο μέλλον να είναι χρήσιμα τα υλικά της κατεδάφισης για την επαναφορά έστω και μέρους του τείχους ώστε   να συγκεντρωθούν οι πέτρες, οι κέραμοι και τα λοιπά υλικά της κατεδάφισης σε ένα μέρος πίσω από την εβραϊκή Συναγωγή, ή «χάβρα» όπως την λέγαμε τότε, που ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση,  όσοι δε ανεβαίναμε και παίζαμε επάνω στο τείχος, στενοχωριόμασταν γιατί  με το γκρέμισμα διακοπτόταν  ο διάδρομος του επάνω μέρους του τείχους όπου ανεβαίναμε για να παίξουμε…»*.
Τελικά θα διατηρηθεί ο χώρος του 1ου Δημοτικού και είναι  ενεργή όντως ακόμη η πρώτη προοπτική να είναι εμφανές το τμήμα της θεμελίωσης του Καλέ στην αρχή της Σοφούλη που ξανά πάλι ενταφιάστηκε; Τι μέλλει γενέσθαι; Θα αναδειχθεί κάποτε, ή να μην ελπίζουμε σε τίποτα, ο ιστορικός πυρήνας της πόλης μας, σήμερα που υπάρχουν και οι τεχνικές δυνατότητας, έτσι ώστε ο ίδιος ο χώρος να μας  «αφηγείται» αυτάρκης ων την ιστορία του;
 
*Ολόκληρη  η αφήγηση του Μάρωνα Ισμάρου στη διεύθυνση: https://www.paratiritis-news.gr/article/223422/O-kales-to-buzantino-diladi-teixos-kai-to-palio-1o-Dimotiko-Sxoleio-Komotinis-epi-tis-odou-Benizelou
Οι φωτογραφίες είναι από το Αρχείο Θρασύβουλου Παπαστρατή- Τριαντάφυλλου Παπαδάκη

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.