Ο «καλες», το βυζαντινο δηλαδη τειχος, και το παλιο, 1ο Δημοτικο Σχολειο Κομοτηνης επι της οδου Βενιζελου!!!

Τη μετακατοχική περίοδο και πριν τη διάνοιξη της οδού Σοφούλη

 Η πρόσφατη αποκάλυψη του θαμμένου κομματιού του Βυζαντινού τείχους στην οδό Σοφούλη, με τις σχετικές φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν στον «ΠτΘ», σε νοητή συνέχεια των δύο υφισταμένων τμημάτων αυτού,  φέρνει στο νου των παλαιοτέρων και ήδη αρκετά ηλικιωμένων   συμπατριωτών μας Κομοτηναίων, αναμνήσεις από το 1ο Δημοτικό Σχολείο της μετακατοχικής περιόδου.
 
Αναμνήσεις για το πώς, με ποιες συνθήκες και «ανέσεις» του σχολείου καθώς και  δασκάλους έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα. Τότε, και μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’50, το σχολείο στεγαζόταν στο κτίριο της  κατοικίας του ευεργέτου Νικολάου, επί της οδού Βενιζέλου, πριν ακριβώς από το καμπαναριό του μητροπολιτικού ναού της Παναγίας, μετά το οποίο ήταν η κατοικία του ζωγράφου Γαρυφάλλου, στο ισόγειο της οποίας είχε το ατελιέ του.
 

Το 1ο Δημοτικό στο κτίριο της  κατοικίας του ευεργέτου Νικολάου, επί της οδού Βενιζέλου

 
Το κτίριο στη μεν πρόσοψη επί της οδού Βενιζέλου είχε μιαν μικρή αυλή, με μια βαριά δίφυλλη μαντεμένια πόρτα που πάντα ήταν κλειδωμένη και σε μικρού ύψους μαντρότοιχο υπήρχαν υψηλά και ωραία κάγκελα με αιχμή δόρατος στην άνω απόληξή τους, ενώ στο πίσω μέρος του, το κτίριο ήταν σε επαφή με το βυζαντινό τείχος. Στην αυλή αυτή χτίστηκε αργότερα καφενείο, μου φαίνεται, των ποντίων. Το ισόγειο του κτιρίου ήταν μια μεγάλη αποθήκη ενώ για την  άνοδο στον όροφο, όπου λειτουργούσε το σχολείο, από την κύρια είσοδό του,  υπήρχαν σκαλοπάτια εκατέρωθεν ενός αρκετά φαρδιού πλατύσκαλου. Η είσοδος στην εκκλησία της Παναγίας από την οδό Βενιζέλου, γινόταν αποκλειστικά και μόνον  από διάδρομο από το κάτω μέρος του καμπαναριού που τότε ήταν ελεύθερο, και τώρα έχει γίνει εικονοστάσιο, δοθέντος ότι δεν είχε διανοιχθεί η νυν οδός Σοφούλη, και το τείχος συνεχιζόταν, καθ’ όλο το πλάτος αυτής μέχρι και το πίσω μέρος της Λέσχης Κομοτηναίων, ενώ το τμήμα μπροστά από το τείχος και μέχρι την προέκταση της οδού Βενιζέλου, αποτελούσε την αυλή της Λέσχης, όπου το καλοκαίρι  τοποθετούνταν τραπεζοκαθίσματα της Λέσχης, υπήρχε δε και τσιμεντένια πίστα για χορό καθώς  και υπερυψωμένος χώρος για ορχήστρα. Προς την πλευρά του διαδρόμου εισόδου για την εκκλησία το κτίριο είχε υψηλό τοίχο.
 
Η συγκέντρωση των μαθητών για την πρωινή προσευχή γινόταν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, ανάμεσα σε λίγα λιόδεντρα που υπήρχαν, με στοίχιση των μαθητών προς ανατολάς, στον αυλόγυρο δε αυτόν κατέβαιναν οι μαθητές κατά τα διαλείμματα, και σ’ αυτόν γίνονταν στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι γυμναστικές επιδείξεις.  Η είσοδος των μαθητών και των δασκάλων στο κτίριο του σχολείου γινόταν από μία μικρή πόρτα που είχε τοποθετηθεί σε ένα άνοιγμα του τείχους και στη συνέχεια με παλιά πέτρινα σκαλοπάτια, ακριβώς σαν κι αυτά που ήδη έχουν αποκαλυφθεί,  περνώντας δε και  μπροστά από τους «ευωδιάζοντες» απόπατους για τους μαθητές του σχολείου, που παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της καθαρίστριας  κυρίας Ανάστα εξέπεμπαν τις οσμές τους, έμπαιναν οι μαθητές από το πίσω μέρος στον επάνω όροφο του  κτιρίου που λειτουργούσε το σχολείου. Εσωτερικά το κτίριο είχε 3-4 μεγάλα κι υψηλά δωμάτια με παχείς τοίχους και υψηλά παράθυρα στα δύο που συνόρευαν με τον «Καλέ», όπως λέγαμε τότε το βυζαντινό τείχος, και μιαν μεγάλη σάλα, που προφανώς θα ήταν ο χώρος υποδοχής των επισκεπτών, η οποία με πτυσσόμενα σανιδόθυρα από το πάτωμα μέχρι την οροφή,  είχε διαχωρισθεί σε δύο αίθουσες τάξεων, ενώ οι δάσκαλοι χρησιμοποιούσαν ως γραφείο έναν μικρότερο χώρο  στο πίσω μέρος του κτιρίου.
 
