Ηττηθηκε μονον ο ΣΥΡΙΖΑ;

Γιατί ηττήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ σε τέτοιον βαθμό ώστε να διαψεύσει ακόμη και τις πλέον αρνητικές δημοσκοπήσεις προεκλογικά; Έλυσε η ΝΔ τα κοινωνικά προβλήματα του ελληνικού λαού, βελτιώθηκε το ΕΣΥ, σταμάτησε το brain drain, δεν αποκάλυψαν τα Τέμπη για μια ακόμη φορά τον βαθμό διάλυσης του επιτελικού κράτους; Τι συνέβη τελικά και επιδοκιμάστηκε εκλογικά η ΝΔ; Η άποψή μου είναι ότι ο πολιτικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν διακριτός έναντι της πολιτικής της ΝΔ. Αντιπολιτεύθηκε, ασκώντας διαρκώς κριτική στην κυβέρνηση για την επάρκεια της πολιτικής της, δηλαδή ότι τα μέτρα και η πολιτική που ασκούσε σε κάθε περίπτωση ήταν ανεπαρκή/ής και ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως κυβέρνηση, θα λάμβανε αποτελεσματικότερα μέτρα. Υιοθέτησε με άλλα λόγια την πολιτική της ΝΔ, αμφισβητώντας την αποτελεσματικότητά της. Πλειοδότησε στην ίδια πολιτική κατεύθυνση και δεν ήλθε σε ρήξη, προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά μιας σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής. Θεώρησε ότι με το 31,53% των εκλογών του 2019 αποτελούσε εξ ορισμού την κυρίαρχη δύναμη της κεντροαριστεράς και στράφηκε στην κεντροδεξιά, αναζητώντας την εκλογική του ενίσχυση, αλλοιώνοντας όμως τα χαρακτηριστικά που επικαλούνταν.

1. Πολιτική της τετραετίας

Γιατί ο πολιτικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν διακριτός έναντι της πολιτικής της ΝΔ;

α) Εθνικά θέματα: Στα ελληνοτουρκικά προσπάθησε να πλειοδοτήσει στον λανθάνοντα πατριωτισμό της ΝΔ, δικαιώνοντας έτσι την πολιτική της. Αγνόησε και δεν αξιολόγησε την επιθυμία της πλειοψηφίας των δύο λαών που αποκάλυπταν οι δημοσκοπήσεις, για ειρήνη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στη βάση του διεθνούς δικαίου. Δεν ανέδειξε τις δυνατότητες προσέγγισης των δύο χωρών όταν, στις 14 Ιουνίου 2021, αλλά και στις 13 Μαρτίου του 2022, κατά τις συναντήσεις Μητσοτάκη – Ερντογάν, στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες την πρώτη φορά και στην Κωνσταντινούπολη την επόμενη, όπου ενώ οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να προωθήσουν την επίλυση των προβλημάτων στις σχέσεις των δύο χωρών χωρίς τις παρεμβάσεις τρίτων κρατών, από την άλλη ημέρα κιόλας ο αρχηγός της ΝΔ δυναμίτιζε αυτήν την προοπτική. Ούτε ανέδειξε τις τεράστιες ευθύνες της κυβέρνησης για τη συνομολόγηση του τουρκολιβυκού μνημονίου, διότι Αθήνα και Λευκωσία απέρριψαν την πρόταση Ακιντζί τον Αύγουστο του 2019, για διαπραγματεύσεις για την αναλογική κατανομή των ενεργειακών πηγών της Κυπριακής Δημοκρατίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων του νησιού, που θα άμβλυνε και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ενώ υπήρχε πεδίο λαμπρό να εστιάσει την κριτική του, ως αντίβαρο στον ελληνοτουρκικό μονόλογο της κυβέρνησης και των ΜΜΕ, στον αφανισμό της εθνικής μας μειονότητας της Β. Ηπείρου και τις ευθύνες που αφορούν εξ ολοκλήρου τη ΝΔ, αρχής γενομένης από τον Μητσοτάκη πατέρα και τον Αντώνη Σαμαρά, ευθύνες που στοιχειώνουν τη ΝΔ μέχρι σήμερα, δεν το έπραξε.

β) Η αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, ο «άγιος κορωνοϊός» όπως ονομάστηκε από πολλούς που διασώθηκαν οικονομικά ή δημιούργησαν ξαφνικά οικονομικό απόθεμα, έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην έκβαση του εκλογικού αποτελέσματος: Η κυβέρνηση μοίρασε στην κυριολεξία 43 δισ. στη διάρκεια της πανδημίας για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της, με οριζόντια κριτήρια, λόγω της ανικανότητας του δημόσιου τομέα να αξιολογήσει τις διαφορετικές περιπτώσεις Λογικά τα 43 δισ. θα έπρεπε να είχαν εξαντληθεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων χωρίς να αφήσουν αποταμιευτικό αποτύπωμα. Αντ’ αυτού, οδήγησαν άμεσα στην αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών κατά 12,5 δισ. ευρώ και των επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα κατά 10 δισ. ευρώ, δηλαδή συνολικά 22,5 δισ. ευρώ, και στην εκτόξευση του real estate και της ανοικοδόμησης.

Πώς συνέβη αυτό; Την απάντηση μας την έδωσε, τότε, ένα δοκίμιο εργασίας του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου (ΕΔΣ) με τίτλο «Διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων των δαπανών COVID-19 στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη» («Η Καθημερινή», 22/5/2021). Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ που επεξεργάστηκαν οι μελετητές, οι άμεσες δαπάνες της χώρας μας για τη στήριξη της οικονομίας της, σε τομείς πλην της Υγείας, ανήλθαν σε 10,7% του ΑΕΠ της, ποσοστό που άφηνε δεύτερη τη Γερμανία, με 9,8% του ΑΕΠ. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία της Eurostat που επεξεργάστηκαν οι μελετητές του ΕΔΣ έδειξαν ότι οι δαπάνες δεν εξασφάλισαν υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης της απώλειας εισοδήματος. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΔΣ, το ποσοστό αναπλήρωσης ήταν μόλις 41,2%, που τοποθετούσε τη χώρα μας στην 11^η θέση μεταξύ των 19 της Ευρωζώνης, καίτοι πρώτη στις δαπάνες, και στη 16^η μεταξύ των 27 της ΕΕ. Έτσι, ένα ποσοστό 58,8%, δηλαδή περί τα 25 δισ. ευρώ, κινήθηκε άστοχα, δημιουργώντας την αύξηση των καταθέσεων κατά 22,5 δισ., την εκτίναξη της κατανάλωσης, της ανοικοδόμησης και της αυτοχρηματοδοτούμενης «ανάπτυξης». Αυτά τα συγκριτικά στοιχεία και μόνον, μεταξύ της υπερβολικής δαπάνης και του πενιχρού αποτελέσματος αναπλήρωσης του απολεσθέντος εισοδήματος, αποδεικνύουν ότι η δαπάνη κατευθύνθηκε προς την κοινωνία κατά τρόπο άνισο, ευνοώντας προφανώς κάποιες κοινωνικές ομάδες.

Όσον αφορά τους ανέργους, τους χαμηλόμισθους του ιδιωτικού τομέα και της ευέλικτης εργασίας, συνέχιζαν να πνέουν τα λοίσθια. Δεν βγήκε τότε ο ΣΥΡΙΖΑ να καταγγείλει όλα αυτά, προκειμένου τα χρήματα να διανεμηθούν αναλογικά στις κοινωνικές τάξεις και να εξαντληθούν για την αντιμετώπιση των αναγκών ολόκληρης της κοινωνίας, για να μη δυσαρεστήσει κάποιες κοινωνικές ομάδες, αλλά περιορίστηκε στην καταγγελία για την επιλεκτική ενίσχυση των γαλάζιων ΜΜΕ.

γ) Airbnb – «Χρυσή βίζα», κ.ά: Η διανομή των 43 δισ. με οριζόντια κριτήρια και το ποσόν των 22,5 δισ. που αποταμιεύθηκε στράφηκε στην ακίνητη περιουσία, δημιουργώντας αντίξοες συνθήκες για τους εργαζόμενους, τους νέους, τους κατά κανόνα πενιχρά αμειβόμενους, για την ενοικίαση ή την αγορά στέγης. Οι συνθήκες επιδεινώθηκαν στο έπακρο εξ αιτίας της «χρυσής βίζας», που προσφέρει ελάχιστα στην οικονομία, δυσανάλογα με τα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί, αλλά και του airbnb, που μπορεί σε κάποιους να δημιουργεί έσοδα, αλλά δημιουργεί αξεπέραστα προβλήματα στους πλέον αδύναμους με την αύξηση των ενοικίων. Δεν βγήκε ως αριστερό κόμμα, όπως ευαγγελίζεται ότι είναι, να καταγγείλει και τη χρυσή βίζα αλλά και τη θεσμοθέτηση του airbnb. Ούτε βγήκε να καταγγείλει τις αλόγιστες αυξήσεις σε κλάδους του δημοσίου και, κυρίως, τις αυξήσεις των συντάξεων με 7,75% σε όλους ανεξαιρέτως και όχι στους συνταξιούχους πενιχρών συντάξεων, που αύξησαν τις ανισότητες μεταξύ των συνταξιούχων, αλλά και τις παροχές προεκλογικά σε κλάδους του δημόσιου τομέα. Είναι απαράδεκτο μια κοινωνία που χάνει τα παιδιά της στα ξένα να επιδοτεί τους πολίτες με σταθερό εισόδημα, μικρότερο ή μεγαλύτερο, και όχι την πραγματική ανάπτυξη χωρίς αντιδράσεις από την αριστερά. Είναι σημαντικό ότι το δημόσιο χρέος αυξήθηκε την τελευταία τριετία κατά 44 δισ. με στόχο προεκλογικές σκοπιμότητες αντί να επενδυθεί παραγωγικά.