Οι επί της προσόψεως τάξεις διδασκαλίας, εκατέρωθεν ενός αρκετά φαρδιού διαδρόμου, είχαν παράθυρα προς την οδό Βενιζέλου, ενώ η σάλα που είχε μετατραπεί σε αίθουσες, είχε παράθυρα σε κανονικό ύψος προς τον διάδρομο της εκκλησίας, από τον οποίο και φωτιζόταν. Για τη θέρμανση κατά τον χειμώνα υπήρχαν σε κάθε αίθουσα ξυλόσομπες, που τις άναβε το πρωί η καθαρίστρια, ενώ στις δύο αίθουσες που είχε διαχωρισθεί η σάλα του κτιρίου, η ζέστη ήταν λίγη, λόγω του ότι δεν υπήρχε τοίχος προς την πλευρά του διαδρόμου κι έτσι οι μικροί μαθητές των δύο πρώτων τάξεων που έκαναν μάθημα σ’ αυτές φορούσαν και κατά τη διδασκαλία τα παλτά τους, ενώ δεν ήταν λίγες περιπτώσεις που οι ξυλόσομπες γέμιζαν με καπνό τις αίθουσες,  οπότε, παρά το κρύο και διακοπτόταν το μάθημα  μέχρι να φύγει ο καπνός.  
 

Υπερμεγέθης παράσταση της Ανάστασης του Χριστού στην ανατολική πλευρά του «Καλέ»

 
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, στην ανατολική πλευρά του «Καλέ» αγιογραφήθηκε υπερμεγέθης παράσταση της Ανάστασης του Χριστού, η οποία σκεπαζόταν με δύο σιδερένιες πόρτες που άνοιγαν από το Πάσχα μέχρι τη γιορτή της Αναλήψεως, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο κάλυπταν την παράσταση.
 

Το γκρέμισμα του τείχους και ο διασκορπισμός των πετρών του

 
Την ίδια περίπου περίοδο  γκρεμίστηκε μέρος του τείχους, μεταξύ της Λέσχης και της οικίας Γαρυφάλλου, καθώς και το κιγκλίδωμα της αυλής της Λέσχης, η πίστα και η αναβαθμίδα της ορχήστρας, για να ανοιχθεί η νυν οδός Σοφούλη. Όσοι από τους μαθητές ήταν στις δύο αίθουσες που είχαν παράθυρα προς τον διάδρομο του καμπαναριού, παρακολουθούσαν στιγμή προς στιγμή το γκρέμισμα του τείχους και τον διασκορπισμό των πετρών του, χωρίς να περάσει από το μυαλό κάποιου από τους αρμόδιους ότι μπορεί να έρχονταν κάποτε καλά χρόνια με το ενδεχόμενο στο απώτατο μέλλον να είναι χρήσιμα τα υλικά της κατεδάφισης για την επαναφορά έστω και μέρους του τείχους ώστε   να συγκεντρωθούν οι πέτρες, οι κέραμοι και τα λοιπά υλικά της κατεδάφισης σε ένα μέρος πίσω από την εβραϊκή Συναγωγή, ή «χάβρα» όπως την λέγαμε τότε, που ήταν σε αρκετά καλή κατάσταση,  όσοι δε ανεβαίναμε και παίζαμε επάνω στο τείχος, στενοχωριόμασταν γιατί  με το γκρέμισμα διακοπτόταν  ο διάδρομος του επάνω μέρους του τείχους όπου ανεβαίναμε για να παίξουμε.
 