2. Άλλα βαθύτερα αίτια

Υπήρξαν όμως και πολιτικές αποφάσεις της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ που καταγράφηκαν στη μνήμη του εκλογικού σώματος και αμφισβήτησαν σήμερα την αξιοπιστία του. Ο ΣΥΡΙΖΑ του 2023 δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ του 2012 και του 2015. Τον Ιούλιο μάλιστα του 2015 είχε τη δυνατότητα να αναδειχθεί στην ηγεμονική πολιτική δύναμη της χώρας όταν, κατά το δημοψήφισμα, το σύνολο των νομών της χώρας υπερψήφισε το «όχι» και τα 2/3 του εκλογικού σώματος αποδέχθηκαν την πρότασή του. Όμως, το γεγονός ότι στις 14/8/2015, προκειμένου να αντισταθμίσει τις διαρροές των διαφωνούντων βουλευτών του, υπερψήφισε μαζί με όλα τα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου» το 3^ο μνημόνιο, δηλαδή ταυτίστηκε με όλα τα αστικά κόμματα, αυτό αποτελούσε πολιτική στροφή 180^ο έναντι των διακηρύξεών του. Ο ΣΥΡΙΖΑ απέπεμψε όλα τα στελέχη που έδιναν πολιτικό περιεχόμενο στον αυτοπροσδιορισμό του ως κόμματος της Αριστεράς και προσεταιρίστηκε τις μάζες του πελατειακού ΠΑΣΟΚ, που απετέλεσαν τη συντριπτική του πλειοψηφία, ενώ δεν δίστασε μάλιστα να προσεταιριστεί και τα στελέχη των ακροδεξιών ΑΝΕΛ μετά τη διάλυσή τους.

Όμως, ως κυριότερη αιτία της εκλογικής κατάρρευσης φρονώ πως είναι το γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να διεισδύσει στους μηχανισμούς της κοινωνίας, στα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης και στους συνδικαλιστικούς φορείς, όπου η απουσία του εξακολουθεί να παραμένει εμφανέστατη. Το 2014 είχε εντυπωσιάσει η αντίφαση της καθαρής επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές και η ταυτόχρονη συντριβή του στις αυτοδιοικητικές εκλογές με κάλπες που στήθηκαν την ίδια μέρα. Αλλά και το 2019, μετά από διακυβέρνηση τεσσάρων και πλέον ετών, συνετρίβη πάλι ολοκληρωτικά στις αυτοδιοικητικές εκλογές, ενώ και συνδικαλιστικά η απουσία του ήταν εμφανής. Όμως, αυτοί είναι ίσως οι σημαντικότεροι φορείς των πελατειακών σχέσεων στις οποίες η ΝΔ ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, οι οποίες στη χώρα μας  καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό το εκλογικό αποτέλεσμα.

Πού οφείλεται αυτή η αντίφαση; Αν επικαλεστούμε τον Μαρξ, οφείλεται στη «στερεότητα και την εσωτερική διάρθρωση» της κοινωνίας, δηλαδή στον συνεκτικό της ιστό, τη νοοτροπία που διαμόρφωσε ο τρόπος της λειτουργίας της επί δεκαετίες. «Το κοινωνικό “είναι”», έλεγε, δηλαδή οι κοινωνικές συνθήκες, «διαμορφώνει τη συνείδηση», η οποία βέβαια δεν αποδομείται από τη μια μέρα στην άλλη. Πρόκειται για τη «στερεότητα και την εσωτερική διάρθρωση» της κοινωνίας που διαμόρφωσαν οι πελατειακές σχέσεις επί μια τεσσαρακονταετία που μονοπωλούσαν την εξουσία αυτοδύναμα η ΝΔ με το ΠΑΣΟΚ, με την ανάπτυξη μηχανισμών και στελεχών στις τοπικές κοινωνίες για την εξυπηρέτηση αυτών των σχέσεων. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία ίσως του εκλογικού σώματος επαφίεται στον πελατειακό χαρακτήρα της πολιτικής για την υπέρβαση των προβλημάτων τους σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, οι μηχανισμοί αυτοί διατηρούν την αξία τους στις προσδοκίες του λαού και τα στελέχη τους την επιρροή τους στην κοινωνία.

3. Συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον

Ο νεοφιλελευθερισμός, ως αντικοινωνικός, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε δημοκρατίες εμπλουτισμένες με αρχές και σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόβα τζενεράλε επιβολής του νεοφιλελευθερισμού το 1973 στη Χιλή, με υποβολέα τα «Παιδιά του Σικάγο» του Μίλτον Φρίντμαν, συνοδεύτηκε από την εγκαθίδρυση στυγνής δικτατορίας επί χρόνια με χιλιάδες θύματα.

Η επιβολή και η λειτουργία του νεοφιλελευθερισμού συνάδει μόνον με δεξιά κόμματα στα όρια της ακροδεξιάς (η ΝΔ έχει ενσωματώσει την ακροδεξιά στα σπλάχνα της με το ΛΑΟΣ και όχι μόνον), με φιλελεύθερο προσωπείο. Γι’ αυτό ενισχύει οικονομικά τα δεξιά και τα ακροδεξιά κόμματα, όχι για παρεμβάσεις που θα επιλύουν τα κοινωνικά προβλήματα και θα αποστερούν από το κεφάλαιο τα κέρδη του με την αφαίμαξη των κοινωνικών κατακτήσεων, αλλά τα ενισχύει για την άσκηση επιδοματικής πολιτικής. Δηλαδή πρόκειται για εμβαλωματικές ενέσεις με επιδόματα, που και τις αντιδράσεις των λαών υπνωτίζουν και τα κέρδη του κεφαλαίου αυξάνουν αφού εκεί καταλήγουν, προοιωνίζοντας ένα δυστοπικό μέλλον, αφού τα κοινωνικά προβλήματα παραμένουν άλυτα και επιδεινώνονται.

Γι’ αυτό η ΝΔ ως κυβέρνηση σκόρπισε δεκάδες δισ. ευρώ με αντιπαραγωγικό και πελατειακό τρόπο, που πήρε τα χαρακτηριστικά μιας δημοσιονομικής κραιπάλης με ευρηματικές πελατειακές παροχές πρωτοφανούς έκτασης, προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία, γι’ αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία της. Με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάλιστα, την προαγωγό του νεοφιλελευθερισμού στην ΕΕ, να μη διατυπώνει καμία ένσταση, ενώ πριν λίγα χρόνια κουνούσε απειλητικά το δάκτυλό της. Η Ευρώπη, μετά το Μάαστριχτ, ακολουθεί τον δρόμο της Μεταδημοκρατίας, όπως γράφει ο Κόλιν Κράουτς, όπου επιβιώνουν σχεδόν όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας, αλλά χάνεται το περιεχόμενο των δημοκρατικών αξιών για να επιβληθεί ο αυταρχισμός των αγορών. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Μας το λένε αναλυτικότερα ο Στιβ Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ:

«Ο εκλογικός δρόμος προς την κατάλυση της δημοκρατίας (για την επιβολή των επιταγών του νεοφιλελευθερισμού) είναι και πιο ύπουλος ίσως […]. Με την έννοια ότι έχουν την έγκριση εκλεγμένων νομοθετικών σωμάτων ή γίνονται αποδεκτές από τα δικαστήρια. Μάλιστα, συχνά παρουσιάζονται ως προσπάθεια για μια “καλύτερη”, “πιο αποτελεσματική” δημοκρατία […]. Έτσι, για πολλούς η διάβρωση και η “αποψίλωση” της δημοκρατίας δεν γίνεται καν αντιληπτή».

Αυτό συμβαίνει και στη χώρα μας χάριν των αγορών.

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ήσαν αναγκαία για τον καπιταλισμό, προκειμένου να αντιμετωπίζει το «αντίπαλο δέος» του κομμουνισμού, μετά την κατάρρευσή του εξέλιπε ο ρόλος τους. Δεν χρειάζονται πλέον για τον καπιταλισμό, διότι δημιουργούν προσκόμματα στην ανεξέλεγκτη κερδοφορία του κεφαλαίου. Για να επιβιώσουν, στο πλαίσιο του συστήματος, ασπάζονται τις νεοφιλελεύθερες επιταγές, διαφέροντας μόνον στη ρητορική και καταντούν όπως το SPD της Γερμανίας.

Όμως, ενώ εξέλιπε ο ρόλος τους για τον καπιταλισμό, για τις κοινωνίες σήμερα ο ρόλος τους είναι περισσότερο σημαντικός, διότι ο αντίπαλος δεν είναι ο κομμουνισμός που εξέλιπε, αλλά ο νεοφιλελευθερισμός που ισοπεδώνει κάθε κοινωνική κατάκτηση. Θα πρέπει τα σοσιαλιστικά κόμματα να είναι σε συνεχή ρήξη με την πολιτική που επιβάλλουν οι φορείς του νεοφιλελευθερισμού και να μη συμβιβάζονται με ηπιότερα αντικοινωνικά μέτρα που τελικά οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα.

Αλεξανδρούπολη, 26/6/2023

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.