Ικανοποίηση από το γκρέμισμα, γιατί το τείχος  εθεωρείτο ως εμπόδιο για την πόλη, καθώς  τη χώριζε σε δύο μέρη

 
 Όσον αφορά το γκρέμισμα του τμήματος αυτού του τείχους, την περίοδο εκείνη  δεν υπήρχε στην πόλη η ευαισθησία που υπάρχει, ευτυχώς σήμερα, για τη μεγάλη αξία και σημασία, από πολιτισμικής απόψεως, της κληρονομιάς του βυζαντινού τείχους, και της ανάγκης τής πάση θυσία διατήρησης ανέπαφου και της στοιχειώδους συντήρησής του, πολλώ δε  μάλλον για την εξεύρεση τρόπου ανάδειξής του, δοθέντος ότι προείχε η ικανοποίηση άλλων  ζωτικών, για την τότε περίοδο, αναγκών, άλλωστε  δεν υπήρχαν και σχετικές οικονομικές δυνατότητες, το δε βυζαντινό τείχος τότε θεωρείτο ως εμπόδιο για την πόλη, καθώς τη χώριζε σε δύο μέρη. Κανείς δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι το βυζαντινό τείχος έπρεπε να τύχει ιδιαίτερης προσοχής και φροντίδας κι ότι  μπορούσε να αναδειχθεί σε ένα από τα πλέον  αξιόλογα κι αξιοθέατα μνημεία της πόλης. 
 
 Έτσι δεν υπήρξε καμιά διαμαρτυρία για τη διακοπή της συνέχειας του τείχους, ούτε για την αγιογράφηση τμήματός του. Αντίθετα μάλιστα, το γκρέμισμα του τείχους στο σημείο αυτό έτυχε της επιδοκιμασίας των δημοτών, δοθέντος ότι αποκαθίστατο πλέον η  επικοινωνία, με τη διάνοιξη της νέας οδού, σε νοητή ευθεία μέσω της γέφυρας των Γάλλων με την οδό Νέστωρος Τσανακλή, της έξω του τείχους περιοχής με την εντός αυτού, η οποία μέχρι τότε γινόταν και μόνον για τους πεζούς,  μέσω του διαδρόμου του καμπαναριού της Παναγίας. Μεγαλύτερη συζήτηση και στενοχώρια, απ’ όσο θυμάμαι, προκάλεσε ότι έπαυσε να υπάρχει πλέον ο τόπος της καλοκαιρινής διασκέδασης αυλής της Λέσχης  παρά το γκρέμισμα του τμήματος του τείχους. 
 
Παράλληλα  με το γκρέμισμα τμήματος του τείχους για τη διάνοιξη της νυν οδού Σοφούλη, γκρεμίστηκε και μέρος του μαντρότοιχου του κτιρίου του σχολείου προς την αρχή του διαδρόμου του καμπαναριού  και από το άνοιγμα πλέον αυτό γινόταν πλέον  η είσοδος των μαθητών στο σχολείο,  μέσω του διαδρόμου και της αυλής του κτιρίου, από τις δύο σκάλες και από την κεντρική πόρτα στο κτίριο, ενώ χτίστηκε η μέχρι τότε πορτούλα στο άνοιγμα του τείχους, από το οποίο μέχρι τότε  γινόταν η είσοδος των μαθητών κι έτσι έπαυσαν να «απολαμβάνουν» και τις οσμές από τους απόπατους.  
 

Σταφιδόψωμο της UNICEF!!!

 
Στο σχολείο οι μαθητές μαζί με τη σχολική τσάντα είχαν κι ένα κύπελο, σιδερένιο ή από εμαγιέ ή φλυτζάνι, γιατί στο διάλειμμα της πρώτης ώρας διασχίζοντας την οδό Βενιζέλου  πήγαιναν στο ισόγειο ενός ασυντήρητου κτιρίου στην απέναντι πλευρά της οδού Βενιζέλου, όπου η καθαρίστρια κυρία Ανάστα μαζί με άλλες δύο γυναίκες είχαν ετοιμάσει γάλα σκόνη με κακάο και ζάχαρη, βράζοντάς τα σε μεγάλο καζάνι από το οποίο με μια κουτάλα  μας γέμιζαν τα κύπελλα, δίνοντάς μας συγχρόνως και σταφιδόψωμο. Όλοι οι μαθητές με λαχτάρα περιμέναμε να χτυπήσει το κουδούνι του πρώτου διαλείμματος για να πιούμε το ζεστό γλυκό γάλα-κακάο και να φάμε το υπέροχο σταφιδόψωμο, που ήταν προσφορά, όπως μάθαμε όταν μεγαλώσαμε, της UNICEF.
 

Το  νέο πέτρινο σχολικό κτίριο

 
Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 χτίστηκε το  νέο πέτρινο σχολικό κτίριο στο οποίο και λειτουργεί το 1ο δημοτικό σχολείο, ενώ στο κτίριο της οικίας Νικολάου μετεγκαταστάθηκε Εμπορική Σχολή από το παράρτημα του Γυμνασίου Αρρένων, όπου μέχρι τότε λειτουργούσε και στη συνέχεια το Οικονομικό Γυμνάσιο. 

Οι φωτογραφίες είναι από το Αρχείο Θρασύβουλου Παπαστρατή- Τριαντάφυλλου Παπαδάκη

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.